روابط‌عمومی دانشگاه علوم‌پزشکی مازندران در‌راستای اطلاع‌رسانی و ارتقای سطح آگاهی مردم دیار همیشه‌سبز مازندران نسبت به‌میزان سلامتی خود و حفظ این گوهر ارزشمند دست به امری مهم زده و با ترویج فرهنگ خود مراقبتی سعی بر بالا بردن سطح سلامت مردم مازندران دارد. در گزارشی که می‌خوانید؛ کارشناسان و متخصصان این دانشگاه نکات مهمی را در ارتباط با ضرورت پرداختن به ارتقای سلامت جوانان به‌عنوان پیشروان توسعه وهمچنین نقش آن درسلامت فردی و اجتماعی مردم جهت ارتقای سطح سلامتی و داشتن زندگی سالم را مورد توجه قرار داده است که توجه به آن می‌تواند در حفظ سلامتی ساکنان مازندران و هم استانی‌های عزیز نقش مهمی را ایفا کند.
سلامت اجتماعی از اساسی‌ترین معیارهای رفاه اجتماعی هر جامعه‌ای است و در ارتقای کیفیت زندگی هر جامعه‌ای مؤثر است و به‌نوعی بهزیستن و خوب نگریستن به زندگی و حیات جمعی را برای فرد فراهم می‌کند. سلامتی و رفاه در گسترده ترین معنی آن پدیده ای است که در خور توجه تمامی انسان ها، گروه های اجتماعی و جوامع بشری است سلامت یکی از نشانه های کیفیت زندگی است و بعضی آن را مترادف خوشحالی و رضایت از زندگی و برخی هم معنی با بهزیستی می دانند. متخصصان مفهوم سلامت اجتماعی را به معنای ارزیابی فرد از عملکردش در برابر اجتماع بیان می‌کنند. موضوع بهداشت و سلامت جوانان، محصول پدیدآمدن دوره جوانی و آن نیز نتیجه مدرنیته و گسترش جامعه جدید شهری است. در این معنا پدید آمدن بحث بهداشت جوانان امری متأخر و همبسته با پدید آمدن دورۀ جوانی‌ست. در واقع، دوره جوانیِ جدید است که بهداشت جوانان را به وجود آورده است. آغاز این امر از پدیدآیی رفتارهای مخاطره‌آمیز در فراوانی بسیار است که نگرانی نسبت به رفتارهای بهداشتی جوانان را سبب شد. این نگرانی‌ها که گاهی شکل هراس اخلاقی می‌یافت، باعث گردید تا مسئلة بهداشت و سلامت جوانان در معرض توجه اجتماعی قرار گیرد. هر‌چند موضوع سلامت و رفتارهای بهداشتی جوانان در چنین فضایی و با تمرکز بر رفتارهای پرخطر به افکار عمومی راه یافت، امّا بعدها تقریباً هر رفتاری که به سلامت مربوط می‌شد، جزئی از مبحث عمومی‌تر بهداشت جوانان شد. اکنون وضعیت کاملاً تغییر کرده است. در واقع، در 20ساله اخیر به‌دلیل تغییر در سبک زندگی جوانان در عرصة رفتارهای پرخطر، تغییر در نوع گسترش حوادث و از همه مهم‌تر تغییرات گسترده در شرایط و چگونگی گذار به بزرگسالی که بیش از هر چیز سلامت روانی نوجوانان و جوانان را در خطر قرار داده است. تحقیقات متعدد این را اثبات کرده و وضع سلامت جوانان مناسب نیست. بدین‌‌ترتیب، جوانان به‌طور جدی وارد حوزه‌های مطالعاتی بهداشت و سلامت شده‌اند و حتی در اولویت‌های توجه سیاست‌گذاران قرار گرفته‌اند. داده‌های طولی از مطالعات مختلف در جهان آشکار می‌کند که علی‌رغم پیشرفت‌ها در استانداردهای زندگی و تغذیه، پیشرفت در بهداشت جوانان مورد غفلت قرار گرفته است. افزایش وزن به عنوان روندی کلی نشانه ارتقای سطح کلی بهداشت است، اما این امر در مواردی با سطوحی از چاقی و اضافه وزن شایع همراه شده است که در نتیجه شیوع عادات بد مصرف مواد غذایی به‌وجود آمده است. هر چند بیشتر جوانان با اختلالات خورد و خوراک روبرو نیستند اما در مجموع می‌توان گفت که تغذیه جوانان خوب نیست و بدتر نیز می‌شود. مرگ و معلولیت ناشی از حادثه در جوانان کشورهای توسعه‌یافته در حال کاهش است، هر چند پایگاه