کد خبر:
354455
| تاریخ مخابره:
۱۴۰۲ دوشنبه ۲۱ اسفند -
07:53
درخشش کمی و کیفی سینمای کودک در جشنواره فیلم فجر
باوجود برخی نقاط ضعف جشنواره فیلم فجر امسال، حضور حداکثری و کیفیت آثار حوزه کودک‌ونوجوان از امتیازهای مهم این‌دوره بود که به حمایت‌های ارگانی از سینمای کودک در ابعاد ملی و فراملی مربوط می‌شد. در سالهای اخیر، به‌مدد حمایت‌های دولتی و نیز ظهور فیلم‌سازان مستعد و نهادهای سرمایه‌گذار، سینمای کودک؛ اعم از فیلم و انیمیشن پیشرفت خوبی داشته. باوجوداینکه نمی‌توان از همه آثار تولیدشده دراین‌حوزه دفاع کرد؛ اما کمیت قابل‌توجه دارد که باید به‌فال‌نیک گرفت. برای‌نمونه در دوسه‌سال‌اخیر، شاهد آثار سینمایی بزرگ و باکیفیتی بوده‌ایم که «بچه‌زرنگ»، «لوپتو»، «پسر دلفینی»، «بنیامین»، «فیلشاه» و ... از نمونه‌هایی موفق محسوب می‌شوند که در جشنواره‌های مختلف همچون جشنواره فیلم فجر درخشش خوبی داشته‌اند. در چهل‌ودومین جشنواره فجر، سهم کودک‌ونوجوان سه انیمیشن «ساعت جادویی»، «رؤیاشهر» و «ببعی قهرمان» و چهار فیلم سینمایی «باغ کیانوش»، «ظاهر»، «میرو» و «ملکه آلیشون» است. درادامه، ضمن ارائه خلاصه‌ای از داستان و سرمایه‌گذاران آثار، تحلیل کوتاهی نیز روی کیفیت و زیبایی‌شناسی هنری این‌محصولات کودک‌ونوجوان انجام شده است.
پدیده جشنواره چهل‌ودوم فیلم فجر «باغ کیانوش» رضا کشاورز حداد بود؛ فیلمی که با وجود قدردانی حداقلی در مراسم توزیع سیمرغ‌ها، همچنان از فیلم‌هایی بود که جای بیشتری برای دریافت جوایز داشت. به‌استناد برخی کارشناسان سینمایی و به‌گواه فیلم‌نامه و کارگردانی خوب «باغ کیانوش»؛ این فیلم بهترین محصول سینمای کودک در یک‌دهه‌اخیر در سینمای کودک از ابعاد مختلف فنی و متنی به‌شمار می‌آید. فیلم‌نامه فیلم باغ کیانوش اقتباس از کتابی باهمین‌نام است. این کتاب به‌قلم «علی‌اصغر عزتی‌پاک» برای گروه سنی نوجوان ازسوی انتشارات کانون پرورش‌فکری منتشر شده بود. «باغ کیانوش» به‌تهیه‌کنندگی «محمدجواد موحد» محصول مشترک «باشگاه فیلم سوره» و «کانون پرورش‌فکری کودکان‌ونوجوانان» است. داستان «باغ کیانوش» در زمان جنگ تحمیلی ایران و عراق در روستایی از توابع شهر همدان اتفاق می‌افتد. حمزه و عباس تصمیم می‌گیرند در روز جشن ازدواج پسر کیانوش به باغ او دستبرد بزنند. این‌ماجرا با سقوط یک هواپیمای بمب‌افکن عراقی در نزدیکی باغ هم‌زمان می‌شود. سقوط هواپیما و ورود خلبان آن به باغ کیانوش ماجراهای جالبی رقم می‌زند. یکی از انمیشن‌های موفق جشنواره امسال «رؤیاشهر»؛ دومین محصول خالقان انیمیشن «بنیامین» بود. «رؤیاشهر» داستان ماجراجویانه پسربچه‌ای به‌نام آرات است که تصمیم دارد قهرمان رؤیاشهر شود. این اثر نگاهی به آینده دارد و «امیرهوشنگ زند» سرپرست گویندگان این اثر سینمایی‌ست. تولید این اثر حدود سه‌سال طول کشید. «رؤیاشهر» به‌کارگردانی «محسن عنایتی» و تهیه‌کنندگی «مصطفی حسن‌آبادی» محصولی مشترک از «اداره‌کل فرهنگی شهرداری تهران» و «سازمان سینمایی سوره» است. «رؤیاشهر» داستان فانتزی، تخیلی و تاریخی دارد. این فیلم درباره دو شهر است که رؤیاشهر به‌عنوان یکی از شهرهای اصلی آن شناخته می‌شود. رؤیاشهر در