گردشگری ساحلی؛ پتانسیلی برای توسعه استان مازندران

مهدی رمضان‌زاده (رئیس کار گروه تخصصی گردشگری و صنایع دستی اتاق فکر توسعه و تعالی مازندران) درباره تفاوت سواحل مازندران با سواحل کشورهای دیگر و اینکه چرا در سواحل این استان جاذبه‌های گردشگری زیادی ایجاد نمی‌شود، اظهار کرد: «رعایت‌نکردن حریم 60‌متری سواحل مازندران یکی از علت‌هایی‌ست که امکان سرمایه‌گذاری را جهت ایجاد جاذبه‌های گردشگری در کنار دریا فراهم نمی‌سازد». وی با‌بیان‌ِاینکه چند عامل کلیدی در این موضوع تعیین‌کننده است، تصریح کرد: «بخش زیادی از سواحل مازندران در اختیار نهادهای دولتی همانند شهرداری‌ها و وزارتخانه‌ها در قالب مجتمع‌های رفاهی قرار گرفته است، به‌طور‌مثال مجتمع رفاهی شرکت نفت در شهر محمودآباد که بخش زیادی از ساحل را در اختیار دارد یا می‌توان به مجتمع رفاهی کوثر در سواحل بابلسر اشاره کرد». رئیس کار گروه تخصصی گردشگری و صنایع دستی اتاق فکر توسعه و تعالی مازندران با‌اشاره‌به‌اینکه شهرک‌های خصوصی با جمعیت زیاد و دارای مجوز در کنار سواحل استان وجود داشته که بخش زیادی از ساحل را در اختیار دارند، گفت:  «این شهرک‌ها همانند خزرشهر و دریاکنار که در امتداد دریا کشیده شده‌اند حجم زیادی از جمعیت را در اختیار داشته و با وجود نگهبان، ساحل را به صورت کنترل شده و اختصاصی در آورده‌اند و عملاً دیگر ساحلی نمی‌ماند که برای آن برنامه‌ریزی شود». مدیر گروه جهانگردی دانشگاه مازندران، عدم وجود دید لازم در ساحل را یکی دیگر از علل کاهش جاذبه‌های گردشگری سواحل این استان عنوان کرد و افزود: «وقتی در سواحل مازندران مجوز ساخت‌و‌ساز برج‌های ۱۰، ۲۰ و ۳۰ طبقه داده می‌شود، این ساخت‌و‌سازها حجم زیادی از دید ساحل را می گیرد، بنابراین از جاذبه‌های گردشگری سواحل می‌کاهد». رمضان‌زاده پیشروی آب دریای خزر را از علل دیگر کاهش جاذبه‌های سواحل مازندران دانست و یادآور شد: «پیش از انقلاب و در دهه 40 قانون رعایت حریم 60‌متر دریا تعیین شد که بر لزوم رعایت آن تأکید شده اما در‌حال‌حاضر با پیشروی آب دریای خزر عملاً این حریم وجود خارجی ندارد و همه آنها به زیر آب فرو رفته که بسیاری از ساخت‌و‌سازها نیز در حال حاضر در حریم 60‌متر قرار گرفته است». وی با‌بیان‌ِاینکه مالکان بناها خود را مقصر نمی‌دانند؛ زیرا از گذشته مجوز دریافت کرده و حریم هم رعایت شده است، تصریح کرد: «اجرای طرح حریم 60‌متری در سواحل هزینه زیادی دارد؛ زیرا بسیاری از مجموعه نهادهای نظامی و دولتی در سواحل قرار گرفته است که اگر قانون رعایت شود و کل 60‌متر بر مبنای خط تراز تعیین شود باید بسیاری از این مجتمع‌ها تغییر رویکرد دهند تا این سواحل آزاد شود و در خط واگذاری یا تخریب قرار گیرند». رئیس کار گروه تخصصی گردشگری و صنایع دستی اتاق فکر توسعه و تعالی مازندران با‌تأکید‌بر‌اینکه در چنین فضایی سرمایه‌گذار و بخش خصوصی قادر به برنامه‌ریزی نیست، بیان کرد: «زمانی‌که صنعت گردشگری در اولویت برنامه‌های سازمان‌های مرتبط با گردشگری کشور نباشد چه انتظاری می‌توان داشت که از این پدیده زیبا در مازندران استفاده شود». مدیر گروه جهانگردی دانشگاه مازندران خاطرنشان کرد: «در سواحل سایر کشورها فاصله بین جاده و ساحل طوری طراحی شده که ساحل آزاد است و حتی در سواحل کشورهای دریای خزر مانند ترکمنستان و آذربایجان  40 تا 50‌کیلومتر حریم دریا در‌طول ساحل آزاد، میدان دید گستره، سازه های گردشگری و بنادر در جای خود بنا شده است». رمضان‌زاده گفت: «در‌حال‌حاضر حتی با ورود وزارت گردشگری و میراث فرهنگی و رعایت اصول آیا ساحلی وجود دارد که بخش خصوصی بخواهد  برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری کند؛ در‌حالی‌که این‌گونه نیست و همه‌جا تصاحب شده و فضای خالی وجود ندارد».

