آژیر خطر کاهش جمعیت فُک خزری ایران به‌صدا در‌آمد
آینده مبهم تنها پستاندار کاسپین!
اصغر عبدلی دراین‌باره اظهار کرد: «ما باید توجه کنیم که فُک خزری، تنها پستاندار آبزی دریای خزر و جانوری گوشت‌خوار است که غذای اصلی آن، ماهی‌ها هستند و بیشترین ماهی که در تغذیه این فُک نقش دارد، از خانواده کیلکا‌ماهیان بوده که جزو فراوان‌ترین ماهیان دریای خزر محسوب می‌شود».
به‌گزارش باشگاه خبرنگاران جوان؛ این عضو هیئت‌علمی دانشگاه افزود: «این فُک در قسمت‌های شمالی و بر روی یخ‌های شناور فرزندش را به‌دنیا می‌آورد و برای تغذیه به بخش‌های میانی و جنوبی می‌آید، پس می‌توان گفت این موجود هم به شمال و هم به بخش‌های جنوبی خزر وابسته است». عبدلی بیان کرد: «یک از اتفاقاتی‌که جمعیت این فُک را درمعرض‌خطر انقراض قرار می‌دهد، گرمایش کره زمین و تأثیر آن بر روی آب است که باعث شده تا در سال‌های اخیر شمال دریای خزر یخ نزند و وقتی این اتفاق رخ می‌دهد، این موجود برای محل زادوولد دچار مشکل می‌شود». وی درادامه عنوان کرد: «در برخی از سال‌ها شیوع ویروس دیستمپر باعث مرگ‌ومیر هزاران فُک دریای خزر شده. مسئله دیگر، صید و شکار فُک در قسمت‌های شمالی دریای خزر است که متأسفانه هرساله برای استفاده از پوست این موجود آن‌را شکار می‌کردند؛ البته در سال‌های اخیر باتوجه‌به خطر انقراض این گونه، صید در برخی زمان‌ها متوقف شده. نکته مهم، برهم‌خوردن زنجیره‌های غذایی دریای خزر است؛ از کیلکای دریای خزر بیش‌ازاندازه بهره‌برداری؛ و این، باعث کاهش شدید ذخایر این ماهی شد. صید بیش‌ازحد کیلکا در کنار ورود گونه‌های مهاجمی مانند شانه‌داری که وارد دریای خزر شده، باعث شده جمعیت فراوان‌ترین ماهی دریای خزر تا ۹۰درصد کاهش پیدا کند». وی بیان کرد: «یکی از عوامل بسیارتأثیرگذار برای بقای این موجود، مواد غذایی بوده است؛ بنابراین زمانی‌که منابع غذایی این موجود کاهش پیدا می‌کند، به‌تبع‌آن، گونه‌های جانوری که از آن تغذیه می‌کنند کاهش می‌یابند». وی افزود: «یکی‌دیگر از عوامل مهم نیز تأثیر تغییر اقلیم است؛ بخش‌هایی که دررابطه‌با تغییر اقلیم در آینده برای دریای خزر پیش‌بینی شده نشان می‌دهد که بخش‌های شمالی دریای خزر تاحدزیادی از بین می‌رود. هرسال چند سانتی‌متر از عمق دریای خزر کم می‌شود و پیش‌بینی شده که تا پایان قرن حاضر بین ۹ تا ۱۸متر از عمق دریای خزر کاسته می‌شود. کاهش عمق دریای خزر به‌معنای ازبین‌رفتن بخش‌های وسیعی از زیستگاه‌های فُک خزری در شمال و بخش‌های شرقی‌ست که قطعاً این اتفاق جمعیت فُک را نیز متأثر خواهد کرد». وی به‌عنوان راهکاری برای حفظ فُک‌های دریایی گفت: «باید با نگاه جامع‌نگر اکولوژیک و اکوسیستم‌محور، بادرنظرگرفتن مسائل اقتصادی و اجتماعی با مجموع این‌موضوعات اقدامات مدیریتی داشته باشیم تا بتوانیم بخشی از زیستگاه‌ها و بخشی از جمعیت فُک دریای خزر را احیا کنیم. در جنوب دریای خزر، یکی از مناطق امن برای این موجود، آشوراده است که به‌بهانه توسعه گردشگری دراین‌منطقه ساخت‌وساز انجام می‌شود. آنجا علاوه‌بر فُک، زیستگاه پرندگان و گیاهان نیز هست. ما با همکاری کشور‌های حاشیه دریای خزر و با اولویت قراردادن این گونه باید فُک‌های خزری و بخش‌های دیگر دریای خزر را احیا و برای این‌اقدام از ظرفیت‌ها استفاده کنیم».