سلامت آنها تغییر چندانی نیافته است. این در حالی است که مرگ‌ها و معلولیت‌های ناشی از حادثه در بین جوانان بسیاری از کشورهای جهان سوم حتی در حال افزایش است؛ البته جنبه‌های مثبت نیز وجود دارد. شواهد تحقیقاتی حاکی از آن‌است‌که مشارکت جوانان در ورزش و تحرک جسمانی افزایش یافته است. مشاهدات و مطالعات نشان داده است که سلامت و بهداشت در گروه‌های مختلف به گونه معنی‌داری متفاوت است. جنسیت از متغیرهایی‌ست که بیشترین تفاوت‌ها را آشکار می‌کند. هر چند این تفاوت‌ها در سلامت جسمانی کمتر است؛ اما در سلامت روانی، دختران مشکلات بیشتری را نشان می‌دهند. سیاست‌گذاری در رفتارهای بهداشتی جوانان نیازمند ایجاد ساختارهای مناسب با تکیه بر فعالیت‌های داوطلبانة خود آنان است که با در اختیار گذاشتن اطلاعات و خدمات مورد نیاز مطابق آنچه خود جوان‌ها بدان احساس نیاز می‌کنند، تحول در حوزه بهداشت جوانان را سبب شود. براساس سند چشم‌انداز بلندمدت جمهوری اسلامی ایران، تأمین سلامت در ابعاد مختلف به‌ویژه سلامت اجتماعی با مفهوم عمیق و وسیع آن به‌عنوان یک استراتژی بلندمدت، کشور را به تصویر می‌کشد. روشن است هرگونه تلاش درزمینة دستیابی به‌سلامت اجتماعی و روانی که نیازی فردی و اجتماعی است به آشنایی با معنا و مفهوم سلامت اجتماعی و چگونگی اندازه‌گیری، بهره‌مندی از شاخص‌ها و نیز یافتن راه‌های ارتقای آن نیازمند است. بهره‌مندی از شاخص‌های سلامت در گروه‌ها و اقشار مختلف جامعه ازجمله گروه جوانان، پیشروان توسعه، رویکردی است که بهبود کیفیت زندگی، رفاه و رضایت از زندگی را موجب می‌شود. باتوجه‌به نقش سازندة جوانان در جامعه، سلامت این قشر اهمیت بسزایی دارد. پرورش استعدادها و قابلیت‌های جوانان، هماهنگ با نیازها و تحولات جامعه، زمینة دستابی به اهداف تعریف‌شدة یک ملت را فراهم می‌کند. باتوجه‌به این بررسی میزان سلامت اجتماعی جوانان در پیشبرد اهداف کمک شایانی می‌کند که در نهایت به‌سلامت جامعه می‌انجامد.
جوانان سرمایه‌های فردای جامعه
جوانان سرمایه‌های فردای جامعه هستند و برای آنكه جامعه‌ای سازنده داشته باشیم، ضرورت دارد تا امروز به آنان بیشتر توجه کنیم. پژوهش‌های تربیتی گویای این واقعیت هستند كه توجه به سلامت جسمی و ذهنی جوانان، تحولات طبیعی آنان را در طی مراحل رشد تضمین می‌کند، در حالی كه عدم شناسایی مشكلات جسمی و ذهنی می‌تواند سلامت كلی این قشر را به مخاطره انداخته وانواع مشكلات تحصیلی و رفتاری را برای او به همراه داشته باشد. جوانان نه تنها از لحاظ وضعیت ظاهری، خصوصیات شخصیتی، هوشی و روانی با یكدیگر متفاوت هستند، بلكه عده‌ای از آنها در بعضی از موارد با محدودیت‌هایی مواجه‌اند. تضعیف روحیه جوانان به دلیل شكست در یادگیری و در نتیجه قرار گرفتن در شرایط روانی نامناسب یكی از تأثیرات مخرب این وضعیت است كه مشكلات خاص رفتاری را برای آنان به همراه می‌آورد. ارزیابی‌های روانی و تربیتی عمدتاً برای تشخیص تفاوت‌های فردی به كار می‌روند. این ارزیابی‌ها، تفاوت‌های فردی را از نظر استعداد و خصایص شخصیتی بررسی می‌کنند. بر این اساس، تفاوت‌های مشاهده شده در ارزیابی‌ها را می‌توان به تفاوت‌های واقعی افراد در استعدادها و خصایص شخصیتی آنها نسبت داد. این واقعیت كه افراد از نظر استعداد، شخصیت و رفتار تفاوت دارند و اینكه این تفاوت‌ها را می‌توان مورد سنجش قرارداد، از ابتدای تاریخ مكتوب زندگی انسان مورد توجه بوده است.
