تالاب‌های گیلان پوشیده از سرطان

4 سالی می‌شود که گیاه مهاجم آبی با ظاهری زیبا و فریبنده و تکثیر سریع خود حیات تالاب‌های گیلان و موجودات زنده آن را به تنگ آورده طوری‌که آن‌ها را از ادامه‌ی حیات باز داشته و فاجعه زیست محیطی تالاب عینک رشت را مجددا کلید می‌زند. سنبل آبی گیاهی که بومی آمریکایی جنوبی و حوضه آمازون است با برگ‌های گسترده، براق و تخم مرغی شکل 10 تا 20 سانتی‌متری، به اندازه‌ی یک متر در ارتفاع بالاتر از سطح آب رشد می‌کند و به دلیل رشد سریع در محیط‌های آبی عمق تالاب را کاهش می‌دهد و گیاهان بومی را از بین برده و در رفت و آمد قایق‌ها و حالا که به دلیل استفاده تزئینی وارد ایران و استان گیلان شده به شدت سطح تالاب‌های گیلان را از حضور خود رنگین کرده و در حال پیشروی به سمت تالاب انزلی است. تالاب عینک در غرب شهر رشت قرار دارد، قدمت محله‌های شلوغ اطراف استخر به نیم قرن می‌رسد. پست بودن شهر رشت نسبت به آب‌های آزاد، بارش‌های فراوان جوی و آب‌های مازاد حاصل از کشاورزی اراضی شهر رشت و شهرستان‌های فومن و شفت که راه ورود به رود را ندارند، از عوامل به‌وجود آورنده این تالاب طبیعی محسوب می‌شوند. از نظر طبیعی، اطراف این استخر پوشیده از گیاهان هیدرومرفی و درخت است، این گیاهان به دلیل شرایط مساعد آب و هوایی هرساله بخش‌های بیشتری از آب استخر را اشغال می‌کنند. و اما از حدود یک سال قبل رشد گونه‌ای که به صورت بسیار متراکم، داخل آب رشد می‌کند در تالاب عینک مشاهده شده و از آن زمان تاکنون، سطح وسیعی از این تالاب توسط این گیاه پوشیده شده است. این گیاه همچنین دارای گل‌هایی به رنگ بنفش روشن است که برخی افراد محلی، اقدام به چیدن و فروش آن به عنوان گل زینتی می‌کنند، هنوز علت شکوفایی این گیاه در تالاب عینک مشخص نیست. حمزه عشوری رییس اداره حفاظت محیط زیست صومعه سرا در این‌باره می‌گوید: در حال حاضر سنبل آبی در تابستان امسال در دو منطقه مهم از شهرستان صومعه سرا که مدخل ورود رودخانه‌های بهمبرو و چکودر به تالاب انزلی است مشاهده شده و متاسفانه با کوچکترین ذخیره آبی تکثیر می‌شود ولی تالاب عینک منابع اصلی این گیاه در استان گیلان است.

سنبل آبی سرطان زا است
مصرف بالای اکسیژن آب از جانب سنبل آبی از یک سو و گسترش طولی و عرضی این گیاه از سویی دیگر باعث می‌شود تا علاوه‌بر این که هیچ‌کدام از گونه‌های جانوری موجود در تالاب قادر به ادامه زندگی نباشد تردد در تالاب‌ها و دسترسی به آن‌ها نیز به دلیل گسترش ریشه‌های این گیاه در آب با مشکل مواجه شود. علیرضا میرزاجانی کارشناس محیط زیست در این خصوص معتقد است: این گیاه خطرناک و تهدید جدی برای تالاب‌ها، به دلیل قدرت خود پالایی بالا و امکان سازگاری فوق‌العاده با محیط می‌تواند حتی فلزاتی سنگین مثل جیوه و سرب که از طریق فاضلاب کارخانه‌های صنعتی به آب‌ها وارد می‌شوند را به خو جذب کند از این رو تجمع نسل آبی در محیط به شدت خطرناک بوده و می‌تواند عامل مهمی برای بروز بیماری‌هایی از جمله سرطان باشد. عباس عاشوری کارشناس محیط زیست نیز می‌گوید: این گیاه به دلیل ترشح سم توکسین برای گیاهان و موجودات آبزی تالاب خطر جدی است. در برخی از شهرهای استان گیلان مثل رشت، این گیاه به عنوان گیاهی زیستی فروخته شده و در بین مردم رد و بدل می‌شود در حالی که جابجایی این گیاه خطرساز است. علیرضا میرزاجانی کارشناس محیط زیست در این‌باره می‌گوید: جابجایی این گیاه باعث رشد و تکثیر آن در تمام محیط‌های آبی استان شده و خطری هم ردیف با استنشاق گاز خردل برای محیط زیست و به تبع آن ساکنان استان ایجاد می‌کند.