داستان به‌نوعی به‌خطر می‌افتد و درمعرض‌نابودی قرار می‌گیرد و نوجوان ۱۲سالهای برای نجات آن دست‌به‌کار می‌شود. «ببعی قهرمان» برگرفته از سریال انیمیشنی دوبعدی «ببعی و ببعو» است که جزو آثار پرمخاطب شبکه پویا بوده و از سال ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۰ پخش شده است. این انیمیشن سینمایی که با مشارکت «شرکت پویانمایی ایما» تولید شده، با تکنیک سه‌بعدی و بااستفاده‌از به‌روزترین فناوری ساخت انیمیشن در ایران ساخته شده. در خلاصه‌داستان «ببعی قهرمان» آمده: ببعی که همیشه مجلات جغد قهرمان درباره پرواز را می‌خواند در سر رؤیای پرواز دارد و می‌خواهد مانند پرنده پرواز کند! «ببعی قهرمان» پس از «فهرست مقدس» و «پسر دلفینی» سومین انیمیشن سینمایی «سازمان اوج» است. «ببعی قهرمان» چند تفاوت عمده با سه اثر انیمیشنی جشنواره دارد: یکی‌اینکه قهرمانش، دختر است درحالی‌که در سه کار دیگر، قهرمانان پسر بودند. دیگراینکه داستانی کاملاً قصه‌گو دارد و سابقه فنی و سال‌ها همکاری مشترک، ازنظر فنی، کار را دارای ثبات کرده است. سوم‌اینکه شعارزدگی ندارد و مانند «رؤیاشهر» یا حتی «بچه‌زرنگ»، مسائل مذهبی را به آن سنجاق نکرده‌اند. داستان انیمیشن «ساعت جادویی» (سفر به تاریکی) از جایی آغاز می‌شود که یک پسربچه به‌واسطه هدیه‌ای که از پدربزرگ خود دریافت می‌کند، موفق به سفر در زمان می‌شود و به کودکی مادربزرگ خود می‌رود. دراین‌سفر، این پسربچه شغل خانوادگی‌شان؛ یعنی نمدمالی را از نزدیک می‌بیند که در گذشته رونق بسیاری داشته است. این سفر در زمان مصادف با قیام گوهرشاد می‌شود و اشاره‌هایی به فرهنگ پوشش درآن‌زمان هم می‌شود. این اثر به‌کارگردانی «محمدعلی بصیری نیک» و تهیه‌کنندگی «محمدمهدی نخعی راد»، از تولیدات «حسینیه هنر» است. انیمیشن «ساعت جادویی» محصول چهارسال‌پیش است و حالا در جشنواره شرکت کرده است. این اثر مخاطب سنی مشخصی را نشانه نگرفته است. داستانش را بزرگ‌ترها می‌فهمند و قهرمان‌هایش بچه‌ها هستند. صاحبان اثر درنظر داشتند این اثر را به‌عنوان یکی از گزینه‌های اصلی اکران نوروز ۱۴۰۳ معرفی کنند. «ملکه آلیشون» جزو آثار مرتبط با کودک جشنواره چهل‌ودوم فیلم فجر بود که به‌استناد بازخوردهای اولیه آن‌چنان موردتوجه قرار نگرفت. این فیلم که جزو سهمیه کودک محسوب می‌شود و مخاطبان اصلی آن کودکان‌ونوجوانان هستند؛ از فیلم‌های برگزیده در جشنواره کودک استان اصفهان بوده. ساخت فیلم «ملکه آلیشون» نه‌سال به‌طول انجامیده است. این فیلم در کنار فیلم «باغ کیانوش» و «ظاهر» که هر‌دو توسط «کانون پرورش‌فکری کودکان‌ونوجوانان» ساخته شده‌اند؛ سه فیلم بخش کودک‌ونوجوان دوره چهل‌ودوم جشنواره فجر بودند. «ملکه آلیشون» کار بصری جذابی دارد که تداعی‌گر چند اثر معروف خارجی؛ ازجمله «هری پاتر» است و فضای فانتزی و البته وهم‌آلود آن پروژه‌ها را یادآوری می‌کند. وهم، جادو و طلسم به‌عنوان تم‌های مهم در «ملکه آلیشون» است که می‌تواند عامل مهمی برای جذابیت و کشش کودکان‌ونوجوانان باشد. رده‌بندی سنی انیمیشن و سینمای کودک از مهم‌ترین چالش‌های سینمای کودک است که «ملکه آلیشون» نیز از این‌مسئله ضربه می‌خورد. مشخص نمی‌شود