اما و اگرهای ترکیب واکسن‌های کرونا
اغلب واکسن‌های تولیدشده برای مقابله با بیماری کووید-۱۹ دو‌دُز هستند و تقریباً تمام کسانی‌که هر دو‌دُز را تزریق کرده‌اند، واکسن یکسانی بوده؛ اما این‌روند درحال‌تغییر است زیرا برخی از کشورها اجازه می‌دهند و حتی دربرخی‌موارد تشویق هم می‌کنند که افراد واکسن ترکیبی دریافت کنند؛ گرچه روند ترکیب واکسن‌ها درحال‌بررسی‌ست؛ اما تاکنون عارضه‌ای ازاین‌روش منتشر نشده و شواهد نشان داد که این‌رویه نه‌تنها می‌تواند دسترسی به واکسن‌ها و درنهایت کنترل اپیدمی کرونا را تسهیل کند؛ بلکه منجر به افزایش ایمنی در آن‌هایی می‌شود که واکسن ترکیبی کرونا را دریافت کرده‌اند. دراین‌گزارش با جزئیات به این‌موضوع پرداخته‌ایم.
چرا واکسن‌ها ترکیب می‌شوند؟
در مارس امسال جاری، در‌پی نگرانی‌ها درمورد بروز موارد نادری از لختگی خون پس از تزریق واکسن آسترازنکا در برخی کشورها، تزریق این واکسن متوقف شد. تعدادی از کشورهای اروپایی از بخش درمان خواستند در بعضی گروه‌های سنی که در دُز اول واکسن آسترازنکا دریافت کرده بودند، برای دُز دوم واکسن دیگری بزنند؛ هرچند در کارآزمایی‌های بالینی این ترکیب واکسن بررسی نشده بود. آنگلا مرکل (صدراعظم آلمان) یکی از کسانی بود که مشمول این سیاست شد و پس از دُز اول آسترازنکا، برای دُز دوم واکسن مدرنا دریافت کرد. سایر کشورها، مانند کانادا، محدودیت موجودی آسترازنکا را دلیل ترکیب واکسن‌ها اعلام کردند. این‌مسئله می‌تواند در کشورهای فقیرتر که در تأمین واکسن مشکل دارند، شایع‌تر باشد. سرانجام، برخی افراد؛ از‌جمله مدیران شرکت‌های داروسازی، بااستنادبه اینکه ترکیب واکسن‌ها می‌تواند پاسخ ایمنی قوی‌تری ایجاد کند، دُزهای واکسن دریافتی‌شان را تغییر دادند.
ترکیب اسپوتنیک با واکسن آمریکایی و چینی
براساس نتایج مطالعه انجام‌شده در آرژانتین به‌عنوان یکی از کشورهای مشارکت‌کننده در طرح جهانی بررسی واکسن‌های ترکیبی علیه ویروس کرونا، وزارت بهداشت این کشور طبق نتایج اولیه ترکیب واکسن اسپوتنیک با دُزهای دیگر همچون آسترازنکا، سینوفارم و مدرنا از عدم‌بروز هیچ‌گونه عارضه جدی خبر داد. به‌این‌ترتیب که ۴۱.۶درصد داوطلبان پس از واکسیناسیون دوم هیچ عارضه‌ای نداشته، ۸.۴درصد افراد دچار تب و کمردرد و ۵۰درصد افراد واکسینه‌شده تنها درد در محل تزریق را گزارش کردند. وزارت بهداشت آرژانتین بابیان‌اینکه بررسی اثربخشی ترکیب واکسن‌ها هنوز دردست‌بررسی بوده، اعلام کرد این مطالعه از 7 ژوئیه (۱۶ تیرماه) آغاز شده و متوسط سن افراد شرکت‌کننده ۴۹سال بوده است. اسپوتنیک‌وی از جمله واکسن‌هایی‌ست که در کنار سایر کاندیداهای واکسن آسترازنکا و سینوفارم، تاکنون در آرژانتین تزریق شده است.
