بررسی وضعیت رسیدگی به هتک حیثیت در فضاهای مجازی
رایگان آبروی خود را بر باد دهید
«به صورت رایگان، مدل شوید!» این آگهی تبلیغاتی میتواند خیلی از خانمهای جوان را وسوسه کند تا آنها هم برای مدل شدن به آرایشگاه بروند. زن آرایشگر اما، از این متن برای کشاندن زنان و دخترهای جوان به آرایشگاهش کشاند و از آنها برای ژورنال آرایشگاه عکس گرفت ولی او این عکسها را برای ژورنال آرایشگاهش نمیخواست، او میخواست از این عکسها برای تبلیغات آرایشگاه در سایتهای اینترنتی و شبکههای اجتماعی استفاده کند. زندگی آنلاین بیخطر نیست. به هر میزان که زمان حضور ما در فضای آنلاین افزایش مییابد میزان خطرات سایبری یا همان اینترنتی که در کمین ما هستند افزایش مییابد، به دلیل فرهنگ سازی نامناسب و عدم آموزش، بسیاری از کاربران حوزه اینترنت، از قوانین جرایم رایانهای در این فضا آگاهی ندارند و حتی ممکن است خیلیها ندانند که جرائم اینترنتی اصلا شامل چه جرائمی هستند؟ آمارها نشان میدهد که بیشتر پروندههایی که در زمینه جرایم رایانهای تشکیل میشوند مربوط به هتک حیثیت و نشر اکاذیب (از بین بردن آبروی افراد و دروغ و تهمت ناروا) و جرائم علیه عفت و اخلاق عمومی هستندکه طبق قانون مجازات اسلامی، از مصادیق جرائم رایانهای هستند.
هتک حیثیت یعنی چه؟
هتک حیثیت و نشر اکاذیب در قانون اینطور تعریف شده: هر کسی به وسیله سامانههای رایانهای یا مخابراتی، فیلم خصوصی یا خانوادگی یا صدا یا تصویر یا اسرار دیگری را بدون رضایت او (جز در موارد قانونی) تغییر دهد یا تحریف کند و سپس آن را منتشر کند و در دسترس دیگران قرار دهد، به نحوی که منجر به ضرر شود. این جرم این روزها به چند طریق انجام میشود که یکی از آنها انتشار عکسهای خصوصی است. مدتی قبل دختر جوانی نزد ماموران پلیس رفت و مدعی شد که عکسهای شخصیاش را در اینترنت بدون اطلاع و رضایت وی منتشر کردهاند. یا تحقیقات پلیس فتا مجرم این پرونده شناسایی و دستگیر شد. این مرد کسی نبود جز خواستگار سابق دختران جوان. در بازجوییهایی که از پسر جوان انجام شد، او اعتراف کرد که به خاطر شنیدن جواب رد از دختر مورد علاقهاش و به خاطر کینهجویی و انتقام گرفتن از دختر جوان، بدون اطلاع وی عکسهای او او را در اینترنت منتشر کرده است. پسر جوان با انجام این کار باعث هتک حیثیت شده بود و به همین دلیل پرونده او در اختیار دادسرا قرار گرفت. یکی دیگر از مشکلاتی که گریبانگیر افراد زیادی شده، مونتاژ عکسها و انتشار آنها در سایتهای مستهجن است. مانند پروندهای که مدتی قبل گزارش شد و شاکی آن مردی میانسال بود. این مرد به ماموران گفت که عکسهای همسرش روی بدنهای زنانی که پوشش مناسبی ندارند مونتاژ شده و در اینترنت منتشر شده است. پس از این شکایت، پلیس تحقیقات لازم را انجام داد و بالاخره متهم دستگیر شد. او پسر مرد شاکی بود که در بازجوییها گفت: «وقتی مادرم فوت شد و پدرم با زن دیگری ازدواج کرد، به خاطر بیتوجهی و کمبود محبت و نفرتی که از نامادریام داشتم، دست به این کار زدم. من با فتوشاپ عکسهای او را تغییر دادم و در اینترنت منتشر کردم. پسر جوان با انجام این کارها مرتکب دو جرم شده بود، یکی هتک حیثیت و دوم جرم علیه عفت و اخلاق عمومی که هر کدام مجازاتهایی را دربر دارد.» یکی دیگر از بارزترین مصادیق هتک حیثیت و نشر اکاذیب که اخیرا در کشور زیاد اتفاق میافتد، نوشتن تهمت و دروغ علیه افراد در اینترنت است. مانند پروندهای که در جریان آن فردی بنا به دلایل شخصی در سایتهای اینترنتی علیه مقامات مهم سیاسی مطلب مینوشت و دروغهایی را به آنها نسبت میداد؛ این مرد نیز دستگیر شد و پرونده او برای رسیدگی به دادسرا فرستاده شد.
