گفتوگو با دکتر اصغر کیهاننیا در مورد رسم عیدی دادن
عیدانه بر سـر سفرهی هفتسین
سایه - سحر رکنی نژاد
نوروز برای ما معمولا یادآور روزهای شیرینی است که در بچگی داشتهایم، خرید لباس نو، خانه تکانی، سفره هفتسین و خیلی خاطرات دیگر اما شیرینتر از آنها، زمانی بود که لباسهای نو خود را تن میکردیم و به دیدن پدربزرگ و مادربزرگ میرفتیم و آنها یک جایی کنار سفره هفتسین، لای قرآن هدیهی ما را پنهان کرده بودند، مهم نبود که این عیدی یک اسکناس ده تومنی باشد یا یک بیست تومانی، مهم این بود که در طول عید دیدنیهامون هر جایی که میرفتیم عیدیهایمان را میشمردیم و چه برکتی داشت عیدی آن روزها. دل بچههای آن روزها هم از عیدی گرفتن شادتر بود. دیگر دغدغهی اینکه این اسکناس سبز با آن اسکناس صورتی میشود دو هزار تومان، یا من از تو بیشتر عیدی گرفتم را نداشتند و گاهی تا همین اواخر آن اسکناس بیست تومانی از پدربزرگ را به یادگار داشتیم.
عیدانه
در فرهنگ دهخدا کلمه عیدی به آنچه روزهای اعیاد عطا و بخشش و خلعت و هدیهای که در روز عید به کسی دهند، معنی شده است. خود دهخدا در این زمینه نوشته است: آنچه در عید قربان و عید فطر و توسعاً در نوروز و جز آن، سران به زیردستان دهند از زر و سیم و جز آن دست لاف یا عیدانه میگویند.
عیدانه در آیین گذشتگان
این رسم که از سنتهای قدیمی ایرانیان بوده است چنانچه در نوشتههای تاریخی یافت شده است نیشکر در اولین روز فروردین یافته شده و به همین علت مردم مدتها به عنوان عیدی به همدیگر شکر میدادند. رسم سکه عیدی دادن در زمان هرمز دوم شاه ساسانی در سال 304 میلادی آغاز شد و به روایت بعضی کتب تاریخی ایران باستان، داریوش دوم به مناسبت نوروز، 416 پیش از میلاد، سکه زرین ویژهای ضرب کرد که یک طرف آن شکل سربازی را در حال تیراندازی با کمان نشان میداد.
عیدانه از دیدگاه روانشناسی
عیدی دادن از نظر روانشناسی بسیار حائز اهمیت است، در این زمینه با دکتر اصغر کیهاننیا روانشناس صحبتی داشتیم در مورد اهمیت عیدی و اثرات آن در افراد که در ادامه این گزارش به آن میپردازیم.
دکتر کیهاننیا در زمینه عیدی دادن و عیدی گرفتن گفت: «این رسمی است دیرینه که از کهنسالان به دیگر افراد داده میشود و سنتی است بسیار پسندیده و خاطرهانگیز که یادآور فرهنگ غنی و پربار ایران و ایرانی است. عیدی دادن بدان جهت اهمیت دارد که هر شخصی خود را متعهد و ملزم میداند که به کسانی که از او کوچکتر هستند توجه داشته باشد و با این کار زیبا ارتباط عاطفی دوستان، فامیل و نزدیکان به یکدیگر بهتر میشود. بنابراین باید این سنت دیرینه را ارج نهیم و به آن بها داده و آن را برای همیشه حفظ کنیم.»
تأثیرات روحی و روانی عیدی دادن
اینکه یک عیدی تا چه حد میتواند در یک فرد تاثیر بگذارد از نکات مهمی است که دکتر در این زمینه گفت: «هر انسانی نیاز دارد که مورد توجه قرار بگیرد، از طرف دوستان و فامیل تأیید شود و اگر از آنها هدیهای به عنوان عیدی دریافت کند مسلماً خوشحال میشود. از نظر روحی و روانی احساس خوبی نسبت به خودش پیدا میکند. همانطور که هدیه دادن و عیدی دادن لذت است، عیدی گرفتن هم بسیار خوشحال کننده است.»
