«واردات بیرویه» بلای جان «فـولاد»
فولادمبارکه اصفهان به عنوان بزرگترین فولادساز خاورمیانه از ابتدای راهاندازی تاکنون توانسته بخش عمدهی نیاز صنایع اصلی و محوری کشور را پاسخ دهد. با این حال، این تولیدکنندهی فولاد، همچنان از برخی چالشها رنج میبرد. «واردات بیرویه» یکی از چالشهایی است که نه تنها فولادمبارکه را تهدید میکند، بلکه اقتصاد کشور نیز از این هجمه در امان نخواهد بود.
محمود اکبری، معاون فروش و بازاریابی شرکت فولادمبارکه اصفهان در این خصوص و با اشاره به جایگاه شرکت فولادمبارکه در میان دیگر صنایع اظهار داشت: فولادمبارکه به عنوان بزرگترین فولادساز خاورمیانه و شمال آفریقا دارای سهم 50درصدی از تولید فولاد کشور است. این شرکت از ابتدای بهرهبرداری تاکنون با تولید و عرضهی بیش از 85میلیون تن انواع محصولات فولادی تخت، موتور محرک صنایع پاییندستی و استراتژیک کشور بوده و همواره رویکرد حمایتی از تولید داخل را به عنوان رسالت اصلی سرلوحهی کار خود قرار داده و در حال حاضر حدود 900تولیدکنندهی بزرگ و متوسط و نزدیک به 3000مصرفکنندهی کوچک، محصولات فولادمبارکه را مصرف میکنند. این شرکت با سهم حدود 5درصدی از تولید ناخالص داخلی بخش صنعت، نقش مؤثر و غیرقابل انکاری در شکلگیری و رونق صنایع پاییندستی ایفا کرده و برای بیش از 350هزار نفر اشتغال مستقیم و غیرمستقیم در کشور ایجاد کرده است، پس رشد و بالندگی این ثمره عظیم انقلاب اسلامی، تداومبخش حیات و سرزندگی سایر صنایع خواهد بود.
اکبری، شرایط گذشته، حال و آینده فولادمبارکه را تشریح کرد و افزود: طی سالهای اخیر روند کاهش مصرف در بازار داخل به سبب رکود در بخش های محرک مصرف فولادکشور به طور مستمر ادامه داشته است، بهطوریه مصرف محصولات فولادی تخت از 11.5میلیون تن در سال 89 به حدود 8.5میلیون تن تقلیل یافت. علاوه براین، روند افزایشی واردات محصولات فولادی تخت به کشور، به سبب نبود پوشش تعرفهای مناسب، طی این مدت ادامهدار بوده و واردات در سال 94 که عمدتاً در محدودهی تولیدات داخلی بوده حدود 83درصد بالاتر از دو سال قبل آن و 32درصد بیشتر از سال 93 رشد را نشان میدهد بهطوریکه ورود انواع محصولات فولادی تخت به کشور، از مرز سه میلیون و هفتصد هزار تن گذشت. این عوامل سبب شد تا اغلب تولیدکنندگان فولاد بالاجبار، بسیار پایین تر از ظرفیت خود فعالیت کنند، تا جاییکه در سال 94، ظرفیت بهره بردای شده شرکتهای تولیدکننده محصولات فولادی تخت کشور، به حدود 53درصد رسید و فولادمبارکه نیز برای اولین بار کمتر از ظرفیت خود فعالیت کرد.
این واقعیت تلخ در حالی رخ داده که توسعه صنعت فولاد به عنوان یکی از مهمترین صنایع دارای مزیت نسبی در کشور که در سند چشمانداز 1404 تا 55میلیون تن تولید (بیش از 5/2برابر ظرفیت فعلی) هدفگذاری شده و فولادمبارکه نیز با سهم 45درصدی نقش عمدهای در آن ایفا میکند را با چالش جدی مواجه کرده است. با توجه به شرایط فعلی و سرمایهبر بودن این صنعت، در صورت عدم حمایتهای لازم از سوی دولت محترم، دستیابی به آن بسیار دشوار خواهد بود.
