پروندهای برای نمایشنامهخوانی «برای خرید که نباید پول داد»
هنر، محصول نهایی خلاقیت انسان است
امین کردبچه چنگی/ نمایشنامهخوانی «برای خرید که نباید پول داد» بهقلم «داریو فو» (با ترجمه جمشید کاویانی) و بهکارگردانی «سحر گلشیرازی» و تهیهکنندگی «بهروز محمودی»؛ 11 و 18 دیماه بهمدت 90دقیقه در عمارت «نوفللوشاتو» (تهران) با نقشخوانی هدا تورنگ، محمد رحمتی، رامین جعفریآزان، سپیده فراهانی، شیلان نانوازاده، علیرضا پرتوی، سحر گلشیرازی و میترا هاتفی؛ بهروی صحنه رفت. بخش نخست این پرونده، گفتوگو با کارگردان این اثر است.
مردم ازنظر روحی بسیار افسرده و ناامید هستند
سحر گلشیرازی بابیاناینکه این متن باعنوان «حساب پرداخت نمیشه» نیز در ایران ترجمه شده است، گفت: «ما گروه دوستانهای بودیم که نمایشنامههای مختلفی را شروع به خواندن کردیم و دوست داشتیم یکی از این آثار را بهاجرا برسانیم. بهپیشنهاد دوستی دیگر که دراینآثار با ما همراهی میکرد، تصمیم گرفتیم این متن را برای نمایشنامهخوانی تنظیم کرده و او نیز بهعنوان تهیهکننده در کنار گروه باشند». وی بااذعانبهاینکه با تمرینات فشرده و در مدت یکماهونیم این اثر بهجایی رسیده که با سالن صحبت؛ و برای اجرا آماده شد، افزود: «بهنظرم این متن، یکی از مهمترین نمایشنامههایی بوده که حرف امروز جامعه را بیان میکند و رویکردهای اقتصادی و اجتماعی دارد؛ مخصوصاً مسائل اقتصادی و اینهم بدانخاطراستکه دراینروزها، درگیر شرایطی بحرانی بوده و مردم ازنظر روحی، بسیار افسرده و ناامید هستند». وی باتأکیدبراینکه امروز شرایط بدِ اقتصادی، افسردگی و ناراحتی مردم را دوچندان کرده است، گفت: «درایننمایشنامه، خانوادهای را میبینیم که از سطحپائین یک جامعه هستند و در محلهای پائینشهر زندگی میکنند. دو زن خانهدار نیز درایننمایشنامه حضور دارند که یکیازآنها کارمندیست که از کار خویش راضی نیست و دیگری، زنیست که از کار خویش اخراج شده؛ همسرانشان، در یک خط تولید مشترک کار میکنند و آدمهای معترضی هستند؛ یکیازآنها درعیناینکه نارضایتی از دولت دارد، وانمود میکند که حامی دولت است؛ و دیگری، معترض است و اعتقادات خویش را بسیار صریح بیان میکند». این بازیگر باسابقه تئاتر بااشارهبهاینکه مخاطب، این نمایشنامهخوانی را از جایی میبیند که شهروندان یکی از شهرهای ایتالیا، به یک سوپرمارکت حمله کرده و میگویند میخواهیم با همان قیمت لیر سابق خرید کنیم و با قیمتهای جدید کنار نمیآییم؛ گفت: «مردم اجناس فروشگاه را غارت میکنند؛ البته دراینمیان، یکسری افراد پول پرداخت میکنند و یکسری هم مانند خانمی که نقش اصلی داستان را دارد (درایننمایشنامهخوانی، ایفای آن توسط هدا تورنگ انجام شده است) این اجناس را میدزدد و به خانه میآورد». وی بابیاناینکه داستان از جایی شروع میشود که دوست این زن، از او میخواهد در دزدی همراهیاش کند؛ و این دو، بهجهت ترس از شوهرهایشان، ایناقدام را پنهان میکنند، گفت: «دراینپروسه، مأمور دولت که شیلان نانوازاده کنار سه نقش دیگر آنرا اجرا میکند (هر چهار نقش طرفدار دولت توسط یک بازیگر اجرا میشود) نیز دنبال ایناستکه افرادیکه دراینمیان از فروشگاه دزدی کردهاند را تعقیب کند تا اجناس فروشگاه را به جای خود بازگرداند؛ همینامر موجب میشود که ترس، شهر را فرابگیرد و همه درتلاش باشند درمواجههبا مأموران دولتی، این داستان را مخفی کنند».
«داریو فو» مخاطبانش را به تفکر وامیدارد
بازیگر نمایش «شیر خشک» که در سال 98 در سالن استاد ناظرزاده کرمانی در تماشاخانه ایرانشهر بهروی صحنه رفت؛ باتأکیدبراینکه اجرای این نمایشنامه در شرایط بحرانی کرونا، درعیناینکه مخاطب، طنزی تلخ را شاهد است؛ اما موجب میشود که او فکر کند، گفت: «فو دراینمتن درتلاش است تویِ مخاطب را درعیناینکه درحالفکرکردن هستی، به خنده وادارد. این ویژگی در تمام متون داریو فو دیده میشود».