اهمیت نوع عیدی
مورد دیگری که از دکتر پرسیدیم این بود که آیا مهم است که چه چیزی را عیدی دهیم که وی در این زمینه گفت: «بله. کسی که میخواهد هدیه بدهد باید روی شخصیت، سن و سال و میزان تحصیلات هدیه گیرنده فکر کند و هدیهای را انتخاب کند که مناسب با فرد باشد.»
تأثیرات عیدی دادن بر کودکان
کودکان بیشتر از افراد دیگر به عیدی گرفتن بسیار علاقه دارند و اینکه این عیدی گرفتن چه تاثیراتی بر آنها دارد از دیگر نکات بود که از کیهاننیا پرسیدیم و وی در اینباره گفت: «عیدی دادن به کودکان کاری است بسیار پسندیده و زیبا، زیرا کودکان در سنی قرار دارند که نیاز به توجه و ابراز علاقه دارند. عیدی دادن رسمی است زیبا که با این کار میتوانیم به کودکان بگوییم که دوستشان داریم و مورد توجه ما هستند. کودکان برای این که رشد عاطفی آنها قویتر شود با عیدی گرفتن احساس خوشایندی نسبت به خود خواهند داشت. بنابراین دوران کودکی خود را به زیبایی سپری خواهند کرد. این تأثیرات مسلماً برای بزرگسالان هم است، زیرا همه انسانها نیاز دارند که مورد توجه قرار گیرند و از طرف دوستان عیدی یا هدیهای دریافت کنند. در مورد هدیهای که به کودک میدهید حتما توجه داشته باشید که هدیهای باشد که او بتواند از آن استفاده کند، جنبهی فانتزی نداشته باشد و به سن و سال او بیاید.»
نحوه دادن عیدی
شاید برایتان عجیب باشد که بدانید اینکه نحوهی عیدی دادن شما در فرد چقدر تاثیرگذار است، در این زمینه دکتر کیهاننیا گفت: «بهتر است که عیدی دادن در حضور دیگران باشد تا هدیه گیرنده احساس خوبی پیدا کند. مگر در موارد استثنایی که غرض از هدیه نوعی کمک پنهانی باشد که در آن صورت بهتر است که در خلوت صورت گیرد.»
زمان هدیه دادن
«هدیه گرفتن آنقدر خوشحال کننده است که ساعت و روز نمیشناسد. ولی اگر در صبح این کار انجام شود، هدیه گیرنده روز خوبی را سپری خواهد کرد.»
هدیهای مخصوص هر فصل سال
شاید مهم نباشد که هدیهای که میخریم با فصل سال تطابق داشته باشد، اما این هم از مواردی بود که از دکتر پرسیدم و ایشان در این زمینه گفت: «البته بهتر است که در هر فصلی هدیهای که مناسب با آن فصل است، داده شود. ولی هدیه دادن را نباید در چارچوبها و مقررات قرار دهیم. هدیه دادن در هر لحظهای اثرات خوب آن را خواهد داشت.» دکتر کیهاننیا در پایان افزود: «به هر حال نباید هدیه بسیار گرانقیمت یا مبلغ عیدی بسیار زیاد باشد. زیرا در این صورت همه از عهده چنین كاری برنمیآیند (ضمن اینكه اصلاً درست هم نیست)، و امكان دارد همین مسئله رقابت به وجود آورد و تا حدی باعث قطع ارتباط بعضی خانوادهها با یكدیگر شود. توصیه میكنیم مقدار كمی پول با توجه به سن و سال بچهها برای عیدی در نظر گرفته شود، در این شرایط كودكان میتوانند حق انتخاب داشته باشند و خودشان با آن پول از مغازه چیزی را انتخاب كنند. داشته باشند كه پولهایشان را جمع كنند و چیز مهمی بخرند. كودكان از این كه حق انتخاب داشته باشند لذت میبرند.»