تائید اثربخشی ترکیب واکسن روسیه با آسترازنکا
صندوق سرمایه‌گذاری مستقیم روسیه نیز طبق نتایج حاصل از ترکیب واکسن آسترازنکا با دُز نخست واکسن اسپوتنیک‌وی، از اثربخشی این واکسن ترکیبی در برابر ویروس کرونا و عدم بروز عوارض جانبی در افراد واکسینه‌شده، خبر داد. هر‌دو واکسن «اسپوتنیک‌وی» و «آسترازنکا» از فناوری مشابهی برای ایمن‌سازی بدن مقابل ویروس کرونا استفاده می‌کنند. در ساخت واکسن‌های تولیدشده علیه کووید-۱۹ تاکنون روش‌های مختلف استفاده شده. در برخی از واکسن‌ها مانند سینوفارم چین از ویروس‌های غیرفعال‌شده، در واکسن‌هایی مانند اسپوتنیک‌وی و آسترازنکا از ناقل‌های ویروسی غیرقابل تکثیر و در واکسن‌هایی مانند فایزر و مدرنا از پیام‌رسان‌های آران‌اِی (RNA) استفاده شده. صندوق سرمایه‌گذاری مستقیم روسیه با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد؛ تجزیه‌وتحلیل‌های موقتی داده‌ها، سطح ایمنی بالا برای استفاده ترکیبی این دُزهای واکسن را نشان می‌دهد؛ نه عوارض جانبی و نه حتی موارد ابتلابه‌کرونا پس از واکسیناسیون مشاهده شده. آزمایش ترکیب این واکسن‌ها تا روز دوم ماه مارس سال ۲۰۲۲ (۱۱ اسفندماه ۱۴۰۰) به‌طول می‌انجامد و در آن ۱۵۰ فرد بزرگ‌سال شرکت می‌کنند.
واکسن‌های ترکیبی؛ تکمیل‌کننده کارکرد یکدیگر
شان لو؛ پژوهشگر دانشگاه پزشکی ماساچوست می‌گوید: «هنوز درک کاملی از کارایی چند واکسن متفاوت نداریم و مکانیسم امر را نیز به‌سهولت نمی‌توانیم توضیح دهیم. آنچه روشن است اینکه انواع واکسن‌ها با روش‌های مختلف، سیستم ایمنی بدن را بیدار و هوشیار می‌کنند و ترکیب این‌روش‌ها به‌نوبه‌خود می‌تواند ایمنی را تقویت کند یا زمان ایمنی را طولانی‌تر سازد». سایر دانشمندان نیز باور دارند، حداقل سودمندی واکسیناسیون ترکیبی این‌است‌که کارکردهای یکدیگر را تکمیل می‌کنند.
تلفیق واکسن‌ها به‌روایتِ مدیر واکسیناسیون WHO
کیت اوبراین؛ مدیر بخش واکسیناسیون سازمان جهانی بهداشت اعلام کرده که تمام واکسن‌های تائیدشده زیر‌نظر این سازمان اگرچه از روش‌های متفاوتی برای مقابله با این ویروس آنتی‌بادی را در بدن تولید می‌کنند؛ اما به‌شکلی یکسان برای ایمن‌سازی بدن طراحی شده‌اند. وی افزود: «براساس قاعده کلی کارکرد واکسن‌ها فکر می‌کنیم تلفیق و ادغام واکسن‌ها با یکدیگر امکان‌پذیر است». وی می‌گوید برای تساوی عرضه، اگر دو واکسن مختلف برای یک فرد مورداستفاده قرار گیرد، راحت خواهد بود. بیشتر واکسن‌های کووید-19 به تزریق مضاعف نیاز دارند؛ دُز اولیه و به‌دنبال‌آن تقویت‌کننده برای تقویت و گسترش پاسخ ایمنی نیاز است؛ در کانادا، دامنه واکسیناسیون با مشکلات موجود درگیر شده. جریان واکسن از برخی شرکت‌ها به‌یک‌باره کاهش یافته؛ درحالی‌که برخی‌دیگر دُزهای بیشتری را ارائه می‌دهند. ازاین‌رو برخی موفق به دریافت دُز دوم واکسن نشده‌اند.
محافظت بیشتر با‌اتکابه چند واکسن
ژو زینگ؛ استاد مرکز تحقیقات ایمنی‌شناسی مک مستر در همیلتون، می‌گوید؛ جدا از کاهش احتمال عرضه، مطالعه صورت‌گرفته درزمینه تفاوت واکسن‌ها نشان می‌دهد، این عامل ممکن است محافظت بهتری نسبت به اتکا به یک‌نوع واکسن ایجاد کند.
میزان اثربخشی و ماندگاری
ایمنی‌زایی واکسن دو تا سه‌هفته‌بعد از تزریق نوبت اول آغاز می‌شود و دوهفته بعد از تزریق نوبت دوم کامل می‌شود؛ بنابراین، ریسک ابتلا به کووید-19 در روزهای ابتدایی بعد از تزریق واکسن وجود دارد و نباید نادیده گرفته شود. ماندگاری ایمنی در برابر کرونا بعد از تزریق واکسن‌های کووید-19 مشخص نیست؛ اما انتظار می‌رود دوهفته‌بعد از کامل‌شدن واکسیناسیون، فرد واکسینه‌شده حداقل شش‌ماه در برابر ویروس کرونا ایمنی داشته باشد.