ارز دیجیتال ایرانی از راه میرسد؟
فرصتها و تهدیدهای بلاکچین
وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، هشتم اردیبهشتماه امسال بابیاناینکه پیکره آینده جهان براساس فناوری «بلاکچین» است، برگشتبهعقب در برابر ارز دیجیتال را بیمعنا دانست و گفت: «مدل آزمایشی ارز دیجیتال ایرانی آماده شده است». ارز دیجیتال یا «بیت کوین» در سال 2008 میلادی تولد یافت؛ مبدع آن که با نام مستعار «ساتوشی ناکوموتو» معرفی میشود، با گذشت نزدیک به یکدهه از آغاز فعالیت ایننوع ارزها هنوز ناشناخته مانده است. مزیت این ارز ایناستکه تابع قوانین و استانداردهای بانک مرکزی هیچ کشوری نیست؛ هرچند همچون ارزهای کاغذی با نوسان قیمتی همراه است. بهطورکلی ارزهای دیجیتال بر بستر شبکه جهانی اینترنت بین اشخاص مبادله میشود و هیچ بانک یا دولتی بر آن نظارت نمیکند. ازآنجاکه حسابها شفاف و تراکنشها قابلمشاهده و تائید دیگران است، امکان تقلب ندارد؛ اما معاملهگران ارز دیجیتال ناشناس باقی میمانند و همین مزیت، سبب شده است بسیاریاز دولتها درصدد ممنوعیت آن برآیند. بانک مرکزی ایران نیز کار بررسی ارزهای دیجیتال را آغاز کرده و قرار است حداکثر تا نیمه نخست امسال، سیاستهای خود را دراینزمینه بهطوررسمی اعلام کند.
درحالیکه ارزهای دیجیتال تهدیدها و فرصتهایی را برای اقتصاد جهانی در سالهای اخیر رقم زدهاند، کارشناسان فناوری اطلاعات آنرا فرصتی فراروی اقتصاد کشورمان میدانند که میتوان با برنامه دقیق نهایت بهرهبرداری را از آن داشت. بهگزارش ایرنا؛ بانک مرکزی دوم اردیبهشتماه امسال در بخشنامهای تأکید کرد که بهکارگیری ابزار بیت کوین (Bit Coin) و سایر ارزهای مجازی در همه مراکز پولی و مالی کشور ممنوع است. این بخشنامه، با واکنش وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مواجه شد بهطوریکه محمدجواد آذری جهرمی هشتم اردیبهشتماه به مصوبه اخیر بانک مرکزی پیرامون ممنوعیت استفاده از ارزهای دیجیتال اشاره کرد و گفت: «مصوبه بانک مرکزی بهعنوان سیاستگذار اصلی پولی و مالی کشور درمورد ارزهای رمزنگاریشده مانند بیت کوین که به بانکها و صرافیها اعلام و استفاده از آنها را ممنوع کرده است، بهمعنای ممنوعیت یا محدودیت بهکارگیری ارز دیجیتال در توسعه داخلی نیست».
درهمینرابطه مجید افرا که مدیرعاملی یک شرکت ارائهدهنده خدمات پرداخت الکترونیک را برعهده دارد، اقدام وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات را آیندهنگرانه توصیف کرد و افزود: «تلاش برای استفاده از ارزهای دیجیتال؛ تحولی مثبت در کسبوکارهای کوچک و بزرگ رقم خواهد زد». وی ادامه داد: «ارزهای دیجیتال قابلیت نظارتی بیشتری نسبت به مبادلاتی فعلی دارند؛ زیرا وقتی درباره ارز دیجیتال و بلاکچینها صحبت میشود، این ارزها نهادهای نظارتی مستقیم و غیرمستقیم فراوانی دارند که شفافیت مالی در مراودات ایجاد میکنند».
فناوری زنجیره بلوکی (بلاکچین) یک پایگاه داده توزیعشده از اسناد یا دفترکل عمومی از همه تراکنشها یا رویدادهای دیجیتال است که توسط اجزای تشکیلدهندهاش بهشکل مشترک اجرا میشود؛ نفوذناپذیری آن در برابر هکرها از ویژگیهای آناستکه سبب شده تا ارزهای دیجیتال برپایه این فناوری شکل بگیرند و رشد کنند.
