رئیس انجمن مددکاری اجتماعی عنوان کرد؛
«فقر محبت»، گریبانگیر خانوادههای ایرانی
رئیس انجمن مددکاری اجتماعی ایران، میزان یادگیری آسیبهای اجتماعی در سنین پائین را بیشتر دانست و علت آنرا تحت تاثیر قرارگرفتن جوانان و نوجوانان خواند و گفت: «درایندوران بیشاز خودکشیهای منجربهفوت، شاهد اقدام به خودکشی بهدلایلی همچون تهدید، اعتراض، جلب توجه و ضعف مهارتهای اجتماعی هستیم». بهگزارش ایسنا، سید حسن موسوی چلک، آسیبهای اجتماعی را دامنگیر همه اقشار جامعه دانست و افزود: «همه آنهاییکه تا دیروز صحبتکردن درباره آسیبهای اجتماعی را نوعی سیاهنمایی میدانستند، امروز از آسیبها حرف میزنند؛ چراکه آسیبهای اجتماعی آنقدر مشهود شدهاند که حال یک بیمار مزمن را پیدا کردهاند. حوزه آسیبهای اجتماعی حال خوبی ندارد. اتفاقات و حوادث اخیر، علائم و نشانههای اینبیماری هستند که درقالب خودزنی، خودکشی، خشونت، شرب خمر، حوادث فضای مجازی و طلاق خود را نشان میدهند». وی درادامه بااشارهبهاینکه «مستقل درنظرگرفتن» پدیده خودکشی باعث تحلیل نادرست اینپدیده خواهد شد، تصریح کرد: «نباید آسیبهای اجتماعی را بهمثابه جزیرههای جداگانه و بدون ارتباط با یکدیگر دانست و سپس نسبتبه هریکازآنها اظهار نظر کرد و راهکار ارائه داد؛ چراکه جنس موضوعات اجتماعی، از جنس موضوعاتی نیستند که بتوانیم بدون درنظرگرفتن سایر شرایط، از آنها تحلیل واقعی داشته باشیم». رئیس انجمن مددکاری اجتماعی ایران، بااشارهبه جای خالی سلامت روانی و اجتماعی در سیاستگذاریهای اجتماعی، اظهار کرد: «نخست باید اینسوال را مطرح کرد که چهقدر در سیاستگذاریهای اجتماعی برای سلامت روانی اجتماعی، اطلاعرسانی و مداخله کردهایم، اهمیت قائل شدهایم و نسبتبهاینموضوع توجه کردهایم؟ میتوان گفت که حوزه سلامت اجتماعی در عرصه سیاستگذاری مغفول مانده است. تنها در ماده 57 برنامه توسعه ششم گفته شده که بهزیستی، متولی حوزه سلامت اجتماعیست. ازسوی دیگر، براساس آمار وزارت بهداشت و درمان درحوزه سلامت روان، بین 23 تا 25درصد از جمعیت کشور، اختلال روانی دارند؛ یعنی بهازای هر چهار ایرانی، یکنفر به اختلال روانی مبتلاست. موسوی چلک باتأکیدبراینکه نزدیکبه 15میلیون و 200هزار پرونده قضایی در کشور وجود دارد، اضافه کرد: «درحال حاضر، بهدلیل افزایش تعداد پروندههای قضایی، بخشنامه شده است تا از مجازاتهای جایگزین استفاده شود. براساس اعلام سازمان بهزیستی و ستاد مبارزه با مواد مخدر درحوزه اعتیاد، چهارمیلیون و 400هزارنفر مصرفکننده مواد مخدر هستند. درحوزه مشروبات الکی نیز با افزایش کشفیات الکل روبهرو بودهایم که نشان میدهد افزایش تقاضا به ورود و تولید بیشتر اینمحصولات منجر شده است». وی، باانتقاد از نبود «پیوست اجتماعی» درحوزه آسیبهای اجتماعی، اضافه کرد: «درحال حاضر، در جامعهای زندگی میکنیم که وضعیت اجتماعی،روانی نامساعدی دارد؛ اما ازسوی دیگر، نهتنها پیوست اجتماعی نداریم؛ بلکه برای افزایش سواد اجتماعی مردم