فیلسوفی پدیده‌گرا و سیاستمدار

برتراند راسل انگلیسی، ریاضیدان، فیلسوف، نویسنده، استاد منطق، فعال سیاسی، منتقد اجتماعی و فعال صلح در کنار سارتر، کامو و برگسن چهارمین فیلسوفی است که جایزه‌ی نوبل ادبیات در سال 1950 را از آن خود کرد. او یکی از متفکران « فلسفه‌ی تجزیه و تحلیلی» در انگلیس و در جهان است. بخش مهمی از آثار او مربوط به تاریخ فلسفه‌ی بورژوایی و ریاضیات است. او یک نویسنده، دانشمند و سیاستمدار بود. راسل فیلسوفی است بدون سیستم تئوریک، ولی با تمایلات فلسفی آتئیستی و سوسیالیستی مدل غربی. راسل یکی از مهمترین استادان علم منطق در قرن بیست بود. او در آثار متنوع‌اش کوشید تا تجربه‌گرایی فلسفی را با تئوری شناخت ریاضی متحد کند. از جمله موضوعات تحقیقات او، فلسفه، ریاضیات، تئوری شناخت، فلسفه زبان و فلسفه روان است. او به‌عنوان یک فیلسوف کوشید تا منطق ریاضی را فرموله‌بندی کند. راسل خالق آثار اجتماعی و انتقادی و پایه‌گذار اتم‌گرایی منطقی است. او در قرن بیست کمک عظیمی به رشد علم منطق کرد. راسل را می‌توان فیلسوفی پدیده‌گرا نیز دانست. وی مدعی بود که واقعیات را می‌توان تا کوچک‌ترین ذره تشکیل دهنده‌ی آنان، شناخت و نامید، چون شناخت واقعیات از کوچک‌ترین عناصر اتمی تشکیل دهنده آنان، به‌وجود آمده است. راسل در چهارچوب دمکراسی غربی به‌طور مسئولانه در مقابل غالب مسائل اجتماعی و سیاسی موضع گرفت. مخالفت با تسلیحات اتمی، انتقاد از حمله‌ی آمریکا به ویتنام، انتقاد از اشغال چکسلواکی توسط شوروی و مسابقات تسلیحاتی، از جمله کوشش‌های وی بودند. راسل در سال 1918 به سبب مخالفت با جنگ جهانی اول در انگلیس به شش ماه حبس محکوم شد. وی گرچه به انتقاد شدید از استالین پرداخت، ولی ضدکمونیست‌ها را نیز موردحمله خود قرار داد. وی می‌گفت که سه صفت انسانی، عشق، شناخت، و همدردی با انسان‌ها، موجب شد که او در زندگی مقاومت کند و تکیه‌گاه او در دوران جوانی، طبیعت، کتاب، و ریاضیات بوده است. شعار «فرمانبری از عقل» او حتی امروزه استفاده عملی دارد. مجموعه آثار راسل بیش از 60 کتاب و 2000 مقاله است، از جمله: متفکران غرب، تاریخ فلسفه غرب، مقدمه‌ی ریاضیات، زندگی من، ماهیت ما و جهان خارج، پایه‌های یک تحول اجتماعی، عرفان و منطق، تجزیه و تحلیل روان، فرهنگ جامعه صنعتی و آینده آن، فلسفه مادی انسان و جهان، شک‌گرایی، عصر علوم، آزادی و سازمان‌گرایی، در رسای اعتدال، قدرت، مقالات فلسفی و سیاسی، اصول هندسه، درباره علامات و نشانه‌ها، اصول ریاضی، چرا دیگر مسیحی نیستم؟، ازدواج و اخلاق و تسلط سرزمین سعادت، هستند. راسل معتقد بود که دو نوع شناخت وجود دارد: شناخت مستقیم و شناخت با واسطه. او می‌نویسد که فلسفه می‌تواند یک اتم‌گرایی منطقی تعریف شود. وی توصیه می‌کند که در علوم باید زبان ایده‌آل منطقی به جای زبان عامیانه‌ی غیرمطمئن قرار گیرد. راسل میان سال‌های 1872-1970 در انگلیس زندگی کرد. وی از خانواده‌ای اشرافی برخواسته بود و پدرش مدتی نماینده‌ی مجلس در انگلیس بود. او در دوران جوانی به تحصیل ریاضیات و فلسفه در دانشگاه پرداخت. وی بعدها در کتاب اتوبیوگرافی‌اش نوشت که مطالعه کتاب «اوکلید» فیلسوف و ریاضیدان یونان باستان، مانند مطالعه‌ی داستان‌های عشقی روی او تاثیر خوشایند و مهمی گذاشت. راسل خود تحت تاثیر هیوم، ادوارد مور، لایبنیتس، و جان استوارت میل بود. وی بعدها شاگرد اتریشی خود یعنی ویتگنشتاین را یک نابغه نامید. راسل روی محفل فلسفی وین نیز تاثیر بزرگی از خود به‌جا گذاشت. کتاب «تاریخ فلسفه غرب» راسل نخستین‌بار در سال 1950 در انگلیس منتشر شد. این کتاب 850 صفحه‌ای شامل بخش‌های فلسفه‌ی یونان باستان، فلسفه مسیحی سده‌های میانه، و فلسفه‌ی عصر جدید است. مورخین چپ این کتاب را تاریخ فلسفه‌ی بورژوایی یا تاریخ فلسفه‌ی لیبرال نامیده‌اند. این کتاب سال‌هاست که در ایران توسط زریاب خویی به زبان فارسی ترجمه شده است.