کد خبر:
354482
| تاریخ مخابره:
1402 دوشنبه 28 اسفند -
08:28
از طرح ملی «مدیریت شرایط اضطرار پرتویی» چه می‌دانید؟
ایران به‌عنوان یکی از کشورهای دارای نیروگاه اتمی فعال و فعالیت‌ها و تأسیسات صلح‌آمیز هسته‌ای باید در برابر حوادث طبیعی و خسارات ناشی‌ازآن، برنامه‌ای مدون و عملیاتی داشته باشد. «حوادث هسته‌ای» ویژگی‌های خاصی دارند؛ یکی از مهم‌ترین آن‌ها این‌است‌که این حوادث محدود به مرزهای آن‌کشور نیستند و ابعاد رادیولوژیکی وسیعی می‌یابند که با حواس پنج‌گانه درک نمی‌شوند؛ ازاین‌رو، لزوم یک برنامه مدون پیشگیری و کاهش خسارت ناشی از چنین پدیده‌هایی در کشور ضروری‌ست. بیش از یک‌دهه‌پیش کشور به لزوم تدوین چنین طرحی اقدام کرد و این‌طرح نهایتاً تهیه و ارائه شد اما به‌دلیل برخی نواقص و عدم‌تطابق با قوانین و استانداردهای بین‌المللی موردبازبینی قرار گرفت. «طرح ملی مدیریت شرایط اضطراری پرتویی» براساس بند الف ماده ۴۱ قانون پنج‌ساله برنامه ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی کشور مصوب ۱۳۹۵ تصویب شده است که براساس‌آن سازمان انرژی اتمی مکلف شد با رعایت اصول پدافند غیرعامل نسبت به تدوین طرح ملی مقابله با شرایط اضطراری نیروگاه‌ها و تأسیسات هسته‌ای با همکاری سازمان (برنامه‌وبودجه)، وزارتخانه‌های دفاع و پشتیبانی، نیروهای مسلح، امور خارجه و سازمان پدافند غیرعامل و سایر دستگاه‌های ذی‌ربط اقدام کرده و آن‌را به‌تصویب شورای‌عالی امنیت ملی برساند. از سال ۱۳۹۰ این‌طرح ازطرف سازمان پدافند طراحی و ابلاغ شد اما به‌دلایل فنی نتوانست به خیلی از اهدافش دست پیدا کند زیرا برخی از استانداردهای بین‌المللی که در مدیریت شرایط اضطراری باید در طرح گنجانده می‌شد، نبود. به‌همین‌دلیل در برنامه ششم توسعه تصویب شد تا این‌برنامه بازبینی شود و این وظیفه به سازمان انرژی اتمی داده شد. در سال ۱۳۹۷ بازبینی این‌طرح شروع شد و این‌کار حدود دوسال‌ونیم زمان برد تا به یک توافق جمعی با تمام سازمان‌ها و نهادهای مربوطه دست پیدا کنند و درنهایت در سال ۱۳۹۹ شورای‌عالی امنیت ملی این‌طرح را تصویب کرد. در پایان سال ۱۴۰۱ بعد از جلسات متعدد در شورای‌عالی امنیت ملی این‌طرح ابلاغ شد. اهداف برنامه مدیریت شرایط اضطراری پرتویی به‌طورخلاصه به‌شرح‌زیر است؛
- مدیریت یکپارچه شرایط اضطراری پرتویی
- اطمینان از هم‌راستایی ظرفیت‌های مناسب و کافی در سازمان‌های پاسخ در سطح استانی و ملی
- کاهش آسیب‌پذیری جامعه
- افزایش تاب‌آوری جامعه
- کاهش و محدودکردن حادثه در محل وقوع و کاهش پیامدهای آن
- ارتقای خدمات سلامت مردم شامل پیشگیری از آثار قطعی و مرگبار حادثه و کاهش آثار احتمالی و بلندمدت حادثه
- ارتقای سطح آموزش و اطلاع‌رسانی عمومی
- مردم یاری و صیانت از مردم
- کاهش پیامدهای روانی
- حفاظت از محیط‌زیست
- کاهش پیامدهای اقتصادی و بهره‌گیری از توان همه ارگان‌های پاسخ جهت کنترل حادثه
یکی از موضوعات جدی دراین‌برنامه این‌است‌که این‌طرح باید با ساختار مدیریت بحران کشور یکپارچه عمل کند و جنبه ملی داشته و ذیل آن برنامه‌های تخصصی برای مقابله و جبران خسارات حوادثی مثل زلزله، حوادث شیمیایی، سیل و غیره درنظر گرفته شود. دراین‌طرح وظایف و مسئولیت‌ها به‌طور جزئی و بادقت تشریح شده و دامنه شمول آن تقریباً به تمام حوادث سیستمی که در تأسیسات هسته‌ای و غیرهسته‌ای رخ می‌دهد یا در حوادثی ازجمله گم‌شدن یا سرقت مواد هسته‌ای، سقوط سفینه فضایی و ... برمی‌گردد. تنها حوزه‌ای از حوادث که