چشمانداز
آینده وب در دستان هوش مصنوعی
درحالیکه هوش مصنوعی بهسرعت درحالتسخیر لایههای مختلف زندگی دیجیتال است، مرورگرهای اینترنتی نیز از نقش سنتی خود فراتر رفته و به ابزارهایی هوشمند برای درک، تحلیل و انجام وظایف در بستر وب تبدیل میشوند. بهگزارش فاطمه مرادخانی (برنا)؛ درآستانه فصل جدید تحول دیجیتال، مرورگرهای اینترنتی درحالپوستاندازی هستند. اگر تا دیروز مرورگر صرفاً یک «درگاه نمایش محتوا» بود، اکنون درحالتبدیل به دستیار هوشمند چندلایهای است که میتواند رفتار کاربر را بفهمد، نیازهای او را پیشبینی کند و حتی دستورات پیچیده را بهصورت خودکار اجرا کند. درواقع، مرورگرهای مبتنیبر هوش مصنوعی ممکن است مهمترین تحول وب از زمان تولد موتورهای جستوجو تاکنون باشند.
مرورگرهای سنتی، مانند گوگل کروم، فایرفاکس یا سافاری تا سالها تنها نقش نمایش صفحات وب و دسترسی به اینترنت را ایفا میکردند اما با پیشرفت چشمگیر هوش مصنوعی، بهویژه درزمینه پردازش زبان طبیعی، یادگیری تقویتی و مدلهای زبانی مولد (LLMs)، مرورگرهای جدید وارد مرحلهای شدهاند که از نقش «غیرفعال» به یک «کنشگر فعال» تبدیل میشوند. در مرورگرهای هوشمند، سیستم میتواند بهصورت بلادرنگ محتوای صفحات را درک کند، آنرا خلاصه کرده یا باتوجهبه زمینه و علایق کاربر، پیشنهادهایی دقیق ارائه دهد. برایمثال هنگام خواندن یک مقاله درباره سفر به ایتالیا، مرورگر نهتنها مقاله را خلاصه؛ بلکه بلیتهای پرواز، رستورانهای پیشنهادی و مکانهای اقامت را نیز به کاربر معرفی میکند. در مدل جدید تعامل، سه مرحله سنتی یعنی «جستوجوی اطلاعات»، «پردازش و تصمیمگیری» و «اقدام نهایی»، همگی در یک پلتفرم و حتی دریکلحظه صورت میگیرند. دیگر نیازی نیست کاربر عبارتی را در موتور جستوجو وارد کند، نتایج را بررسی کند، سایتها را باز کند و خودش تصمیمگیری کند. مرورگر هوشمند میتواند همه این فرآیندها را یکپارچه انجام دهد. برایمثال، مرورگر Arc با ویژگی AI-first خود یا مرورگر پرپلکسیتی با قابلیت پاسخگویی مکالمهمحور به سؤالات پیچیده، درحالارائه نسخههایی اولیه از این تجربه هستند. مایکروسافت با ادغام کوپایلت در مرورگر آج، امکان خلاصهسازی صفحات، استخراج اطلاعات مهم و حتی نوشتن ایمیل یا تولید متن را فراهم کرده است. گوگل نیز با پروژه جمینای درحالافزودن لایههای هوش مصنوعی مولد به مرورگر کروم است. همچنین شرکتهای نوظهوری مانند ربیت و بریولی، مرورگرهایی را توسعه میدهند که تماماً مبتنیبر گفتوگو با هوش مصنوعی طراحی شدهاند. این فناوری نوظهور، ظرفیت آنرا دارد که تعامل با اینترنت را سریعتر، دقیقتر و شخصیتر از همیشه کند. کاربران میتوانند در زمان صرفهجویی کنند، تجربه بدون اصطکاک از وب داشته باشند و از پیچیدگی اطلاعات رهایی یابند. این مرورگرها میتوانند دستیارهایی باشند برای دانشآموزان، پژوهشگران، پزشکان و هرکسیکه با اطلاعات در وب سروکار دارد اما در کنار اینفرصتها، چالشهایی جدی نیز وجود دارد:
اعتماد و شفافیت
وقتی مرورگر بهجای کاربر تصمیم میگیرد یا اطلاعات را فیلتر میکند، نیاز به شفافیت در نحوه عملکرد الگوریتمها حیاتی است. چه دادههایی تحلیل میشود؟ چه منابعی معتبر شناخته میشوند؟ آیا اولویتهای تجاری بر تصمیمگیری تأثیر دارند؟
حریم خصوصی و امنیت اطلاعات
مرورگرهای هوشمند برای تحلیل رفتار کاربران، نیاز به دادههای زیادی دارند. حفظ حریم خصوصی کاربران و جلوگیری از سوءاستفاده از دادهها، چالش بزرگی خواهد بود.
مدلهای اقتصادی پایدار
بسیاری از سرویسهای وب رایگان هستند و برپایه تبلیغات عمل میکنند. مرورگرهای هوشمند، اگر قرار باشد خدماتی پیشرفته ارائه دهند، باید مدلی اقتصادی داشته باشند که هم سودآور باشد و هم تجربه کاربر را مخدوش نکند. آیا کاربران حاضرند برای چنین خدماتی اشتراک بپردازند؟ یا الگوریتمهای
تبلیغاتی باید دچار تحول شوند؟
تحلیل روندهای موجود نشان میدهد که در پنجسالآینده، مرورگرهای هوشمند میتوانند به پلتفرم غالب تعامل با اینترنت تبدیل شوند. همانگونه که تلفن هوشمند مفهوم تلفن را بازتعریف کرد، این مرورگرها نیز میتوانند نقش «رابط هوشمند بین انسان و وب» را برعهده بگیرند. دراینچشمانداز، وب نهتنها محل جستوجوی اطلاعات، بلکه بستر گفتوگو، انجام کار و تصمیمگیری خواهد بود. مرورگرها نهفقط ابزار، بلکه همنشینان دیجیتال ما خواهند بود.