جرائم علیه عفت و اخلاق عمومی
این جرم در قانون چنین تعریف شده که: هرکسی بوسیله سامانههای رایانهای یا مخابراتی محتویات مستهجن را منتشر، توزیع یا معامله کند یا به قصد تجارت یا فساد، تولید یا ذخیره یا نگهداری کند، جرم علیه عفت و اخلاق عمومی را مرتکب شده است. یکی از پروندههایی که نمونه بارز این نوع جرم است، مدتی قبل در تاداره پلیس شکل گرفت. متهم مردی بود که با کمک دوستش، دختران جوان را فریب میداد و پس از به دام انداختن آنها و سوء استفاده از طعمههایش، تصاویر آزار و اذیت آنها را در اینترنت منتشر میکرد. این مرد و همدستش با شکایت تعدادی از قربانیان تحت تعقیب قرار گرفتند و سرانجام از سوی پلیس دستگیر شدند. در پرونده آنها علاوه بر جرایم رابطه نامشروع و فریب دختران، جرم دیگری هم بود که جرم علیه عفت و اخلاق عمومی نام داشت، چرا که آنها اقدام به انتشار فیلمهای مستهجن در اینترنت کرده بودند.
عاقبت مجرمان رایانهای
طبق ماده ۷۴۴، ۷۴۵ و ۷۴۶ قانون مجازات اسلامی: «هر کس که موجب هتک حیثیت و نشر اکاذیب شود، به حبس از نود و یک روز تا دو سال یا جزای نقدی از پنج میلیون ریال تا ۴۰ میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد. چنانچه تغییر یا تحریف به صورت مستهجن باشد، مرتکب چنین جرایمی به حداکثر هر دو مجازات مقرر محکوم خواهد شد.» همچنین طبق ماده ۷۴۲ قانون مجازات اسلامی: «اگر شخصی محتویات مستهجن را منتشر، توزیع یا معامله کند یا به قصد تجارت یا فساد، تولید و ذخیره یا نگهداری کند، مجازات آن حبس از نود و یک روز تا دو سال یا جزای نقدی از پنج میلیون ریال تا ۴۰ میلیون ریال است.» در ادامه این ماده تبصرهای هم وجود دارد: تبصره ۲ ماده ۷۴۲ قانون مجازات اسلامی که میگوید: «اگر شخصی محتویات مستهجن را برای کمتر از ۱۰ نفر بفرستد مرتکب به یک میلیون ریال تا ۵ میلیون ریال جزای نقدی محکوم میشود.»
دیگر مادههای قانونی
بند الف) ماده ۷۴۳ قانون مجازات اسلامی بیانگر این است که: «اگر شخصی برای دسترسی افراد به محتویات مستهجن، اشخاص را تحریک، تشویق، تهدید یا گول بزند و فریب دهد و یا نحوه دسترسی به سایتهای مبتذل را آسان کند یا به افراد برای دسترسی آموزش دهد به حبس از نود و یک روز تا یک سال یا پرداخت جزای نقدی از پنج میلیون ریال تا ۲۰ میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهدشد. اگر خدای ناکرده شما هم یکی از قربانیان جرائم اینترنتی هستید، میتوانید برای شکایت راهی دادسرای ویژه جرایم اینترنتی شوید. دادسرا بعد از اتمام تحقیقات، قرار قانونی را صادر میکند و بعد از ارسال پرونده به دادگاه، رأی مناسب صادر میشود.