نامزدهای اولیه بهترین فیلم بینالمللی اسکار ۲۰۲۴
با اعلام فهرست نامزدهای اولیه نودوششمین دوره جوایز سینمایی اسکار، ۱۵ فیلم عمدتاً اروپایی که سابقه حضور در جشنوارههای مهم نظیرِ «کن»، «ونیز» و «برلین» را دارند برای کسب «اسکار بهترین فیلم غیرانگلیسی» رقابت میکنند. آکادمی اسکار از میان ۸۸ فیلمی که نهایتاً واجدشرایط رقابت در شاخه بهترین فیلم بینالمللی شدند، ۱۵ فیلم را بهعنوان نامزدهای اولیه (فهرست کوتاه) انتخاب کرد که شامل نه فیلم اروپایی، سه اثر مستند و نمایندگانی از سینمای لاتین، آسیا و آفریقاست. نکته غافلگیرکننده انتخاب «آمریکاتسی» ساخته «مایکل گورجیان» است که نخستین فیلم تاریخ سینمای ارمنستان محسوب میشود که به فهرست 15تایی اسکار راه یافته است.
«اوکراین» با شانزدهمین تلاش برای اولینبار با مستند «۲۰روز در ماریوپول» اثر «مستیسلاو چرنوف» در فهرست اولیه اسکار بینالمللی قرار گرفت. «چرنوف» که متولد «خارکوف» است، برای خبرگزاری «آسوشیتدپرس» کار میکند و طی دوران حرفهای خود، با تصاویر و گزارش ابعاد مختلف جنگ را نشان داده. اولین ساختهاش؛ روایتگر شرایط شهر محاصرهشده «ماریوپول» در ۲۰ روزاول جنگ «روسیه» و «اوکراین» در ۲۰۲۲ بود و اولین نمایش جهانی خود را در جشنواره «ساندنس» تجربه کرد و در آنجا جایزه تماشاگران را در بخش «مستند سینمای جهان» بهدست آورد و بعد در جشنوارههایی ازجمله «شفیلدداک» بهنمایش گذاشته شد. فیلم، محصول مشترک «آسوشیتدپرس» و «فرانتلاین» است و پنج نامزدی در جوایز مستند منتخب منتقدان ازآنخود کرد و برنده بهترین فیلم مستند اول شد.
«ارمنستان» برای اولینبار در فهرست کوتاه اسکار بینالمللی قرار میگیرد. «آمریکاتسی» ساخته «مایکل گورجیان»، روایتگر داستان یک آمریکایی ارمنیتبار است که پس از دستگیری و بازگشت به «ارمنستان»، مجذوب زوجی میشود که میتواند از سلول زندانش آنها را ببیند. فیلم برای اولینبار در جشنواره «وودستاک ۲۰۲۲» نمایش داده شد و جایزه «بهترین فیلم داستانی» را ازآنخود و جایزه تماشاگران «جشنواره هامبورگ» را دریافت کرد. «گورجیان» نویسندگی، کارگردانی و بازیگری در فیلم «آمریکاتسی» را برعهده داشته است.
«برگهای افتاده» جدیدترین اثر از فیلمساز کهنهکار فنلاندی «آکی کائوریسماکی» که پیشازاین دو نامزدی «گلدنگلوب» (برای فیلم خارجیزبان و بهترین بازیگر زن) و پنج نامزدی در «جوایز فیلم اروپا» را کسب کرده. این درام کمدی در «کن» رونمایی شد و جایزه هیئتداوران را ازآنخود کرد. فیلم درباره دو آدم تنهاست که در «هلسینکی» آشنا میشوند و میکوشند عاشق شوند. «کائوریسماکی» قبلاً در سال ۲۰۰۳ برای «مرد بدون گذشته» تنها نامزدی اسکار بینالمللی «فنلاند» را بهدست آورد؛ اگرچه دراعتراضبه حمله آمریکا به عراق از شرکت در مراسم خودداری کرد. «فنلاند» دوسالپیش نیز با فیلم «کوپه شماره ۶» ساخته «یوهو کاسمانن» در فهرست کوتاه اسکار بینالمللی قرار گرفت؛ اما به جمع نامزدهای نهایی راه نیافت.