هفت حیطه خطرآفرین سلامت
سازمان جهانی بهداشت عواملی كه سلامت نوجوانان و جوانان را به مخاطره می‌اندازد را در هفت حیطه رفتارهای پرخطر برای سلامت تقسیم بندی كرده است كه عبارتند از: رفتارهای مرتبط با صدمات غیرعمدی و خشونت، مصرف دخانیات، مصرف الكل و سوء مصرف مواد، رفتار جنسی پرخطر، رفتارهای تغذیه‌ای ناسالم، كم تحركی و اختلالات سلامت روان. پیشگیری از گسترش این رفتارها در جوامع از اهمیت خاصی برخوردار است كه نیاز به فرهنگ خاص و آموزش‌هایی در رابطه با شیوه سالم زندگی را می‌طلبد كه باید از سنین كودكی و نوجوانی درنظر گرفته شوند بنابراین تغییر در عوامل خطر آن از مهمترین اقدامات در پیشگیری از آنها در این رده سنی‌ست.
سلامت بلوغ و باروری گروه سنی هدف
توجه به برنامه‌های بهداشت باروری نوجوانان امری ضروری و اجتناب ناپذیر است. این قشر عظیم نیروی پرتوان و سازنده‌ای است كه نیازمند توجه ویژه برای مصون ماندن از مخاطرات جسمی وروحی می‌باشند. متاسفانه این قشر آسیب پذیر در مواردی از آگاهی كافی برخوردار نیست. به عنوان مثال ناآگاهی ازتغییرات طبیعی دوران بلوغ و اضطراب ناشی از این ناآگاهی نه تنها سلامت جسمی، بلكه سلامت روحی وروانی وگاها اجتماعی نوجوان را تهدید می‌کند، به همین دلیل آموزش بهداشت باروری به نوجوانان یكی از مهمترین مسائل انسانی‌ست كه در جوامع بشری باید مورد توجه قرار گیرد.
کم‌تحرکی؛ آفتی مخاطره‌آمیز برای سلامتی
پیشگیری از كم تحركی ازجمله این موارد است و باید چاره‌ای برای آن اندیشید. گسترش شهرنشینی وكاربرد وسایل نقلیه و نیز تغییر مشاغل به سمت مشاغل بی تحرك و اغلب در وضعیت ساكن، موجب كاهش قابل توجه تحرك روزانه افراد شده است. پیشرفت این سیر كم تحركی در دوران كودكی و نوجوانی نیزكاملاً مشهود است. سازمان بهداشت جهانی شیوع فزاینده اضافه وزن وچاقی دركودكان را یك معضل جهانی اعلان نموده و در بسیاری از كشورهای در حال توسعه و توسعه یافته در دهه‌های اخیر این عارضه بطور چشمگیر در حال افزایش است و از اینرو كودكان چاق در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های مختلف و ناراحتی‌های متعددی در كوتاه مدت و بلندمدت قراردارند.
چاقی و ابتلا به بیماری‌ها
ناراحتی‌های مرتبط با تندرستی كوتاه مدت افراد چاق شامل انزوای اجتماعی و اختلالات روانشناختی بالقوه می‌باشد. جوانان دارای اضافه وزن یا چاق در معرض خطر بیشتر ابتلا به آسم بوده و از داروهای بیشتری استفاده می‌کنند. آنان دارای اضافه وزن و چاق در كوتاه مدت با احتمال بیشتری به بیماری‌های مختلف معده-روده‌ای، قلبی- عروقی، غدد درون ریزوارتوپدی نیز مبتلا می‌شوند؛ در‌‌حالی‌كه همتایان لاغر خود ممكن است در طولانی مدت این ناراحتی‌ها را تجربه كنند؛ همچنین مطالعات انجام شده نشان می‌دهد كه رابطه زیادی بین چاقی و سطح خودباوری و اعتماد‌به‌نفس پایین وجود دارد. از طرف دیگر قرار گیری دانش‌آموزان در سنین رشد جسمی و ذهنی و از سوی دیگر ارتباط مستقیم اغلب بیماری‌های مزمن بزرگسالان با بی تحركی و چاقی جوانان، ایجاب می‌کند تا فعالیت بدنی و ورزش در زمره اولویت‌های برنامه‌های مرتبط با دانش آموزان در مدارس قرارگیرد. ارتقای آگاهی و نگرش دانش‌آموزان در زمینه فعالیت‌های بدنی می‌تواند موجب بهبود عملكرد آنان درزمینه انجام فعالیت بدنی و ورزش متناسب با سن و شرایط زمینه‌ای آنان شود.
