وقتی سعودی‌ها کم آوردند!

صف رانندگان خودرو مقابل پمپ بنزین‌ها در عربستان برای پرکردن باک خودروی خود قبل از افزایش قیمت‌ها نشان ‌دهنده‌ی تاثیر فوری اصلاحات اقتصادی در این کشور و خطرات پیش ‌روی دنبال‌کنندگان اصلاحات اقتصادی در این کشور است. به گزارش ایسنا به نقل از رویترز، حاکمان جدید عربستان با بالا‌ بردن 50‌درصدی قیمت‌ها از لیتری 16 سنت به 24 سنت نشان داده‌اند که مایل به اتخاذ تصمیمات سخت برای اجرای اصلاحات اقتصادی گسترده در دوران کاهش درآمدهای نفتی هستند. بقای مالی بزرگ‌ترین صادرکننده‌‌ی نفت جهان به این بستگی دارد که این کشور برای مدتی تغییرات گسترده را تحمل کند. یارانه‌های اسراف‌گونه‌ی سوخت، بخش دولتی وسیع، نبود مالیات و جریان آزاد هزینه‌های دولتی تجملاتی هستند که تکنورات‌های سعودی مدت‌هاست که هشدار داده‌اند که کشور از عهده‌ی آن‌ها برنمی‌آید اما به دلیل تولید بالای نفت این کشور از سوی بسیاری یک حق تلقی می‌شوند. به نظر می‌رسید رانندگانی که قبل از بالارفتن قیمت‌ها در حال پرکردن باک خودروهای خود بودند افزایش قیمت‌ها را پذیرفته‌اند و به خوبی آگاه هستند که قیمت بنزین در این کشور همچنان پایین‌تر از هر کشور دیگری است، اما مشخص نیست که آیا آن‌ها تغییرات بیشتر را نیز با همین صبوری خواهند پذیرفت یا خیر. دولت عربستان متعهد شده که افزایش حقوق و دستمزد بخش عمومی را به 120‌میلیارد دلار کاهش دهد، اما اطلاعات کمی از نحوه‌ی‌ انجام این کار را در کشوری که اکثریت افراد شاغل آن در بخش دولتی کار می‌کنند، منتشر کرده است. حاکمان عربستان اغلب از انجام اصلاحاتی که ممکن است باعث خشم مردم این کشور شوند اجتناب کرده‌اند، اما با توجه به این‌که قیمت نفت در سطوح پایین گیر کرده دولت ملک سلمان پادشاه عربستان که در ماه ژانویه به تاج و تخت رسید در حال اعمال تغییرات بزرگی است. مجری این برنامه‌ی اصلاحات، شاهزاده محمدبن سلمان ولیعهد عربستان است که ریاست یک کمیته‌ی اقتصادی را برعهده داشته و خواستار یک سری اصلاحات برای احیای بخش خصوصی، کوچک‌تر کردن دولت و اشتغال بیشتر مردم عربستان شده است. کمیته‌ی شاهزاده محمد افزون‌بر اجرای اولین افزایش قیمت‌ بنزین طی چند دهه‌ی گذشته در حال حاضر یک دفتر جدید مدیریت پروژه برای کنترل هزینه‌ها، کاهش بودجه‌های وزارتخانه‌ها و معرفی مالیات بر ارزش افزوده را ایجاد کرده است. بودجه‌ی سال آینده عربستان بسیار شفاف‌تر از گذشته شده است. کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی نشان‌ دهنده‌ی یک مشکل لاینحل برای چندین نسل‌ از رهبران سعودی بوده است که تلاش‌های دوره‌ای آن‌ها برای اصلاح اقتصاد به لحاظ سنتی به محض مخالفت افکار عمومی یا افزایش قیمت نفت با شک و تردید مواجه شده است. استخدام گسترده‌ی دولتی، خدمات دولتی مناسب و حکمرانی ارزش‌های سنتی برای این کشور ثبات را به همراه داشته است. اما با رشد جمعیت این امر به شکل روز‌افزونی غیرقابل انجام شده و هدف از اصلاحات دولتی اتفاقی طی 15سال گذشته کاهش بار روی دوش دولت از طریق انتقال افراد بیشتری به استخدام بخش خصوصی بوده است. 
ریاض بخش‌هایی از اقتصاد را به بخش خصوصی و سرمایه‌گذاری‌ خارجی واگذار کرده و بازار سهام را برای رشد اقتصادی تقویت کرده است و برای تضمین دادن به مردم عربستان در خصوص مزیت‌ مشاغل جدید خصوصی، قوانین کار را تغییر داده است. این اقدامات تا حدودی موفقیت‌آمیز بوده چرا که رشد بخش خصوصی تا حد زیادی به هزینه‌های دولت مرتبط بوده و بیشتر شاغلان عربستان همچنان در استخدام دولت هستند تا بخش خصوصی. هم‌زمان با افزایش قیمت نفت در یک دهه گذشته پس از سقوط به زیر 10دلار در سال 1999 انگیزه برای اصلاحات کاهش یافته و هزینه‌های دولت به شکل سرسام‌آوری بالا رفت و تلاش‌های اولیه برای کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی متوقف شد. اجرای برخی تغییرات شامل اصلاحات بخش کار، قوانین رهن، خصوصی‌سازی برخی شرکت‌های دولتی، مالیات زمین‌های بلااستفاده، پیچیده و دشوار بوده است، اما استاندارد‌های زندگی را تهدید نکرده یا خطر عصبانیت مردم را به همراه نداشته‌اند. فواز العالمی معاون سابق وزیر صنعت و بازرگانی عربستان می‌گوید: ما باید به مردم تشریح کنیم که این کار به نفع آن‌ها است. بسیار مهم است که بدانند اگر ما اصلاحات را امروز انجام ندهیم، زندگی سعادتمندانه‌ فرزندان ما دشوار‌ خواهد بود. وی افزود: فکر نمی‌کنم این اجرای این اصلاحات دشوار باشد. جنگ در یمن و حمایت از شورشیان سوریه برای عربستان هزینه دارد. اگرچه مشخص نیست که این هزینه چقدر است. عادل الفکیه وزیر اقتصاد و برنامه‌ریزی عربستان می‌گوید: هزینه‌ی جنگ یمن تاکنون تنها 5میلیارد و 300‌میلیون دلار تاکنون بوده است، اما بودجه‌ی 2016 برای تمام هزینه‌های نظامی و امنیتی 57‌میلیارد دلار است. بودجه‌ی جدید عربستان اصلاحات اقتصادی، مالی و ساختاری زیادی را وعده می‌دهد ولی افزون بر افزایش فوری قیمت سوخت، هیچ جزئیات مشخصی درباره‌ی نحوه‌ی اجرای سیاست‌های جدید ندارد. قیمت بنزین در عربستان هنوز بسیار پایین است و افزایش قیمت برق تنها روی مصرف‌کنندگان بسیار بزرگ تاثیرگذار خواهد بود. بودجه‌ی جدید خواستار افزایش تدریجی سوخت طی 5 سال آینده برای دستیابی به بهره‌وری است، اما هیچ هدف نهایی در آن ترسیم نشده است.