فیلم مستند/درام «چهار دختر» ساخته «کوثر بن هنیه» در ماه می در بخش «مسابقه کن» رونمایی شد و جایزه «بهترین مستند» را در کنار «مادر همه دروغها» دریافت کرد و درادامه در جشنوارههایی؛ ازجمله «سارایوو»، «بروکسل»، «مونیخ» و «تورنتو» نمایش داده شد. «چهار دختر» داستان «اولفا حمرونی» و دخترانش را ازطریق مصاحبه بازسازی میکند تا چگونگی افراطگرایی و ناپدیدشدن دو فرزند بزرگتر را بررسی کند. بازیگران زن حرفهای، نقش دو دختر را بازی میکنند و «هند صبری» ستاره مصری-تونسی نیز در نقش «اولفا» بازی کرده است. «هنیه» در ۲۰۲۱ با «مردیکه پوستش را فروخت» سینمای «تونس» را در جوایز اسکار نمایندگی کرد و اولین نامزدی اسکار «تونس» را در سال ۲۰۲۱ رقم زد.
«گادلند» اثر «هلینور پالماسون» محصول مشترک «ایسلند» و «دانمارک» بوده و پارسال میتوانست ازسوی هریکاز این دو کشور در اسکار بینالمللی شرکت کند؛ اما «دانمارک» و «ایسلند» فیلمهای دیگری را انتخاب کردند. «گادلند» نخستینبار در بخش «نوعی نگاه کن ۲۰۲۲» نمایش داده شد و درهمانسال جشنوارههای «تورنتو» و «تلوراید» نیز نمایش داشت. حالا «ایسلند» این درام را بهعنوان نماینده خود در اسکار ۲۰۲۴ انتخاب کرده است. داستان فیلم درباره یک کشیش جوان است که برای ساختن کلیسا و عکاسی از مردم به قسمتی دورافتاده از «ایسلند» سفر میکند اما هرچه عمیقتر به چشمانداز خشن وارد میشود، بیشتر از هدف، رسالت و اخلاق دور میشود.
پسازاینکه «گومورا» و «داگمن» بهکارگردانی متئو گارونه بهترتیبی توسط «ایتالیا» به اسکار ۲۰۰۹ و ۲۰۱۹ ارسال شد و به توفیقی نرسید، جدیدترین فیلم این کارگردان ایتالیایی باعنوان «من کاپیتان» به فهرست نامزدهای اولیه اسکار ۲۰۲۵ راه یافت. این فیلم در اولین نمایش جهانی خود در ماه سپتامبر در جشنواره «ونیز» بهنمایش درآمد و جایزه «شیر نقرهای» بهترین کارگردانی و بهترین بازیگر مرد نوظهور را کسب کرد. فیلم سفر دلخراش دو نوجوان سنگالی از «داکار» به «ایتالیا» را دنبال میکند. «من کاپیتان» نامزد بهترین فیلم خارجی در جوایز «گلدنگلوب» شده و دو نامزدی در «فیلم اروپا» برای بهترین فیلم و کارگردانی نیز دریافت کرده است.
پس از دستیابی به آنچه بسیاری آنرا نامزدی غافلگیرکننده اسکار ۲۰۲۲ با فیلم «لولونا: وراجی در کلاس درس» ساخته «پاوو چوینینگ دورجی» میدانستند، «بوتان» با جدیدترین فیلمِ همین کارگردان باعنوان «راهب و تفنگ» باز بهدنبال کسب افتخار اسکار است. داستان این فیلم در سال ۲۰۰۶ اتفاق میافتد؛ زمانیکه پادشاهی «بوتان» گذار خود را به دموکراسی آغاز؛ و یک انتخابات ساختگی برگزار کرد تا به مردمیکه تاحدی تمایلی به رأیدادن ندارند آموزش دهد. این پسزمینه، داستانی را تشکیل میدهد که در آن یک آمریکایی میکوشد تفنگی کمیاب مربوط به دوران جنگ داخلی را از راهبی که چیزی مهم بهازایش میخواهد، بهدست آورد. فیلم در جشنوارههای «تلوراید» و «تورنتو» بهنمایش درآمد.
مستند «مادر همه دروغها» ساخته کارگردان «اسماء المدیر» ازطریق استفاده از کارگاهی که در آن شرکتکنندگان تجربیاتشان را از شورشهای نان در محله کارگری «کازابلانکا» در سال ۱۹۸۱ بهیاد میآورند، ساخته شده. نخستینبار در بخش «نوعی نگاه کن» اکران شد؛ جاییکه جایزه کارگردانی را کسب و جایزه مستند جشنواره را اشتراکی با «چهار دختر» دریافت کرد. این، دومین ساخته «المدیر» بعد از «کارتپستال» (۲۰۲۰) است. «مراکش» هنوز موفق به کسب نامزدی در جوایز اسکار نشده؛ اما سال ۲۰۱۲ با «عمر مرا کشت» ساخته «روزدی زم» و پارسال با «خفتان آبی» از «مریم توزانی» به فهرست ۱۵ نامزد اولیه راه یافت.