راه‌های مبارزه با سنبل آبی
روش‌هایی از قبیل برخورد مکانیکی با این گیاه (از جا در آوردن) استفاده از سموم، مبارزه بیولوژیک‌ از طریق دو گونه شپشک و یک گونه شب پره مهم‌ترین‌ راه‌های‌ مبارزه با این پدیده است. قربان‌علی محمد پور مدیر کل حفاظت محیط زیست گیلان در این‌باره می‌گوید: تاکنون این گیاه از 50 درصد از تالاب‌های گیلان جمع‌آوری شده و تا پایان سال این کار ادامه دارد. عاشوری کارشناس محیط زیست صومعه سرا نیز دراین خصوص معتقد است: با کمک 40 نفر از جوامع محلی و آب بندان‌های این شهرستان اقدام به جمع‌آوری سنبل آبی از سطح تالاب سیاه کیشیم صومعه سرا کرده‌ایم و این کار تا پایان پاییز ادامه دارد.

مخالفت محیط زیست با مقابله سمی
سازمان محیط زیست مخالفت خود را جهت ورود هرگونه سم به داخل رودخانه‌ها و تالاب انزلی اعلام کرده و بهترین روش را در حال حاضر جهت  ورود هرگونه سم به  داخل رودخانه‌ها و تالاب انزلی اعلام کرده و مهم‌ترین روش را در حال حاضر جهت نابودی گیاه سنبل آبی جمع‌آوری فیزیکی و آگاهی و هشدار دادن به مردم برای پرهیز از هرگونه خرید و فروش و تکثیر این گونه گزارش داده است.

علت حضور سنبل آبی در ایران
با اینکه این گیاه بومی کشورهای آمریکای جنوبی به ویژه برزیل، اکوادر و حوضه آمازون است حالا دلیل حضورش در تالاب‌های گیلان کشور ما چیست؟ قربانعلی محمدپور مدیر کل حفاظت محیط زیست استان گیلان در این‌باره می‌گوید: مسافران ایرانی که به کشورهای آمریکای جنوبی سفر کرده بودند این گیاه را برای تزئین در استخرهای خانگی وارد ایران و گیلان کرده و در واقع ندانسته و ناخواسته این گیاه وارد تالاب انزلی شده است. علیرضا میرزاجانی کارشناس محیط زیست نیز در این خصوص معتقد است: اطلاعات دقیقی از چگونگی ورود این گیاه به تالاب‌های گیلان وجود ندارد اما می‌توان حدس زد برخی افراد که از آن به عنوان گیاه زینتی استفاده کرده‌اند، به دلیل رشد سریع، از نگهداری آن عاجز شده و این گیاه را در آبگیرها و مجاری آبی رها کرده‌اند و البته رد پای سنبل آبی رادر گلخانه‌ها نیز می‌توان جستجو کرد.

نبود اختصاص بودجه جهت مقابله با سنبل آبی
بسیاری از کشورهای دنیا درگیر مقابله با این گیاه بوده و حتی در ایالت فلوریدای آمریکا نیز سالانه 100 میلیون دلار برای مقابله با این گیاه هزینه شده است ولی در کشور ما و در استان درگیر این فاجعه تاکنون هیچ اعتبار استانی و کشوری جهت جمع‌آوری این گیاه در نظر گرفته نشده است. با توجه به اینکه سرعت رشد و تکثیر سنبل آبی بسیار زیاد است باید اقدامات مقابله‌ای با پیگیری و جدیت ورود مسئولان امر متناسب و یا حتی بیشتر از سرعت رشد این‌گونه خطر ساز باشد چرا که جان تالاب انزلی در خطر است.