نیز برنامهریزی مشخصی انجام ندادهایم. برای مثال، برای نهادینهکردن مهارتهای ارتباطی، کنترل خشم و مولفههای متعددی که کمک میکند تا افراد از زندگیشان لذت ببرند و بتوانند بهدرستی تصمیمگیری کنند، کاری نکردهایم؛ بنابراین، طبیعیست درچنینشرایطی، عوارض اجتماعی داشته باشیم. اینعوارض بهشکل خودزنی، خودکشی، طلاق، فرار و انحرافات اخلاقی خود را نشان دادهاند». موسوی چلک، بابیان اینکه خانواده کارکردهای پیشین خود را ازدست داده است، گفت: «بخشیاز علت گسترش آسیبهای اجتماعی، به تغییر ساختار خانواده بر میگردد و بخشیازآنهم به کیفیت ارتباط اعضای خانواده مربوط است. درعین حال، کیفیت مسئولیتپذیری و بیتفاوتی ما، در درون خانواده و کاهش فضای عاطفی و صمیمی درون ایننهاد اجتماعی نیز دراینزمینه موثر بوده است. واقعیت ایناستکه در خانوادهها با فقر محبت روبهرو هستیم؛ بههمیندلیل بچهها زمانیکه بیرون از خانواده قرار میگیرند، بهراحتی به هرفردی که به آنها محبت میکند، روی خوش نشان میدهند». وی، باانتقاد از نگاه سیاسی و امنیتی به مسائل اجتماعی، افزود: «موضوعات خودکشی، کودکآزاری و خودزنی بهاین بر میگردند که در سیاستگذاری اجتماعی بهدلایل مختلفی غلفت کردهایم. بخشیازاینمسئله بهدلیل نگاه سیاسی امنیتیست که نسبتبهاینمسائل داریم و بههمیندلیل نمیخواستیم به آنها بپردازیم؛ تا اینکه دوسالقبل، مقام معظم رهبری بهاینموضوع وارد شدند و اعلام کردند که ما، 20سال درحوزه آسیبها عقب هستیم. بهاینترتیب، تازه قبول کردیم که باید به آسیبها فکر کرد؛ چراکه امنیت ما، بهاینمسئله گره خورده است؛ اما تا پیشازاین عموما یا پنهانکاری کرده یا واقعیتها را آنگونه که واقعیت دارد، نگفته بودیم». رئیس انجمن مددکاری اجتماعی ایران، بااشارهبهاینکه درحوزه اجتماعی، آیندهنگری وجود ندارد، اظهار کرد: «بهدلیل آنکه درحوزه آسیبهای اجتماعی بهاندازه کافی رصد نداشتهایم، نمیدانیم در کجا، چهموضوعاتی اولویت بیشتری دارند و درحال شیوع هستند. همچنین، بهدلیل نبود آیندهنگری درحوزه اجتماعی، آمارهاییکه به واقعیت نزدیک باشد را دراختیار نداریم؛ بنابراین، سیاستگذاریهایمان نیز کورکورانه انجام میشود». موسوی چلک، باانتقاد از اینکه مدیران حوزه اجتماعی عمدتا ازمیان افراد غیرمتخصص انتخاب میشوند، اظهار کرد: «درحال حاضر، عموم مدیران اجتماعی را بهشکل دانسته، از افراد غیرمتخصص انتخاب میکنیم و فرمان را بهدست کسانی میدهیم که مقررات رانندگی در جاده پرپیچوخم حوزه اجتماعی را بلد نیستند. تنها بلهقربانگوبودن مشکلی را حل نمیکند. کمتر کسی را درحوزه اجتماعی داریم که درحوزه مدیریت اجتماعی و سیاستگذاری، متخصص باشند. بیشتر مدیران، یا پزشک هستند یا مهندس یا اقتصاددان یا تفکرات سیاسی،انتظامی دارند؛ یعنی فردی از جنس اجتماعی وجود ندارد». وی باتاکیدبر اهمیت «مطالبهگری اجتماعی» در بخش آسیبهای اجتماعی، تصریح کرد: «رسانهها دراینزمینه با محدودیت روبهرو هستند و اگر خبر انتقادی در رسانهای