از شمول این‌طرح خارج است، حمله نظامی یا حمله هسته‌ای به کشور است که به‌دلیل نوع ساختار پاسخ، مدیریت آن دراین‌طرح نمی‌گنجد؛ البته اقدامات تروریستی که به حادثه در تأسیسات هسته‌ای منجر می‌شود، در طرح ملی مذکور دیده شده است. در حالت کلی سه وضعیت پرتودهی طبق مقررات ملی و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی وجود دارد که در کشور برای هر سه وضعیت دستورالعمل خاص وجود دارد. یکی از مسائلی که در طرح ملی دیده شده و ضروری‌ست در اجرای کار هم موردتوجه باشد، انطباق دستورالعمل‌ها با استانداردهای بین‌المللی و آژانس است چون اگر این انطباق وجود نداشته باشد درتعامل‌با کشورهای همسایه یا در توافقات دوجانبه در استفاده از تجارب و مدیریت عملیاتی با چالش‌های جدی روبه‌رو می‌شویم. در طرح ملی سه طبقه‌بندی کلی برای حوادث وجود دارد؛ اول حوادثی که در تأسیسات هسته‌ای رخ می‌دهند و منشأ آن‌ها در درون تأسیسات است. دوم، حوادثی که خارج از تأسیسات رخ می‌دهد مثل حمل‌ونقل مواد هسته‌ای، سقوط سفینه فضایی، سرقت و گم‌شدن چشمه رادیواکتیو و ...، سوم حوادثی‌ست که خارج‌ازکشور انجام شود اما کشور متأثرازآن حوادث می‌شود مثل اتفاقی‌که در یکی از نیروگاه‌های کشورهای همسایه رخ دهد. طرح ملی براساس این سه مفهوم از حوادث برنامه‌ریزی شده و پاسخ‌ها و مدیریت در دو سطح ملی و استانی درنظر گرفته شده. هم‌چنین دبیرخانه ستاد مدیریت شرایط اضطرار در وزارت کشور تشکیل شده و رئیس ستاد وزیر کشور است. در شرایط خاص که نیاز به بسیج ملی در سطح وسیع باشد، تصمیم در سطح شورای‌عالی امنیت ملی و رئیس‌جمهور اتخاذ می‌شود. دراین‌طرح تجهیز، آموزش و برنامه‌ریزی نیروی انسانی متخصص که در شرایط بحرانی باید به‌کار گرفته شوند، درنظر گرفته شده است. علاوه‌براین آمادگی و تجهیز هر استان باید متناسب با توان و نیاز هر استان باشد. مثلاً نیازمندی استان بوشهر با استان خراسان شمالی متفاوت است یا استان‌هایی که دارای تأسیسات هسته‌ای هستند یا دارای تأثیرپذیری جدی از حوادث برون‌مرزی در دسته‌بندی اول قرار گیرند؛ اما مسئولیت مدیریت کار به‌عهده استانی‌ست که حادثه در آن رخ داده. باتوجه‌به پروژه‌های هسته‌ای جدید که در کشور درحال‌انجام است و موردبهره‌برداری قرار می‌گیرند، تغییراتی دراین‌طرح در کوتاه‌مدت اعمال خواهد شد و وظیفه اعمال این تغییرات به ستاد ملی اجرای طرح سپرده شده است. اگر حوادث هسته‌ای در بالاترین سطح در کشور داشته باشیم، شورای‌عالی مدیریت بحران تشکیل می‌شود که سیاست‌گذاری‌ها و تصمیمات کلان در آن برنامه‌ریزی می‌شود، اما این شورا در شرایط خاص فعال می‌شود و حوادث دیگر در سطوح پایین‌تر در ستاد ملی مدیریت بحران تصمیم‌گیری می‌شود. هم‌چنین تمام سازمان‌های کشور تحت‌نظارت ستاد ملی و استانی قرار می‌گیرند. این ستادها در حوزه رادیولوژیکی و اثرات آن و پیش‌بینی از تبعات، از مرکز نظام ایمنی هسته‌ای کشور مشاوره می‌گیرند. به‌طورکلی این‌طرح به ما نشان می‌دهد در شرایط اضطرار مدیریت بحران چگونه باید انجام گیرد و هر سازمان و شهر و استانی چه اقداماتی را باید انجام دهد. وجود چنین دستورالعملی می‌تواند راهگشای مؤثر و مهمی در شرایط بحرانی باشد. این سازوکار در مردادماه سال جاری توسط وزیر کشور به تمام سازمان‌های مختلف ابلاغ شده است و تدوین طرح‌های استانی در دستورکار است و در پایان سال جاری قرار است اولین طرح در استان بوشهر آماده شود که شامل عملکرد نیروگاه در شرایط اضطرار است.
زهرا اصغری/ ایسنا