برنامه مدیریت خطر بلایا
سوانح و حوادث از بزرگ‌ترین مشكلات دنیای امروز به شمار می‌رود و سومین علت مرگ و میر در كلیه سنین و دومین علت معلولیت‌ها محسوب می‌شود. حوادث می‌تواند سبب اختلالات جسمی و روانی شود و در موارد شدید منجر به مرگ گردد و دانش آموزان به دلیل شرایط سنی و بی تجربگی، در معرض خطرات ناشی از وقوع حوادث قرار دارند. مدرسه فضای اجتماعی خاصی است كه آموزش و رشد شخصیت فرزندان امروز كه جامعه سازان فردایند در پناه آموزش‌های صحیح، فضای فیزیكی مطلوب و محیط مساعد روانی آن پایه گذاری می‌شود. سالانه تعداد زیادی از نوجوانان و جوانان به دلیل تصادفات رانندگی جان خود را از دست می‌دهند. به منظور كاهش خطرات مربوط به حوادث مانند تصادفات بایستی تمهیداتی در نظر گرفته شود كه از جمله آن آموزش مقررات راهنمایی رانندگی به جوانان می‌باشد.
برگزاری 25 برنامه سلامت‌محور در هفته جوان سال جاری
توجه جدی به این مباحث از‌سوی دانشگاه علوم‌پزشکی مازندران باعث شده تا متخصصان این دانشگاه برنامه‌های گوناگونی را برای این مهم تبین و طراحی کنند. در همین ارتباط بود که معاون بهداشت دانشگاه علوم‌پزشکی مازندران از برگزاری 25 برنامه سلامت محور در هفته جوان سال جاری خبرداد. دکتر رضا صفری عربی جوانان را محور اهداف گام دوم انقلاب دانست و ضمن تاکید بر بهره مندی از جوانان در ارتقا سطح سلامت جامعه از برگزاری 25 برنامه سلامت محور در هفته جوان سال جاری خبر داد. وی افزود: بنا به آیات قرآنی، دوره جوانی، زمان تلاش، کوشش، تحرک و نشاط است و در بیانیه گام دوم انقلاب نیز مقام معظم رهبری بحث سبک زندگی و علم و پژوهش را به جوانان توصیه کرده‌اند. معاون بهداشت دانشگاه علوم‌پزشکی مازندران با بیان اینکه هفته جوان فرصت مناسبی برای بهره مندی از نیرو و بارش افکار جوانان برای ارتقای سطح سلامت جامعه است، از برنامه ریزی فعالیت‌های سلامت محور طی این هفته با هفت محور خبر داد و تصریح کرد: خانواده جوان و شاد، ازدواج دانشجویی، نقش دانشگاه در ترویج و تسهیل ازدواج، نقش خانواده در ترویج و تسهیل ازدواج، مزایای فرزندآوری بر سلامت خانواده، آسیب‌های کم فرزندی، مهارت‌های ارتباط با همسر و فرزندان از جمله مهمترین سیاست‌های وزارت بهداشت و مقام محترم وزارت و همچنین دانشگاه علوم‌پزشکی مازندران است که در دستور کار قرار گرفته است. معاون بهداشتی دانشگاه علوم‌پزشکی مازندران گفت: ارتقا رفتارهای سالم در جوانان با داشتن تغذیه و فعالیت بدنی مناسب، عدم مصرف مواد دخانی و مخدر و الکل، پیشگیری از رفتارهای جنسی مخاطره‌آمیز و ... دیگر محور برنامه‌های هفته جوان در استان است. وی بر ارتقا سلامت روان جوانان در خانواده و افزایش امید به زندگی از طریق پیشگیری از حوادث ترافیکی تاکید کرد و گفت: آگاه سازی، حساس سازی و ارائه خدمات از جمله محورهای برنامه ارتقا سلامت جوانان در هفته جوان در سطح شهرستان‌های استان مازندران می‌باشد. رئیس مرکز بهداشت استان: جوانان به عنوان محرک و مولد جامعه قطعاً می‌توانند با ترویج رفتارهای سالم در استان گام‌های مناسبی در ارتقا سلامت جامعه بردارند و نیز جوانان و تفریحات ایمن در چهارشنبه آخر سال و ایام نوروز را از دیگر محورهای برنامه‌های هفته جوان دانست واذعان داشت: حفظ جان جوانان جامعه با پیشگیری از حوادث به ویژه در چهارشنبه آخر سال و ایام پر ترافیک نوروز از طریق فرهنگسازی از خطرات محقق خواهد شد که در این راستا برنامه‌های آموزشی در دستور کار قرار گرفته است. دکتر رضا صفری در ادامه گفت: در دوره جدید مدیریتی برنامه‌های این معاونت بر اساس شعار سلامت همه جانبه با رویکرد عدالت محوری برای جمعیت 378973 نفری جوانان در سطح استان مازندران ارتقا خواهد یافت.