منتشر شود، در لیست سیاه آننهاد میرود. مطالبهگری باعث میشود حقوق اجتماعی مردم مورد توجه قرار گیرد. ایندرحالیستکه مطالبهگری نه توسط مجلس صورت میگیرد، نه رسانهها و نه سازمانهای مردمنهاد». رئیس انجمن مددکاری اجتماعی ایران، بااشارهبهاینکه آسیبهای اجتماعی منتظر نمیمانند تا مسئولان به فهم مشترکی برسند و به رشد خودشان ادامه میدهند، افزود: «درحال حاضر، با آسیبهای فضای مجازی که جنس، شکل، تنوع، روش، اثرگذاری، سرعت و کیفیت متفاوتی دارند، مواجه شدهایم. ایندرحالیستکه دراینحوزه هم سواد کافی نداریم و به فضای مجازی، به شکل یک تهدید نگاه میکنیم. ما حتی به فضای مجازی که امروز در زندگی همه اجتنابناپذیر است، با نگاهی که گویی اینفضا اثربخش نیست، نگاه میکنیم. درچنینشرایطی، چهطور میشود شاهد آسیبهای اجتماعی مانند خشونت، ضربوجرح و پرونده قضایی نباشیم؟» موسوی چلک، بااشارهبهاینکه ضربوجرح؛ دومین پرونده قضایی کشور است، اضافه کرد: «کودکان، درهمینجامعه حضور دارند و درهمینخانوادهها و محلهها زندگی میکنند. همچنین، اخلاقیات عوض شدهاند و بهدنبال آن، مسئولیت و سرمایه اجتماعی کاهش یافته است. درعین حال، شاخص نشاط اجتماعی نیز بالا نیست. باید بپذیریم که درچنینشرایطی و بااینسازوکار نمیتوانیم مدیریت هوشمندی درحوزه اجتماعی داشته باشیم». وی، بااشارهبهاینکه نظام اجتماعی، فرهنگی و حکومتی ما، درحوزه مدیریت اجتماعی موفق نبوده است، اظهار کرد: «باید اینسوال را پرسید که در کدام حوزه شاخصها روبهبهبود بودهاند؟ شاخص اعتیاد در جامعه بالا رفته است. سن استفاده از سیگار و قلیان پائین آمده است و...؛ الویتهایی که رهبری درحوزه آسیبهای اجتماعی تعیین کردند، شامل مفاسد اخلاقی، طلاق و اعتیاد هستند. با وجود واقعیتهاییکه در کشورمان وجود دارد، کاری نکردهایم و درعین حال، توقع داریم که اینموضوعات بسیار پیچیده، با پند و اندرز حل شوند. کسی باید دراینزمینه صحبت کند که فهم و دانش اجتماعی داشته باشد. وقتی ما اینفضا را نمیپذیریم و افرادی را درحوزه تصمیمگیری قرار میدهیم که توجیهگر وضع موجود هستند، همه اقشار جامعه، درگیر موضوعات اجتماعی میشوند». رئیس انجمن مددکاری اجتماعی ایران، باتاکیدبر نقش «یادگیری اجتماعی» در بازتولید رفتارهای نابههنجار افزود: «افراد جامعه، رفتارهای مختلف را از یکدیگر یاد میگیرند. برای مثال، وقتی در مدرسهای اقدام به خودکشی صورت گیرد، احتمال ریسک خودکشی در افرادیکه درآنمحیط هستند، بیشتر میشود». موسوی چلک، بااشارهبه دلایل دیگری که منجر به «اقدام به خودکشی» میشوند، تصریح کرد: «دلایل دیگری هم نظیر تهدید وجود دارند؛ یعنی افراد برای رسیدن به خواستههایی که از راههاییدیگر بهآن دست نیافتهاند، ناآشنایی به راههای صحیح یا خلاء مهارت تصمیمگیری و کنترل خشم، اقدام به خودکشی میکنند. بههمیندلیل، وقتی بااینافراد صحبت میکنیم، میگویند که بعدازایناقدامات، احساس آرامش پیدا کردهاند. ازنظر اینافراد، رفتارهایی مانند