‌عوامل طبیعی در سواحل مازندران موجب جذب گردشگر می‌شود
محمدحسن ذال (عضو هیئت علمی گروه جهانگردی دانشگاه مازندران) نیز در با‌بیان‌ِاینکه انجام مطالعات تطبیقی درباره پرداختن به وضعیت سواحل مازندران بسیار مهم است، اظهار کرد: «جاذبه‌های گردشگری سواحل این استان به‌لحاظ گونه و نوع با سایر گونه‌ها در سواحل سایر کشورها مشابه است؛ یعنی یک‌سری امکانات طبیعی و خدادادی وجود دارد که در ساحل همه کشورها موجود است؛ اما وقتی صحبت از جاذبه‌های گردشگری می‌شود، بدون شک یک سری امکانات انسان ساخت در کنار این جاذبه‌ها قرار گیرد». وی با‌بیان‌ِاینکه عوامل کششی سنتی طبیعی در سواحل مازندران آن‌قدر زیاد است که خواه ناخواه موجب جذب گردشگر می‌شود، افزود: «با ورود گردشگر به یک منطقه بحث مدیریت مقصد بسیار حائز اهمیت می‌شود». عضو هیئت علمی گروه جهانگردی دانشگاه مازندران با‌تأکید‌بر‌اینکه قبل از هر‌چیز باید به این فکر کرد که جاذبه لزوماً مقصد نیست، گفت: «مکان‌های بسیار زیبا و طبیعی وجود دارد که ممکن است خطرات آن گردشگر را تهدید کند؛ به‌طور‌مثال خطرغرق شدن در دریا؛ بنابراین قبل از هر‌چیز جاذبه باید تبدیل به مقصد شود».

‌سواحل مازندران مقصد مدیریت شده نیست
ذال با‌اشاره‌به‌اینکه برای مقصد سازی از دنیا عقب هستیم، افزود: «سواحل مازندران امروزه لزوماً مقصد مدیریت شده نیست بلکه یک مقصد سنتی‌ست». وی خاطرنشان کرد: «در‌حال‌حاضر دنیا برای افزایش جاذبه‌های گردشگری در سواحل مطابق با سلایق و خواسته‌های مردم و بهینه سازی، مقصد را مدیریت می‌کند». عضو هیئت علمی گروه جهانگردی دانشگاه مازندران با‌اشاره‌به سفر بسیاری از مردم کشور به ترکیه با تحمل هزینه‌های زیاد جهت بهره مندی از سواحل این کشور به جای سفر به مازندران، گفت: «تا چه میزان به خواسته ها و نیازهای مردم در‌این‌زمینه پرداخته شده و آیا این بخش مدیریت شده است یا خیرکه باید مورد بررسی قرار گیرد». ذال با‌بیان‌ِاینکه خورشید، شن و دریا از‌جمله آیتم‌های مهم جهت جذب گردشگر است که به‌نوعی در سواحل سایر کشورها که دارای گردشگران زیادی هستند به‌خوبی مدیریت می‌شود، افزود: «این سه آیتم به لحاظ زیرساختی در کنار رعایت شرعیات قابل مقایسه با سواحل مازندران نیست؛ زیرا برای آفتاب گرفتن بانوان در جاهای مخصوص که شایسته کشور اسلامی‌ست آیا مکانی مناسی در‌نظر گرفته شده است». وی با‌بیان‌ِاینکه آیتم‌های موجود در گردشگری ساحلی در ایران بیدار و فعال نیست، تأکید کرد: «بیشتر تلفات غرق‌شدن در سواحل مازندران و کشور دیده می‌شود تا اینکه لذت از کنار ساحل برجسته شود؛ یعنی خاطره تلخ ریسک‌های انسان ساخت خیلی بیشتر از لذت موجود است». عضو هیئت علمی گروه جهانگردی دانشگاه مازندران با‌اشاره‌به‌اینکه در مدیریت ساحل ما هنوز بازی با جان انسان حل نشده است، تصریح کرد: «این موضوع نشان می‌دهد که مقصد هنوز مدیریت نشده است و اگر این مقصد مدیریت شده باشد این اتفاقات تلخ هرگز روی نمی‌دهد». ذال بر عدم فعال بودن آیتم‌های گردشگری در سواحل مازندران تأکید کرد و گفت: «آیتم‌های فعال در سواحل مازندران نیز به‌صورت سنتی عمل می‌کنند». وی ادامه داد: «عدم زیر‌ساخت مناسب موجب شده گردشگر را مجبور به ایجاد و برپایی چادر در کنار پیاده‌رو کند؛ زیرا در حد توان مالی وی امکاناتی وجود ندارد و این امر موجب عدم سود‌رسانی حتی به جامعه محلی می‌شود». ذال با‌بیان‌ِاینکه چرخه گردشگری ما در مازندران معیوب است، خاطرنشان کرد: «به لحاظ فرهنگ سازی، زیرساختی و پیدا‌کردن آیتم‌هایی که به لحاظ اعتقادی برای ما مجاز است باید به‌درستی برنامه‌ریزی و مدیریت شود».
سپیده پورشعبان، ایسنا