اجرای بزرگ‌ترین طرح پژوهشی حوزه جوانی جمعیت در شمال کشور
دکتر رضا صفری؛ معاون بهداشت دانشگاه علوم‌پزشکی مازندران با اشاره به اینکه استان‌های مازندران، گیلان و سمنان جزء سالمندترین استان‌های کشور هستند، موضوع جوانی جمعیت و تعیین علل و عوامل مرتبط با آن را حائز اهمیت فراوان برشمرد. وی با تأکید بر نیاز به انجام مطالعات پژوهشی در این حوزه به‌منظور طراحی مداخلات مؤثر و مبتنی بر شواهد و سیاست‌گذاری صحیح، اعلام کرد: فاز اجرایی طرح پژوهشی «آسیب‌شناسی معضل جوانی جمعیت در کلان‌منطقهٔ یک» از 28 بهمن‌ماه به‌طور همزمان در استان‌های مازندران، گیلان، گلستان و سمنان توسط 6 دانشگاه علوم‌پزشکی این استان‌ها آغاز شد. دکتر رضا صفری این طرح را از لحاظ تعداد افراد موردمطالعه بزرگ‌ترین طرح پژوهشی اجراشده در استان دانست و تصریح کرد: قریب به 200نفر پرسشگر با مراجعه به درب منازل شهروندان در 276 منطقهٔ شهری و روستایی در سراسر استان، اقدام به پرسشگری دربارهٔ موضوعات مهمی همچون نگرش شهروندان نسبت به فرزندآوری، ناباروری، سقط جنین و طلاق کردند. وی افزود: طی شش روز اجرای این طرح، قریب به 17هزار‌نفر مورد پرسشگری قرار گرفتند و اطلاعات خوبی جمع‌آوری شده است که در آینده نزدیک با تحلیل این داده‌ها، به آسیب‌شناسی درستی از موضوعات مذکور دست خواهیم یافت. معاون بهداشت دانشگاه علوم‌پزشکی مازندران ادامه داد: به‌منظور صرفه‌جویی در مصرف کاغذ و همچنین تسریع در جمع‌آوری داده‌های حاصل از پرسشگری، پرسش‌نامه مورد استفاده در این طرح به‌صورت اینترنتی و آنلاین طراحی شد و بدین طریق ناظران استانی طرح در گروه جوانی جمعیت معاونت بهداشت توانستند با رصد برخط و لحظه‌ای داده‌های ثبت‌شده در سامانه و تحلیل وضعیت اجرای پرسشگری در 276 منطقه شهری و روستایی، بازخوردهای به‌موقع و دقیقی به ناظران شهرستانی ارائه دهند تا این طرح به بهترین نحو در مازندران اجرا شود، به‌گونه‌ای که تحسین دکتر آبتین حیدرزاده؛ استاد دانشگاه علوم‌پزشکی گیلان و مجری اصلی طرح در کلان‌منطقه را در پی داشت. گفتنی‌ست؛ پس از اتمام تجزیه و تحلیل نتایج داده‌های حاصل پرسشگری، برنامه‌ریزی شده است تا در بخش دوم این طرح تحقیقاتی، برای 1000 زوج مداخلات مؤثری طراحی و اجرا شود و این افراد 2.5سال پیگیری شوند تا میزان اثربخشی مداخلات اندازه‌گیری شود.
عباسعلی کوشکی