خودزنی، با لذت همراه است». وی، درادامه اظهار کرد: «بخشیازاینمسئله نیز مربوط به ابراز وجود، و بخشیهم نشاندهنده اعتراض است. ایناعتراض الزاما مربوط به حاکمیت نیست؛ بلکه ممکناست اعتراض به شرایطیکه فرد درآن قرار دارد، باشد. بخشیهم ممکناست به تعامل درون خانواده یا سایر محیطهای اجتماعی بر گردد». رئیس انجمن مددکاری اجتماعی ایران، باتاکیدبراینکه کودکان و نوجوانان بیشاز سایر گروههای سنی درمعرض آسیب هستند، اضافه کرد: «یک نوجوان، پختگی فردی 30ساله را ندارد؛ درنتیجه آسیبپذیری وی بهدلیل کمتربودن مهارتها، تجربه، دانش و شناخت، بیشتر است. همچنین، فردی میانسال کمتر نیاز به ابراز وجود دارد و معمولا منابع اجتماعی و راههای برونرفت از مشکلات را میشناسد. بههمیندلیل، بیشتر اقدام به خودکشیها، در سنین زیر 30سال اتفاق میافتد». موسوی چلک، بااشارهبهاینکه پیام ما به خانوادهها، ایجاد فضای صمیمی دربین اعضای خانواده است، گفت: «میتوان ادعا کرد که ما، زیر یک سقف هستیم؛ ولی باهم نیستیم. پژوهشی در اوایل دهه 90 نشان میدهد که میزان گفتوگو بین اعضای خانوادههای ایرانی، بهطور میانگین حدود 15دقیقه است. همچنین، خانواده ها، مدارس و محیطهای کاری نیز بانشاط نیستند». وی، درادامه بااشارهبه تأثیر متقابل افسردگی بر گرایش به خودکشی، اظهار کرد: «زمانیکه 23 تا 25درصد مردم اختلالی دارند و بیشاز ششمیلیوننفر نیز مبتلا به افسردگی هستند، درکنار شاخصهای دیگری همچون افزایش فردگرایی، شاهد افزایش گرایش بهسمت خودکشی خواهیم بود». رئیس انجمن مددکاری اجتماعی ایران، بابیان روشها و راهحلهای کاهش آسیبهای اجتماعی، تصریح کرد: «در گام نخست، باید خانواده و فضای صمیمی بین اعضای آن، تقویت شود و اعضای خانواده، باهمبودن را بیشتر تجربه کنند. این، بهآنمعناستکه آنها باید به یکدیگر نزدیکتر شوند و مشکلاتشان را در درون خانواده حل کنند. ایندرحالیستکه حتی خانوادهها نیز با آسیبهایی دستوپنجه نرم میکنند؛ برای مثال، در بحث طلاق، از هر چهار ازدواج، یکمورد منجر به طلاق میشود و این، نشان میدهد که خانواده، کارکردهای گذشته خود را ازدست داده است». وی، باانتقاد ازاینکه «روانشناسی شادی» در مدیریت شهری جایی ندارد، افزود: «همینمسئله باعث میشود که نشاط کافی در شهر دیده نشود. باید از خودمان بپرسیم که در محلهها یا آپارتمانها چهقدر همدیگر را میشناسیم؟ واقعیت ایناستکه ارتباطات و صمیمیتها کمرنگ شدهاند. هرچندکه مسائل اقتصادی هم دخیل هستند؛ یعنی اعضای خانواده شبها بعداز ساعتها کارکردن، خسته به خانه میروند و زندگیکردن را فراموش کردهاند». وی، باتاکیدبر اهمیت «فرهنگ مدارا» و صبر و شکیبایی، ادامه داد: «قرار نیست همهچیز باب میل ما باشد. مدارا، از نشانههای خرد و ایمان است. ما باید داشتههایمان را باور کنیم و نگاه مثبتی داشته باشیم. آدمهایی موفقترند که درکنار مشکلات، نشاط را به دیگران هدیه میدهند. دیگران قرار نیست همیشه همهچیز را برای ما فراهم کنند».