امیر شیرازی؛ مدیر مرکز حفاظت از «فُک خزری» ایران دراین‌باره گفت: «تحقیقات نشان می‌دهد که طی قرن گذشته، جمعیت این گونه جانوری بیش از ۹۵درصد کاهش داشته که این کاهش شدید، بسیار نگران‌کننده است. در سال ۲۰۰۶ مطالعات انجام‌شده بر روی فُک‌ها برای اولین‌بار نشان داد که این جمعیت روبه‌کاهش شدید بوده و بیش از ۹۰درصد کاهش داشته. همچنین در سال ۲۰۰۷ اعلام شد که نتایج این سرشماری 100هزار فُک را نشان می‌دهد و از همان‌زمان نام فُک خزری وارد لیست قرمز IUCN شد؛ سازمانی که فهرستی از اسامی جانوران درحال‌انقراض دارد». وی گفت: «از سال ۲۰۰۸ به‌بعد، حساسیت نسبت به این گونه بیشتر شد. در سال ۲۰۰۰ طی شش‌ماه براثر بیماری ویروسی دیستمپر، ۱۰هزار لاشه فُک خزری در سواحل پنج کشور اطراف دریاچه خزر پیدا شد». وی درادامه عنوان کرد: «در سال ۲۰۱۰ اولین مرکز درمان و تحقیقات فُک خزری در ایران، در جزیره آشوراده راه‌اندازی شد. اصل کار این سه مرکز بر سه ستون پایه‌گذاری شد؛ آموزش، امدادونجات و پژوهش که این‌کار در سال ۲۰۱۷ با کمک مرکز ایران مرکز دو محافظت از فُک خزری در قزاقستان تأسیس شد». وی گفت: «قزاقستان، جزو مناطقی‌ست که تعداد و تراکم فُک‌ها در آن بسیارزیاد بوده و محل اصلی زادآوری فُک‌ها در فصل زمستان، کشور قزاقستان است؛ بنابراین، مرکز دوم دراین‌کشور راه‌اندازی شد؛ درعین‌حال فعالیت در سایر کشور‌ها را متوقف نکردیم». وی اظهار کرد: «کشور روسیه نیز جزو مناطق زادآوری فُک‌ها در فصل زمستان است؛ دراین‌کشور تا سال گذشته شکار فُک‌ها به‌صورت مجاز انجام می‌شد و سازمان شیلات روسیه مجوز شکار را به شکارچیان می‌فروخت و هرساله حداقل حدود پنج‌هزار فُک به‌این‌شکل از بین می‌رفتند که یکی از مهم‌ترین دلایل آن، تجارت پوست بوده است». وی تأکید کرد: «با جمع‌آوری امضاء، روسیه مجبور به‌قطع این شکار قانونی در سال ۲۰۲۰ شد. فُک‌های خزری به‌علت داشتن رژیم خاص و مشترک با انسان‌ها، بسیار آسیب دیده‌اند. دسته‌ای از ماهیان که ماهی کیلکا نیز جزو آنان و رژیم موردعلاقه فُک‌های خزری‌ست. آلودگی‌های دریایی، مهم‌ترین عامل تهدید نه‌تنها فُک‌های خزری؛ بلکه تمام موجوداتی‌ست که در‌این‌اکوسیستم وجود دارند. این آلودگی‌ها به انواع روش‌ها می‌توانند تأثیرگذار باشند؛ بیماریِ دیستمپر ۱۰هزار تلفات داشته است؛ درحالی‌که این بیماری در حالت معمول نباید این‌میزان تلفات داشته باشد». شیرازی عنوان کرد: «تحقیقات نشان می‌دهد که جمع‌شدن ذرات آلوده‌ای که براثر علل مختلف مانند؛ آلودگی‌های نفتی، سموم کشاورزی، پساب‌های صنعتی و فاضلاب‌های شهری در آب هستند، به‌مرورزمان با جمع‌شدن در بدن موجودات، باعث تضعیف سیستم ایمنی بدن می‌شود و ممکن است که بدن با ورود هر باکتری و میکروبی، توان مقابله با آن‌را نداشته یا کمتر داشته باشد. ازسوی‌دیگر، مسمومیت‌هایی که براثر این آلودگی‌ها ایجاد می‌شود، به دو گونه است: مسمومیت‌های حاد و مزمن. مسمومیت‌های حاد، زمانی رخ می‌دهد که میزان شدیدی از آلاینده‌ها در یک مکان جمع شده و باعث می‌شود به‌سرعت دچار مسمومیت شود. از آثار مسمومیت‌های مزمن می‌توان به کاهش قدرت سیستم ایمنی، کاهش باروری و بروز سرطان‌ها اشاره کرد و این، باعث آسیب جدی به همه گونه‌ها می‌شود. می‌توان گفت که تأثیر اصلی کاهش جمعیت فُک‌ها، آلودگی‌های دریایی‌ست و چنانچه این‌روند ادامه داشته باشد، قطعاً آینده روشنی را پیش‌رو نخواهیم داشت». مدیر مرکز حفاظت از «فُک خزری» ایران گفت: «برای حفاظت از فُک‌های خزری و اکوسیستم هر پنج کشور ایران، ترکمنستان، قزاقستان، روسیه و آذربایجان مسئول هستند و باید دست‌به‌دست یکدیگر دهند و باهم به حفاظت دریاچه خزر و گونه‌هایی مانند فُک خزری یا ماهیان خاویاری رسیدگی کنند. قرارگرفتن مسئولین هر پنج کشور و مردم درکناریکدیگر و در کنار سازمان‌های حفاظتی محیط زیست و نیز آگاه‌سازی مردم توسط رسانه‌ها می‌تواند تاحدزیادی نه‌تنها فقط درباره دریای خزر؛ بلکه درباره همه اکوسیستم تأثیرگذار باشد. با وجود این تعاریف و تعابیر باید منتظر اقدامات مسئولین و درکنارآن، همکاری مردم جهت حفاظت از محیط زیست و اکوسیستم بود».