افرا خاطرنشان ساخت: «استفاده از ارزهای دیجیتال شفافیت زیادی در مراحل مختلف انتقال پول ایجاد میکند و این فناوری بهصورت کامل نشان میدهد که پول مذکور با چه ضریبی، چه ساختاری و چه فرایندی منتقل شده است و هیچچیز آن پوشیده نخواهد ماند». این فعال درگاههای پرداخت الکترونیک، ضمن حمایت از اقدام وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات برای ایجاد ارز دیجیتال گفت: «ارزهای دیجیتال علاوهبر شفافیتی که بههمراه دارند، تسهیلگر مبارزه با پولشویی و سایتهای فعال در کارهای خلاف هستند».
یک صاحبنظر درحوزه ارزهای دیجیتال نیز ضمن حمایت از توجه مقامهای دولتی به فناوریهای جدید آنرا قدم مثبتی در فراگیرترشدن آنها دانست. میرسهیل نیکزاد که درزمینه امور ارزهای دیجیتال و بلاکچین تخصص دارد؛ تلاش برای استفاده از رمزارزها را برای همه بخشهای کشور مفید دانست و گفت: «ارزهای رمزنگار، فرصتهای بسیارخوبی برای همه بخشهای خصوصی و دولتیست که بازی برد/برد را رقم خواهد زد». بهگفته وی؛ رفتن بهسمت رمزارزها یک ضرورت است که چنانچه به آن بیتوجهی شود، اجبار ما را بهآنسمت خواهد کشاند؛ زیرا اکنون مردم به این فناوری فکر میکنند و برخی نیز به آن متمایل شدهاند. نیکزاد، ممنوعیت اعلامشده ازسوی بانک مرکزی درباره فعالیت در رمزارزها را رسمی ندانست و درعینحال گفت: «ممنوعیت مذکور اگر رسمی هم باشد، کل فعالیتهای این بخش را شامل نمیشود؛ بلکه قصد بانک مرکزی ممنوعکردن فعالیت بانکها دراینباره است». این فعال بیت کوین و بلاکچین تأکید کرد: «رمزارزها فرصت بسیارخوبی برای کشور است که باید با برنامهریزی ازاینفرصت نهایت استفاده را داشت».
غلامعلی کامیاب که اکنون مشاور رئیسکل بانک مرکزیست، دیماه پارسال در گفتوگویی درباره ارزهای دیجیتال و رشد آن در سالهای اخیر گفته بود: «پولهای رمزنگاری شده که یکیاز معروفترین و مقبولترین آنها بیت کوین است، در یکسال اخیر رشد قابلتوجهی داشتهاند و حتی گردش مالی آن در یکروز گاهی به میلیاردها دلار نیز میرسد». وی ابعاد ارزهای دیجیتال را «ناشناخته» توصیف کرد و گفت: «مشکل اینجاست که معلوم نیست پشتسر آن، چه نهاد یا سازمانی قرار دارد؛ این ابهام بزرگ موردتوجه سازمانهای بزرگ بینالمللی ازجمله صندوق بینالمللی پول نیز قرار گرفته و به بانکهای مرکزی کشورها توصیه کرده که مراقبت و پایش لازم را درباره ارزهای رمزنگاریشده داشته باشند». عضو پیشین هیئت عامل بانک مرکزی تأکید کرد: «با وجود توسعه ارزهای دیجیتال در دنیا، هنوز هیچ اجماع خاصی درباره آنها بهوجود نیامده است؛ اغلب کشورها یا آنرا رد کردهاند یا درحال بررسی آن هستند». کامیاب بابیاناینکه در برخی کشورها مقرراتی برای معامله با ارزهای دیجیتال وضع شده است، گفت: «ارزهای رمزنگاریشده دارای ابهامات و نوسانهای بسیار است؛ یعنی درعینحالکه رشد بالایی را در سالهای اخیر داشته اما افت ارزش آن نیز قابلتوجه بوده است».
رئیس سازمان نظام صنفی رایانهای کشور نیز نظرها درباره ارز دیجیتال را متعدد و متنوع دانست و گفت: «عدهای منکر استفاده از ارزهای دیجیتال هستند؛ درعینحال عدهای نیز بر توسعه آن تأکید دارند». محمدباقر اثنیعشری افزود: «عدهای نیز تلاش میکنند نسبت به طراحی مدل بومی آن اقدام کنند». وی ادامه داد: «تلاش آنانیکه طراحی ارز دیجیتال بومی را دنبال میکنند، بهبار نشسته است و احتمال دارد در نمایشگاه الکامپ که مردادماه امسال برگزار میشود، ارز دیجیتال بومی رونمایی شود».