که کودکان نوجوانان کدام‌یک مخاطب انیمیشن هستند چراکه فضای جادو و طلسم ممکن است باعث ترس و به‌هم‌خوردن روان بچه‌ها باشد و لزوم توجه به‌این‌نکته در رده‌بندی سنی کارهای کودک‌ونوجوان مهم است که همچنان از آن غفلت می‌شود. «ظاهر» از آثار کم‌اقبال جشنواره فجر امسال بود که بازخوردهای مثبت و عمدتاً منفی زیادی گرفت. در خلاصه‌داستان فیلم «ظاهر» آمده: «ظاهر ۱۸سال دارد و در شمال کشور سرباز است. او با اکبر و زیبا پیرمرد و پیرزنی که در کلبه‌ای نزدیک پادگان زندگی می‌کنند آشنا می‌شود و هم‌زمان عاشق یک دختر روستایی می‌شود. درادامه اتفاق‌هایی برایش رقم می‌خورد... »؛ اولین ساخته «حسین عامری» با حمایت «کانون پرورش‌فکری» فیلمی شریف است. نماینده سینمای تجربی که رنگ‌ولعاب خوبی هم دارد. فیلمی کم‌دیالوگ وابسته به طبیعت است و حرفش را با تصویر می‌زند. این اثر به‌تهیه‌کنندگی «محمدرضا کریمی صارمی» ارائه شده. «میرو» از دیگر آثار سینمای کودک که آن‌چنان مورداستقبال منتقدان قرار نگرفت. این فیلم سومین اثر سینمایی «حسین ریگی» از فیلم‌سازان بلوچ کشور پس از «لیپار» و «هوک» است که در ژانر کودک‌ونوجوان تولید شده و در بستر قصه‌ای متعلق به دوران دفاع مقدس در دهه ۶۰ روایت می‌شود. «میرو» با محوریت نمادین یکی از بسیجیان نوجوان شهرستان چابهار و اراده وی برای عزیمت به جبهه‌های جنگ، تحت‌تأثیر سردار شهید «حاج قاسم میرحسینی» ساخته شده است. سراسر خطه خلیج‌فارس، خصوصاً سیستان‌وبلوچستان پر از داستان‌های عجیب و قابل‌بحث است. وضعیت اجتماعی و آموزشی و فرهنگی در سیستان نیازمند کمک و همراهی اهالی پایتخت است. حالا چرا یک سیستانی برای‌اینکه فیلمش دیده شود یا مجوز بگیرد باید دستاویزش یک داستان مربوط به سی‌وچند‌سال‌پیش باشد؟ اینکه بلوچ در جشنواره حاضر است اتفاق خوبی‌ست اما ای‌کاش مسئله همین روزهای مردمش را به‌تصویر می‌کشید. این فیلم به‌تهیه‌کنندگی «سعید الهی»، محصول مشترک «بنیاد شهید و امور ایثارگران» و «بنیاد سینمایی فارابی» است. در جمع‌بندی باید گفت که بررسی کمی آثار سینمای کودک در جشنواره چهل‌ودوم فیلم فجر نشان می‌دهد اقدامات خوبی درزمینه حمایت‌های دولتی، نهادهای سرمایه‌گذار و فیلم‌سازان مستعد در حوزه کودک‌ونوجوان انجام شده که نوید از احیای سینمای کودک‌ونوجوان پس‌ازسال‌ها رخوت و کم‌رمقی می‌دهد؛ اتفاق خوبی که قطعاً کافی نیست و نیازمند ارتقای کیفی سینمای کودک در ساخت فیلم و انیمیشن است. پدیده جشنواره فیلم فجر امسال، «باغ کیانوش» محصول سینمای کودک بود که گویا منتقدان به‌تازگی به اهمیت و کشف آن رسیده‌اند. اثری کم‌ادعا؛ ولی پرمحتوا که خیلی‌ساده قصه می‌گوید، قهرمان و ضدقهرمان می‌سازد و می‌تواند الگوی خوب سینماگران این‌حوزه باشد. باوجوداینکه همه آثار سینمای کودک جشنواره چهل‌ودوم، آثار کیفی و خوش ساختی نبودند؛ اما می‌توان حداقل به نیمی‌از‌آن‌ها نمره قبولی داد و به «آینده سینمای کودک» در دولت جدید امیدوار بود. ازسویی، بحث اکران خوب و لزوم تبلیغات شهری و تلویزیونی مسئله مهم دیگری‌ست که در حمایت آثار حوزه کودک‌ونوجوان بااهمیت و حیاتی به‌نظر می‌رسد.
فرزانه‌سادات جهانی و محمد تقی‌زاده/ ایرنا