این نخستینباریست که «ژاپن» فیلمی از یک کارگردانی غیرژاپنی را در بیش از ۷۰سالگذشته به جوایز اسکار ارسال میکند؛ انتخابی که جواب داد و «روزهای عالی» ساخته «ویم وندرس» (کارگردان آلمانی) به فهرست کوتاه اسکار بینالمللی راه یافت. ژاپن در سال ۲۰۲۲ با فیلم «ماشین من را بران» ساخته «ریوسوکی هاماگوچی» برنده اسکار بهترین فیلم بینالمللی شد که دومین برد اینکشور در دوره رقابتی این جایزه است. «روزهای عالی» داستان توالتشویی توکیویی را دنبال میکند که گویا از انجام کارهای روزمره کاملاً راضیست و مجموعهای از برخوردهای نامنتظر بهتدریج بیشازگذشته او را آشکار میکند. در «کن» جایزه بهترین بازیگر مرد را ازآنخود کرد و درادامه در جشنوارههایی؛ ازجمله «تورنتو» و «توکیو» نمایش داده شد. «وندرس» پیشازاین سه فیلم را کارگردانی کرده بود که آلمان برای اسکار بینالمللی ارسال کرد: «دوست آمریکایی» در سال ۱۹۷۸، «بالهای هوس» (زیر آسمان «برلین») در سال ۱۹۸۸ و «پینا» در سال ۲۰۱۲؛ که تنها «پینا» به فهرست نامزدهای اولیه راه یافت؛ اما نامزد نهایی نشد. بااینحال، وندرس با «باشگاه اجتماعی بوئنا ویستا» در سال ۲۰۰۰، «پینا» در سال ۲۰۱۲ و «نمک زمین» در سال ۲۰۱۵ نامزد نهایی اسکار در بخش مستند شده است.
«سرزمین موعود»؛ وسترنی ساخته «نیکولای آرسل» اولینبار در «ونیز» نمایش داده شد و «مدس میکلسن» در نقش یک کاپیتان بازنشسته ارتش که تلاش میکند در اواسط قرن 18، زمینهای بایر «یوتلند» را کشت کند؛ کاریکه پیشازاین هرگز کسی نتوانسته بود انجام دهد؛ اما با خطراتی شامل راهزنان بیقانون روبهرو میشود. چهار فیلم دانمارکی موفق به دریافت اسکار در بخش بینالمللی شدهاند که آخرینش «راند دیگر» اثر «توماس وینتربرگ» در ۲۰۲۱ است. اینکشور در ۱۱سالگذشته پنج نامزدی دیگر را برای اینبخش اسکار کسب کرده؛ ازجمله «رسوایی سلطنتی» از خود «آرسل» که سال ۲۰۱۳ به جمع نامزدهای نهایی راه یافت و رقابت را به «عشق» (میشائل هانکه) واگذار کرد.
«اسپانیا» پارسال با «آلکاراس» (برنده «خرس طلایی برلین» بهکارگردانی «کارلا سیمون») رسیدن به فهرست 15تایی اسکار بینالمللی را از دست داد و اکنون با «انجمن برف» ساخته «خوان بایونا» طبق یک داستان واقعی با پشتوانه «نتفلیکس» به رقابت بازگشته. فیلم انسانهایی را نشان میدهد که با خطرات شدید زندگی واقعی دستوپنجه نرم میکنند که دراینمورد به سقوط هواپیمای تیم راگبی دانشگاه اروگوئه در سال ۱۹۷۲ در کوههای آند پرداخته است. «نتفلیکس» پارسال با «در جبهه غرب خبری نیست» برنده اسکار بینالمللی شد. «بایونا» آخرینبار در سال ۲۰۰۸ با «یتیمخانه» نماینده «اسپانیا» بود؛ اما فیلم او در فهرست نهایی اسکار قرار نگرفت. «اسپانیا» چهار اسکار بینالمللی و ۱۶ نامزدی دراینبخش اسکار دارد که آخربار در ۲۰۰۵ با «دریای درون» اثر «آلخاندرو» رقم خورد. ضمناً آخرین نامزدی «اسپانیا» در اسکار بینالمللی به سال ۲۰۲۰ با فیلم «درد و شکوه» از «پدرو آلمودوار» بازمیگردد.