معاون فروش و بازاریابی شرکت فولادمبارکه واردات محصولات فولادی را مهمترین چالش خواند و تصریح کرد: تولیدکنندگان جهانی فولاد هرچند، در سال گذشته با کاهش شدید قیمت فروش محصولات روبهرو شدند اما با توجه به کاهش چشمگیر قیمت مواد اولیه و انرژی در جهان، تولیدکنندگان جهانی فولاد توانستند با کاهش هزینهی خرید مواداولیه و انرژی، بخشی از کاهش درآمد حاصل از کاهش قیمت فروش محصولات و حاشیه سود خود را جبران کنند (کاهش قیمت جهانی سنگآهن از 168دلار بر تن به حدود 47دلار بر تن و نفت از بشکه¬ای بیش از 100دلار به حدود 40دلار) اما شرایط برای تولیدکنندگان داخلی کاملاً برعکس بود و علاوه بر کاهش قیمت فروش محصولات، افزایش قیمت مواد اولیه و انرژی را هم تجربه کردند که این امر فشار مضاعفی را متوجه آنها کرد. بر این اساس دولت محترم با هدف جلوگیری از اعمال خسارات بیشتر بر صنعت استراتژیک فولاد از ابتدای سال 93 اقدام به اصلاح تعرفهها کرد، اما به دلیل تعریف تعرفهها در سه گروه فولادهای ممزوج (کیفی) به میزان 4درصد، ورق فولای با ضخامت کمتر از 3میلیمتر به میزان 10درصد و سایر فولادهای تخت به میزان 15درصد، واردکنندگان با بهرهگیری از خلاء موجود، نسبت به واردات انواع محصولات فولادی با کد فولادهای ممزوج و تعرفه 4درصد اقدام کردند و عملاً اثر تعرفهی وضع شده خنثی شد و ضربهی مهلکی بر پیکرهی صنعت فولاد کشور وارد آمد. رشد بیسابقهی 960درصدی واردات آن نسبت به سال قبل و به لحاظ مقداری از 203.000 تن سال 93 به حدود 1.960.000تن در سال 94 گواه این امر است. علاوه بر آن باعث شد حدود 400میلیارد تومان از درآمدهای تعرفهای دولت نیز کاسته شود. با این حال با پیگیریهای مستمر و تحلیل کارشناسان مرتبط در وزارتخانههای مربوطه، مجدداً موضوع اعمال تعرفهها مطرح و با اعمال افزایش مؤثر تعرفهها از ابتدای سال جاری و مسدود شدن راههای دور زدن تعرفهای، امکان افزایش تولید، حفظ و تداوم اشتغال صنایع فولاد مجدداً احیا شد.
وی شیوهی قیمتگذاری فولاد مبارکه را از طریق بورس کالا خواند و گفت: از سال 1382 تاکنون به دنبال راهاندازی بورس کالا در کشور (براساس مصوبه هیئت وزیران وقت و مجلس شورای اسلامی) با هدف ایجاد شفافیت در معاملات فولاد، فولادمبارکه ضمن عرضهی محصولات خود از طریق بورس کالا، همواره بهگونه¬ای عمل کرده تا صرفاً مصرفکنندگان و تولیدکنندگان نهایی دریافتکننده کالای عرضه شده باشند و از واسطه¬گری و سفتهبازی جلوگیری به عمل آید که این امر همواره به تأیید سازمانها و سایر مراجع قانونی رسیده است. گواه این امر، معامله حدود 36میلیون تن از محصولات فولادمبارکه از سال1384 تاکنون از طریق بورس کالا و عرضهی آن به تولیدکنندگان نهایی است که اطلاعات کامل آن از طریق سایت بورس کالا و فولادمبارکه قابل دسترس است.
