واکاوی حقوقی ابطال آرای مینو خالقی

موضوع منتفی‌شدن انتخاب سرکار خانم مینو خالقی، برگزیده‌ی سوم مردم اصفهان، فعلا موضوع روز است. صورت مساله برای ما روشن نیست؛ زیرا وی در مطلبی که به تاریخ هفتم فروردین 95 در کانال اختصاصی خود گذاشت، اعلام کرد: «همان‌طور که مستحضرید بنا به مصاحبه‌ی رسمی سخنگوی محترم هیات نظارت بر انتخابات، آرای اینجانب ابطال گشته و اصلا مساله‌ی رد صلاحیت مطرح نیست...». این بیان هرچند روشن است اما ناچار ابهاماتی در ذهن ایجاد می‌کند. زیرا صلاحیت این سرکار خانم مورد تایید هیات نظارت و هیات اجرایی بوده و مآلاً باعث شده است که ایشان امکان شرکت در انتخابات را پیدا کنند. با توجه به اینکه شخصا گفته‌اند موضوع صلاحیت مطرح نیست، ناچار باید به این نتیجه برسیم که ایشان صالح تشخیص داده شده‌اند. همچنین استاندار اصفهان گفته‌اند صحت انتخابات در اصفهان تایید شده اما شورای نگهبان صحت انتخاب نفر سوم را تایید نکرده و در متن نامه‌ی شورای نگهبان به علت ماجرا اشاره‌ای نشده است. بنابراین فعلا با پدیده‌ای تحت عنوان «ابطال آرای یکی از منتخبین» مواجه هستیم که درخور تامل است. زیرا بحث ابطال صندوق یا ابطال انتخابات یک منطقه یا یک شهر مطرح نیست؛ بلکه گفته شده آرای مردم به خانم محترم مذکور ابطال گشته است. تا آنجا که ما می‌دانیم قانونا ابطال رای در موارد خاصی میسر است که در قانون انتخابات برشمرده شده و دو حالت دارد:
 اولا حالتی که رای باطل اما جزو آرای ماخوذه محاسبه می‌شود. این موارد عبارتند از:
الف. رای ناخوانا باشد.
ب. رایی که حاوی اسامی غیر از نامزدهای تایید شده باشد.
پ. آرای سفید باشد.
ثانیا: حالتی که برگه‌های رای باطل می‌شود اما جزو آرای ماخوذه به حساب نمی‌آید که عبارت است از:
الف. صندوق لاک و مهر انتخاباتی نشده باشد.
ب. تعداد آرا بیش از تعرفه باشد.
پ. رای‌دهنده به سن قانونی نرسیده باشد.
ت. آرای داده‌شده با شناسنامه‌ی افراد متوفی یا غیر ایرانی باشد.
ث. آرای اخذشده با تقلب و تزویر در تعرفه‌ها یا خود رای یا صورت جلسات یا شمارش باشد.
ج. آرایی که با شناسنامه‌ی غیر یا شناسنامه جعلی داده شده باشد.
چ. آرا تکراری باشد.
ح. آرایی که با شناسنامه‌ی افرادی که حاضر نیستند، نوشته شده و اخذ شده باشد.
خ. آرا فاقد مهر حوزه‌ی انتخاباتی باشد.
د. آرای گرفته‌شده از طریق تهدید باشد.
ذ. آرای نوشته‌شده روی برگه‌ای غیر از برگه‌های رسمی رای باشد.
ر. آرایی که از طریق خرید و فروش رای به دست آمده باشد.
با توجه به اینکه موارد مذکور جنبه‌ی حصری دارد و اجازه‌ی تشبیه و تنظیر به مقامات مسئول داده نشده آرای انتخاباتی را تنها در این‌گونه موارد می‌توان ابطال کرد. از طرفی ملاحظه می‌شود احراز برخی از این موارد محتاج رسیدگی جدی و حتی قضایی است. بنابراین نمی‌توان قائل شد به اینکه آرای داده شده به سرکار خانم خالقی به دلایلی از این‌گونه ابطال شده باشد. از طرفی هرچند اعلام‌ شده بحث رد صلاحیت مطرح نیست؛ اما به موجب تبصره‌ی ماده 50 قانون انتخابات «رد صلاحیت داوطلبان نمایندگی باید مستند به قانون و براساس مدارک و اسناد معتبر باشد»؛ بنابراین به طریق اولی وقتی نماینده‌ای عملا انتخاب شده و مردم به او رای داده‌ باشند، سلب عنوان نمایندگی از او کاری دشوارتر و مهم‌تر است و به سادگی میسر نیست، زیرا که فرموده‌اند: «میزان، رای مردم است». در عین حال درصورتی‌که ابطال آرای یک نماینده‌ی منتخب (و نه ابطال صندوق یا ابطال انتخابات) مطرح باشد، چنین ابطالی مستلزم آن است که صندوق‌های مربوط به انتخابات شهر مورد نظر گشوده و نام کاندیدا در تک‌تک اوراق رای ابطال و آرا دوباره شمرده شود که چنین اقدامی عملا میسور نیست. در قانون انتخابات آمده است «توقف یا ابطال انتخابات در هر حوزه‌ی انتخابیه باید مستند به قانون و همراه با اسناد و مدارک معتبر و با رای اکثریت مطلق اعضای شورای نگهبان باشد، بنابراین تردیدی در این نیست که علت ابطال آرا باید حداقل به فرد منتخب و ذی‌نفع اعلام شود. این مطلبی ا‌ست که در ماده واحده‌ی مصوب مجمع تشخیص مصلحت نظام درخصوص مورد آمده است و در آن گفته شده: «تمام مراجع رسیدگی‌کننده‌ی صلاحیت داوطلبان در انتخابات مختلف... موظفند تنها براساس مواد قانونی و براساس دلایل و مدارک معتبر که توسط مراکز مسئول قانونی به مراجع اجرایی و نظارتی ارسال شده است به بررسی صلاحیت داوطلبان بپردازند و چنانچه صلاحیت داوطلبی را رد کردند، باید علت ردصلاحیت را به شرح زیر با ذکر مواد قانونی قابل استناد و دلایل مربوط به داوطلب ابلاغ کنند. درصورت درخواست داوطلب باید دلایل و مدارک رد صلاحیت توسط مرجع رسیدگی‌کننده به ترتیب زیر به اطلاع وی رسانده شود: «چنانچه شخص داوطلب در معرض هتک حرمت باشد، دلایل و مدارک حضورا به اطلاع وی می‌رسد و اگر فی‌المجلس و به طور کتبی تقاضا کند دلایل به صورت کتبی به وی تسلیم خواهد شد و در مواردی که مورد با حیثیت اشخاص دیگر مرتبط باشد تنها به صورت شفاهی و حضوری به اطلاع داوطلب می‌رسد». هرچند در این مورد تصریح شده است که مورد رد صلاحیت نیست اما بدون تردید علت حذف داوطلب باید به او اعلام شود و خود اوست که اختیار دارد مورد یا موارد اعلامی را علنی یا رسانه‌ای بکند یا نکند.
بهمن کشاورز/ خبرآنلاین