یادداشت استاد اکبرگلپایگانی بهبهانه تقدیر از استاد «ایرج»
پهلوانِ گردنکلفت آواز ایران
سابقه رفاقت و دوستی من با آقای حسین خواجهامیری شاید به 10 یا 21سال قبلازآنکه هردو در رادیو مشغول فعالیت شویم، برمیگردد. ما از مدتهاقبل از آغاز همکاریمان در رادیو، با یکدیگر دوست بودیم. در مدرسه نظام با هم همکلاسی بودیم و بعدها هر دو وارد دانشکده افسری شدیم. من خیلی زودتر متوجه شدم که نمیتوانم در دانشکده بمانم و ازآنجاکه آن فضا با روحیاتم سازگار نبود، بیرون آمدم و «حسین» در آنجا ماند و بعدها هم در کنار فعالیتهای هنریاش، شغل نظامی پیدا کرد. من صدای حسین خواجهامیری (ایرج) را خیلی دوست دارم. البته این بهمعنای دوستنداشتن صدای دیگر خوانندگان همدوره خودم و حتی جوانترها نیست؛ اما شفافیت و تحریرهای منحصربهفرد او را در هیچ خواننده دیگری سراغ ندارم. او از همان ابتدای فعالیتهای هنریاش خلاق بود. به زبانِ خودمانی، «ایرج» در آوازِ ایران، نام گردنکلفتیست. او از همانروزی که کارش را آغاز کرد، خوب میخواند و آوازش دلچسب بود. متأسفانه سالهای سال «ایرج» از خواندن محروم ماند و به گمان من، این راه بیشاز آسیبرساندن به شخص ایرج، به پیکره هنر ایران آسیب رساند. با این همه اما مردم هنوز هم از او بهعنوان «پهلوان آواز» یاد میکنند و دوستش دارند. چون هم خواننده خوبی بوده و هم کارش را برای دل مردم انجام میداده که اگر غیر از این بود، مثل خیلیهای دیگر که امروز عموم مردم حتی نامشان را هم فراموش کردهاند، کسی از او یاد نمیکرد. نکته مهم و قابلتأمل درباره دلایل ماندگاری صدای ایرج میان نسلهای مختلف هموطنانمان، ایناستکه موفقیت ایرج تنها محدود به استعداد خارقالعاده و حنجره جادویی و توانمندیاش در ارائه تحریرهای منحصربهفرد نبوده است. ما مدتها در مدرسه نظام و بعد دانشکده افسری و پسازآن، سالها در رادیو با هم دوست و همکار بودیم و از نزدیک، در جریان ویژگیها و توانمندیهای یکدیگر بودیم؛ بنابراین، من میتوانم با آگاهی کامل درباره چگونگی ماندگارشدن ایرج نظر بدهم. حسین خواجهامیری علاوهبر شناخت و تسلط بر ردیف و گوشههای مختلف موسیقی ایرانی، سازها و امکاناتشان برای صدادهی را بهخوبی میشناخت. او براساس همین تواناییها، سبک خاص خودش را هم پیدا کرد. دراصطلاح بر چهار عمل اصلی در خوانندگی مسلط بود و با خلاقیتی که در وجودش بود، از این چهار عمل برای ارائه هنر خودش استفاده کرد؛ نه مثل خیلی از بهاصطلاح هنرمندان که فقط روی تقلید و ارائه نعلبهنعل چهار عمل اصرار دارند و نه مانند کسانی که این چهار عمل را که همان ردیف موسیقی ایرانیست، بهخوبی نمیشناسند و ظرایفش را نمیدانند و میخواهند درزمینه موسیقی اصیل تأثیرگذار باشند.