سایه کتاب، سایه دانش بر روی زمین است

امروزه باوجود گسترش فضای مجازی و عصر انفجار اطلاعات، نیاز انسان به مطالعه و کتاب‌خوانی کاهش پیدا نکرده است و بشر همچنان نیازمند مطالعه و دانش‌اندوزی‌ست. بدون‌شک مزایا مطالعه و فواید کتاب‌خوانی بی‌شمارند؛ اما درمجموع می‌توان اذعان داشت که کتاب‌خوانی منجر به افزایش تمرکز، آموزش تفکر نقاد، تقویت توانایی‌های نوشتاری، آشنایی با تاریخ و سرگذشت دیگران، موفقیت جمعی و ... می‌شود. به‌منظور آشنایی بیشتر با ضرورت مطالعه کتاب و کتاب‌خوانی با اسماعیل زنگانه؛ رئیس نهاد کتابخانه‌های عمومی شهرستان علی‌آباد کتول به گفت‌وگو نشستیم:

جایگاه کتاب در عصر حاضر را چگونه تبیین می‌کنید؟
در سال‌های اخیر با گسترش علم و تکنولوژی و فراگیر شدن شبکه‌های اجتماعی در زندگی افراد، کتاب و کتاب‌خوانی تاحدودزیادی به‌دست فراموشی سپرده شدند و آمار مطالعه در کشور ما به‌طرز وحشتناکی کاهش یافت؛ اما این به‌معنای رخت بر بستن کتاب از جامعه نیست و هنوز افراد زیادی با عشق و علاقه کتاب می‌خوانند؛ چراکه برای کسب دانش و یادگیری باید مطالعه کرد و فضای مجازی و کامپیوتر و اینترنت و ... همگی در سایه کتاب قرار دارند و برای یادگیری هنوز کتاب رتبه اول را داراست.

چرا باید کتاب بخوانیم؟
کسی که قصد دارد چیزی یاد بگیرد باید کتاب خواند. این اولین دلیل است؛ اما به‌خاطر داشته باشیم کتاب خواندن می‌تواند از جنبه‌های مختلفی زندگی ما را تحت‌تأثیر قرار دهد؛ از جنبه‌های علمی و فرهنگی گرفته تا جنبه‌های اعتقادی و آموزشی. دانشمندان دلایل زیادی را درخصوص اثرات مثبت مطالعه عنوان کرده‌اند؛ اما مهم‌ترین این‌موارد آگاهی اجتماعی افراد جامعه است. در حقیقت افزایش مطالعه در اجتماع باعث خواهد شد که آگاهی افراد جامعه هم به‌همان‌میزان افزایش پیدا کند. این موضوع سبب خواهد شد که افراد حاضر در اجتماع به‌سادگی و با هر اتفاقی از خود واکنش‌های غریزی نشان ندهند و تصمیمات سطحی و دم‌دستی نگیرند. قطعاً در چنین جامعه‌ای که عقل و آرامش و پرهیز از شتاب‌زدگی و احساسات حاکم است، قدرت تصمیم‌گیری و شناخت مردم و همچنین درک و فهم و بینش افراد بالاتر می‌رود و درنتیجه شاهد پیشرفت جامعه در همه ابعاد خواهیم بود.

چه اقداماتی برای توسعه فرهنگ کتاب‌خوانی صورت گرفته است؟
این موضوع دغدغه مقام معظم رهبری نیز هست. رهبر انقلاب دراین‌باره می‌فرماید: «این باید یك سیره و سنت در بین مردم ما بشود كه كتاب بخوانند و به بچه‌هایشان یاد بدهند». یا در جای دیگری می‌فرمایند: «کتاب‌خوانی باید مثل خوردن و خوابیدن و سایر کارهای روزانه در زندگی مردم وارد شود». دولت برنامه‌های زیادی برای توسعه این فرهنگ در دستورکار دارد. تنظیم و تصویب سند ملی ترویج خواندن که کلیات آن در شورای فرهنگ عمومی به تصویب رسید؛ ازجمله اقدامات مهم دولت است؛ اما درمجموع برگزاری مسابقات مختلف با رویکرد کتاب، برگزاری نمایشگاه‌های کتاب، اعمال سیاست‌های تشویقی (مسابقات، جوایز، هدایا، یارانه، اردو) کلاس‌های آموزشی، حمایت از ناشران، مؤلفان و نویسندگان با ارائه تسهیلات چاپ، خرید و معرفی آثار، انجام تبلیغات به‌منظور معرفی و شناسایی کتابخانه‌ها، خدمات کتابخانه‌ای، برگزاری هفته‌های كتاب و معرفی بهترین‌های كتاب در عرصه‌های مختلف، معرفی نویسندگان یا کتاب‌خوانان برتر و ... می‌تواند در توسعه و ترویج فرهنگ کتاب‌خوانی مؤثر باشد.

سخن پایانی
سیاری از افراد ادعا می‌کنند که در فضای مجازی مطالعه می‌کنند؛ ولی باید اشاره کنیم که حجم بالای اطلاعات موجود در فضای مجازی، پراکندگی مطالب و جذابیت‌های ظاهری این فضا باعث می‌شود میزان یادگیری به حداقل برسد. به‌نوعی می‌توان گفت افراد در فضای مجازی انتخابی برای مطالعه ندارند و هر فایل یا مطلب را که به آن‌ها ارائه یا پیشنهاد شد، باز کرده و نگاه می‌کنند؛ درصورتی‌که در مطالعه حقیقی و مقوله کتاب‌خوانی فرد با آگاهی و علاقه به موضوعات شخصی، کتاب موردنظر خود را خریداری یا از کتابخانه امانت می‌گیرد و مطالعه می‌کند. نبود اختیار در فضای مجازی در انتخاب مطالب اولین آفت این فضا‌ست. درمجموع باید اشاره کرد که سایه کتاب سایه دانش بر روی زمین است و باید تلاش کنیم تا کتاب با محتوای مناسب در اختیار مردم به‌ویژه جوانان و دانش‌آموزان قرار بگیرد. کتاب‌خوانی کلید توسعه و فرهنگ در جامعه است و هرقدر بزرگان جامعه در توسعه فرهنگ کتاب‌خوانی بکوشند، مزایای مترتب بر توسعه در جنبه‌های مختلف بیشتر آشکار خواهند شد. به امید روزی که هر ایرانی پرچم‌دار تقویت و ترویج فرهنگ مطالعه باشد.

 وحید حاج‌سعیدی