در سنوات گذشته همواره قیمت محصولات فولادمبارکه در حدود قیمت تمام شده واردات قرار داشته است که مکانیزم تعیین قیمت در بورس نیز مؤید این مطلب است، لیکن در سال قبل که تولیدکنندگان چینی به پشتیبانی و پوشش حمایتی 17درصدی دولت این کشور، اقدام به دامپینگ و عرضهی گسترده محصولات خود به بازارهای هدف بدون حمایت تعرفهای کردند، امکان رقابت و عرضهی محصولات زیر قیمت تمام شده از فولادمبارکه سلب شد و مشکل وجود تعرفههای متفاوت از جمله تعرفه فولادهای ممزوج (کیفی)، این نابرابری عرضه را برای تولیدکنندگان از جمله فولادمبارکه در مقابل واردکنندگان کالا تشدید کرد به نحوی که اگر مدیریت مناسب اعمال نمیشد امکان ایجاد بحرانهای گوناگون دور از ذهن نبود. با این حال قیمت محصولات فولادمبارکه در سال گذشته به دنبال کاهش تقاضای مؤثر در بورس کالا، روند نزولی به خود گرفت و حدود 16درصد کاهش یافت. به دنبال افزایش قیمتهای جهانی در سال جدید، مکانیزم بازار از طریق رشد نسبی تقاضا در داخل سبب اندکی افزایش در قیمتها شد با این حال با توجه به اینکه هم چنان بازار داخل وارد فاز رونق کامل نشده، قیمتهای فولاد کماکان 7 تا 10درصد پایینتر از قیمتهای سال 93 است که بدین ترتیب ادعای افزایش ناگهانی 65درصدی قیمت ورق داخلی از سوی برخی افراد قویاً از واقعیت بهدور است.
معاون فروش و بازاریابی شرکت فولادمبارکه، با اشاره به شرایط صادرات محصولات فولادمبارکه افزود: با توجه به اینکه شرایط حضور در بازارهای صادراتی با بازار داخل متفاوت بوده و رقابت یکی از عوامل مؤثر و تأثیرگذار میباشد، تفاوت قیمتهای فروش داخلی و صادراتی در تمامی دنیا امری بدیهی است کما اینکه در کشوری نظیر چین که بزرگترین صادرکنندهی فولاد در جهان است محصولات داخلی و صادراتی با اختلاف قیمت عرضه میشود و تولیدکنندگان جهان نظیر چین، کرهجنوبی و... در سال گذشته بخشی از زیان صادراتی خود را از محل فروش داخلی جبران کردهاند. علاوه بر آن سیاستهای صادراتی همواره باید ثابت، با دوام و بلندمدت باشد. بر این اساس فولادمبارکه با توجه به قابلیتها و توانمندیهای خود طی سنوات گذشته توانسته بخشی از اُفت تقاضای داخل و نه تمامی آن را از طریق افزایش حضور در بازار صادرات جبران کند. کاهش فروش فولادمبارکه نسبت به سال قبل آن و موجودی بالای محصولات نیمهتمام در انبارها گواه این کاهش شدید تقاضاست. با این حال هرگاه تقاضای داخلی افزایش یافته سهم فروش داخلی آن هم رشد داشته است. با عنایت به موارد فوق و با توجه به روند نزولی و بیثبات قیمتهای جهانی طی هفتههای اخیر و همچنین نبود چشمانداز اطمینانبخش در زمینهی رشد مؤثر تقاضا در کوتاهمدت، تنها عاملی که میتواند روزنهی امیدی برای تولیدکنندگان داخلی فولاد باشد، حفظ پوشش حمایتی تعرفههای فعلی است که اعمال خدشه برآن بهمثابهی ضربهی دیگری بر پیکرهی صنعت فولاد کشور، از بین رفتن انگیزهی سرمایهگذاری در این بخش و عدم تحقق اهداف سند چشمانداز خواهد بود.