«طعم چیزها»؛ درامی با سوژه غذاست که جایزه بهترین کارگردانی را برای «تران آن هونگ» فیلمساز فرانسوی-ویتنامی در جشنواره «کن» بهارمغان آورد. داستانش در اواخر قرن 19 «فرانسه» میگذرد و «ژولیت بینوش» نقش آشپزی را دارد که بیش از ۲۰سال است برای آشپزی معروف کار میکند. فیلم که ازسوی «فرانسه» در میان گزینههای دیگر؛ ازجمله «آناتومی یک سقوط» (برنده نخل طلای کن و ساخته ژوستین تریه) انتخاب شده، «فرانسه» را برای دومینسال متوالی در فهرست اولیه اسکار بینالمللی قرار داده است. آخرینباری که «فرانسه» در شاخه فیلم بینالمللی برنده شده به ۱۹۹۴ بازمیگردد که «هندوچین»؛ ساخته «رژیس وارنیه» برنده شد. «فرانسه» آخرینبار سال ۲۰۲۰ برای «بینوایان» به جمع نامزدهای «اسکار بهترین فیلم غیرانگلیسیزبان» سال راه یافت.
«آلمان» سابقه قوی دراینشاخه از جوایز اسکار داشته و پارسال با «در جبهه غرب خبری نیست» اثر «ادوارد برگر» برنده شد و در دهه قبل نیز دو نامزدی دیگر با ساختههای «فلوریان هنکل» (هرگز نگاه نکن) و «مارن اده» (تونی اردمان) بهدست آورده. درام پرتنش «اتاق معلمان» ساخته «ایلکر چاتاک» که نماینده «آلمان» در اسکار ۲۰۲۴ است، درباره معلمیست که پس از متهمکردن همکارش به دزدی، ازهرسو تحتفشار قرار میگیرد. فیلم موضوعاتی؛ ازجمله نژادپرستی و فرهنگ طرد را بررسی میکند. «اتاق معلمان» نخستین نمایش جهانی خود را در بخش پانوراما «برلیناله» امسال داشت و در «جوایز فیلم آلمان ۲۰۲۳» نیز پنج جایزه را ازآنخود کرد و حتی «در جبهه غرب خبری نیست» در شاخه بهترین فیلم را هم شکست داد. فیلم در «جوایز فیلم اروپا» نامزد دریافت جایزه بهترین بازیگر زن و فیلمنامه شده است.
درام خانوادگی «توتم» ساخته «لیلا آویلس» در «برلیناله» امسال در بخش رقابتی بهنمایش درآمد؛ جایزه هیئتداوران کلیسای جهانی را برد و در جشنوارههای «تلوراید»، «سنسباستین» و «لندن» بهنمایش درآمد. درباره دختریست که برای مهمانی غافلگیرکننده پدرش آماده میشود اما میفهمد پیوندهای خانواده بزرگ مکزیکی درحالازهمپاشیدن است. فیلم قبلی این کارگردان باعنوان «خدمتکار اتاق» نماینده «مکزیک» در اسکار ۲۰۲۰ بود که نتوانست به فهرست اولیه نامزدها راه یابد. ازآنزمان، «مکزیک» هرسال در فهرست 15تایی اسکار بینالمللی قرار گرفته و سال ۲۰۱۹ با «روما» (آلفونسو کوارون) برنده این جایزه شد.
«بریتانیا» در اسکار بینالملل از حضور چندان چشمگیری برخوردار نبوده؛ زیرا اکثر آثار داخلیاش بهزبان انگلیسی تولید میشوند که واجدشرایط رقابت در شاخه بهترین فیلم بینالمللی نیست اما امسال با یک فیلم پرامید با نام «منطقه موردعلاقه» ساخته «جاناتان گلیزر» پا به رقابت گذشته که اولین فیلم غیرانگلیسیزبان او پس از سه اثر قبلی («جانور»، «تولد» و «زیر پوست») است. این فیلم طبق رمان اثر «مارتین ایمیس» (۲۰۱۴) ساخته شده و زندگی «رودلف هوس»؛ فرمانده آشویتس و همسرش را درست در کنار این اردوگاه بهتصویر میکشد. این درام هولوکاستی اوایل امسال در «کن» بهنمایش درآمد و «جایزه بزرگ» و «فیپرشی» را کسب کرد. در جشنوارههای «تورنتو»، «تلوراید»، «نیویورک» و «لندن» نیز بهنمایش درآمد و تاکنون شش نامزدی «جایزه فیلم اروپا» و سه نامزدی «گلدنگلوب» دریافت کرده و در «جوایز حلقه منتقدان فیلم لسآنجلس» برنده بهترین فیلم و کارگردانی سال شد.
حسین شایسته/ ایسنا