ذرهبین
گردوغبار؛ روی دیگر خشکسالی
رئیس مرکز ملی پیشبینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا دلایل رخداد گردوخاک گسترده در کشور را تشریح کرد و گردوغبار را روی دیگر خشکسالی دانست. صادق ضیاییان گفت: طی روزهای اخیر، تغییر تودههوا و استقرار سامانه پرفشار در سواحل دریای خزر ایجاد شد که افزایش گرادیان فشاری را درپی داشت. بهگزارش پارمیس طهماسبزاده (ایسنا)؛ وی افزود: این رخداد درنهایت منجر به وزش باد در بخشهای وسیع از کشور شد؛ پدیدهای که عمدتاً در ساعات بعدازظهر رخ داد و شدت و ضعف آن در مناطق مختلف متفاوت بود. ضیاییان درادامه گفت: همزمان بااینشرایط، کمبارشی سال آبی جاری نیز قابلتوجه بود؛ بهطورمتوسط، بارش سطح کشور با کاهش ۴۰درصدی مواجه بوده است. اینعدد در استان تهران که با گردوخاک قابلتوجهی نیز مواجه شده بود، حتی به بیش از ۴۸درصد نیز میرسد. وی افزود: اینمیزان از کاهش بارندگی، نشاندهنده خشکشدن سرزمین است که درنهایت موجب میشود تالابها، مراتع، کشتزارها و زمینهای حاشیهای بهعنوان لایههای سطحی زمین، خشک و تبدیل به کانونهای گردوغبار شوند. درچنینشرایطی با افزایش سرعت باد، خیزش گردوخاک در نقاط مختلف کشور تشدید میشود. رئیس مرکز ملی پیشبینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا ادامه داد: در روزهای اخیر عبور یک موج در تراز میانی جو و استقرار پرفشار سطح زمین همزمان رخ داد. استقرار پرفشار سطح زمین در سواحل، تغییرات قابلتوجهی در الگوهای فشاری ایجاد کرد. درهمینشرایط در نواحی جنوبی بهدلیل تغییرات فصل، مطابق روال سابق استقرار کمفشار حرارتی رخ داد. تقابل این دو سامانه پرفشار شمالی و کمفشار جنوبی منجر به افزایش گرادیان فشاری یا افزایش میزان تغییرات فشار بر پهنه در کشور شد. اینشرایط گسترش وزش باد را در پهنه وسیعی از مناطق بههمراه داشت. ضیاییان ادامه داد: همراه با این پدیده خنکشدن نسبی هوا نیز رخ داد و در هفته اخیر هوا نسبت به فصل در شرایط متعادلتر قرار گرفته بود؛ این تغییر نیز بهعلت تغییرات تودههوا رخ داد. رئیس مرکز ملی پیشبینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا درپاسخبهاینکه چرا امسال تعداد روزهای گردوغباری نسبت به سالهای گذشته افزایش یافته، وی گفت: در سالهای ترسالی یا همراه با بارش بهاره مناسب، پوشش گیاهی رشد میکند و خاک تثبیت میشود اما امسال سال آبی خشکی بود و بهار ضعیفی نیز پشتسر گذاشته شد. درنتیجه هرکجا که در مناطق مستعد، بادی بوزد، گردوخاک نیز ایجاد میشود. وی درباره طبیعی یا انسانسازبودن این تغییرات نیز گفت: طبق نقشهها و مدلهای پیشبینی بهدستآمده، این فرآیندها طبیعی و قابلپیشبینی است. وی اظهار کرد: سازمان هواشناسی پیش از رخداد این پدیدههای جوی هشدار صادر میکند. صدور هشدارها به این معنی است که ازپیش علل و عواملی در نقشههای پیشبینی و آیندهنگری دیده میشود. برای روزهاییکه پدیده گردوغبار درجریان بود، هشدارهای لازم صادر شد و منشأ آنها در نقشهها و پیشبینیها قابلشناسایی بود. وی بااشارهبه رصد مداوم نقشههای هواشناسی افزود: عوامل انسانی ازآندست عواملی نیستند که در دادههای هواشناسی نشان داده شوند و ازاینرو نمیتوان آنها را در تحلیلهای هواشناسی مشاهده کرد. رئیس مرکز ملی پیشبینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا ادامه داد: در روزهای گذشته با افزایش سرعت وزش باد در جنوب تهران، گردوخاک بیشتر شد و با کاهش وزش، کاهش گردوخاک اتفاق میافتاد. مثلاً صبح ۱۸ تیرماه زمانیکه سرعت باد یک تا دومتربرثانیه بود، دید افقی حدود ۵۰۰۰متر بود اما وقتی از فرودگاه مهرآباد درخصوص افزایش سرعت باد به حدود ۱۰متربرثانیه گزارش دریافت شد، دید افقی نیز به حدود ۴۰۰۰متر کاهش یافت. اینروند در روزهای قبلازآن نیز تکرار شد. وی درباره علت رخداد این پدیدهها در ساعات بعدازظهر گفت: این پدیدهها معمولاً در ساعات بعدازظهر تشدید میشود زیرا با گرمشدن زمین، پدیدههای محلی نیز به افزایش اثر پدیدههای بزرگمقیاس کمک میکنند و سرعت باد افزایش مییابد. انتظار میرود این پدیده تا امروز (۲۱ تیر) در برخی استانها مانند تهران ادامه یابد. اینشرایط در روز شنبه کاهش مییابد و برای هفته بعدازآن نیاز به بررسی مجدد است؛ بااینحال بهنظر میرسد درصورت ادامه شرایط، شدت آن کاهش خواهد یافت. ضیاییان بااشارهبه کاهش شدید بارش در سال آبی جاری گفت: گردوخاک درحقیقت از تبعات خشکسالی و کمبارشی است. کمبارشی اثرات جانبی دارد که ابتدا کشاورزی و دیم را تحتتأثیر قرار میدهد سپس بر منابع آبی اثر میگذارد حتی کشتهای آبی نیز تحتتأثیر قرار میگیرد و درنتیجه زمین آماده خیزش گردوغبار میشود. بهگفته وی، افزایش پدیده گردوخاک محدود به ایران نیست و بعضی کشورهای همسایه نیز با آن مواجهاند؛ در عراق و مرزهای شرقی اینشرایط دیده میشود. کلاً تعداد روزهای گردوغبار در کشورهای همسایه با شرایط مستعد نیز افزایش یافته. رئیس مرکز ملی پیشبینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا درادامه بااشارهبه نقش الگوی مصرف آب در تشدید بحران گفت: بیشک الگوی مصرف آب، چه در بخش خانگی و چه صنعتی اهمیت دارد اما درشرایطیکه حجم کمبارشی بسیارزیاد است، کاهش مصرف بهتنهایی نمیتواند این کمبود را جبران کند. بااینحال، مدیریت مصرف همچنان بهترین، ارزانترین و کارآمدترین راه مواجهه با این تغییرات است. ضیاییان درپایان درپاسخبهاینپرسشکه آیا راهکار کوتاهمدتی برای کاهش اثرات گردوغبار وجود دارد؟ اظهار کرد: اگرچه آخرین راه و اولین راه مدیریت تغییر اقلیم مدیریت مصرف است اما درحقیقت نه؛ این راهکارها در تعدیل وضعیت تأثیرگذار است. در شرایط فعلی، راهحل فوری و یکساله یا دوساله وجود ندارد. این پدیدهها بخشی از روند طبیعی است و تنها کار کوتاهمدتی که میتوان انجام داد، کاهش اثرات ناشیازآن است.