هنر، محصول نهایی خلاقیت انسان است
گلشیرازی بااذعانبهاینکه کمدی «داریو فو» همواره موجب تفکر در مخاطب بوده؛ هنر را موضوعی خلاقانه دانسته که از ذهن هر انسان سرچشمه میگیرد و بابیاناینکه محصول نهایی این خلاقیت، هنر است، گفت: «هنر نمایش، متأسفانه در زمان کرونا بسیار متضرر شد و بهنظرم، بیشترین آسیب را قشر هنرمند جامعه؛ از بازیگران و کارگردانان گرفته تا سینماییها و تئاتریها و همه کسانیکه دستی دراینهنر داشتهاند، دیدند». وی بااشارهبهاینکه اگرچه میگویند کرونا پایانی ندارد و همواره نوعی جدید را از آن خواهیم دید؛ اظهار امیدواری کرد که با سپریشدن ایندوران، ارزش و قدر هنر را بیشتر بدانیم و به اینعرصه بیشتر بها بدهیم. وی تأکید کرد: «هنرمند، ذاتاً برای تجلی روح انسان، برای تفکر، تعقل و برای بینش و جهانبینیِ بیشتر زائیده شده؛ و این هنر است که روح را جلا میدهد و موجب میشود که او، در همه حوزهها دچار پیشرفت در جهانبینی شود». بازیگر نمایش «از بیرون» باتأکیدبراینکه همه انسانهایی که دراینمسیر فعالیت میکنند و دراینعرصه حضور دارند، باید بیشتر به آن بها بدهند و با فعالیت خود بهگونهای رفتار کنند که شیوع کرونا، موجب ازبینرفتن هنر نشود، گفت: «رسانهها در هر حوزهای بیشترین تأثیر را در جذب مخاطبان خویش دارند و ما هر اقدامی که بناست انجام دهیم، باید رسانهای وجود داشته باشد هنرمان را عرضه کند تا تماشاچی بهسمت کار بیاید و مردم بهگونهای به آن جذب شوند تا هنرِ هنرمندان دیده شود».
بسیاری از هنرمندان خویش را در چندسالاخیر از دست دادهایم
گلشیرازی باابرازتأسفازاینکه گسترش بیماری کرونا موجب شده تا بیپولی و معیشت سخت، زندگی هنرمندان را دچار مشکل کند، افزود: «در چندسالاخیر بسیاری از هنرمندان خویش را از دست دادهایم و این ازدستدادن بهاینمعناستکه این هنرمندان، هنر خود را کنار گذاشته و سراغ مشاغلی رفتهاند تا بتوانند با آن امرارمعاش کنند». وی با ابراز ناخرسندی از اینکه امروز، بسیاری از هنرمندان که سالها دراینعرصه فعالیت کردهاند، مشغول کارهایی نامرتبط با حرفه خویش هستند، گفت: «امروز هنرمندان برای بازگشت زندگیشان بهروال معمول، درپیِ مشاغلی هستند تا در عین پرداختن به هنر، درگیر معیشت خویش نباشند».
نکتهسنجی و زبان مخصوص «داریو فو» همواره به دل مینشیند
این کارگردان تئاتر باتأکیدبراینکه همواره از خواندن متون «داریو فو» لذت برده است؛ بااشارهبه متنی دیگر از این نویسنده باعنوان «همه دزدها که دزد نیستند»، اضافه کرد: «بهخاطر تعلیق، نکتهسنجی و زبان مخصوص داریو فو که همواره به دل مینشیند، تصور میکنم باید یکروز این متن را بهاجرا ببرم». گلشیرازی پرداختن به قشر ضعیف جامعه ازنظر اقتصادی درایناثر را از مهمترین ویژگیهای این متن برشمرد و بابیاناینکه کارگردان با خواندن آن، به تحسینش محکوم میشود، گفت: «همواره برآنم که متون اینچنینی بهدلیلاینکه معضلات مهم جامعه مرا نیز در خویش بهتصویر کشیدهاند، باید بهاجرا برسند و امید آن دارم حالکه این اجراخوانی را با موفقیت بهپایان رساندهام، شرایط بهگونهای رقم بخورد تا اجرای صحنهای آن نیز برایمان میسر شود». وی بابیاناینکه هنر آنقدر گسترده و جهانشمول است که هرآنچه امروز مثال زده شود، قطعاً دستخوش دستان هنرمندی در جایی از جهان بوده است، گفت: «میتوان ساعتها درباره اینموضوع صحبت کرد؛ که دراینفرصت نمیگنجد و بهیقین، گستره هنر تمام موضوعات مهم جهان را دربرگرفته است». وی پشتکار، تلاش و ممارست را رمز ماندگاری در هنر دانست و خاطرنشان کرد: «اگر اینشرایط ادامهدار باشد، ممکن است بسیاری از هنرمندان از گامبرداشتن دراینراه خسته و سرخورده شوند؛ اما من همواره کوشیدهام با مثبتاندیشی اینمسیر را ادامه دهم و تلاش میکنم دوستان دیگرم را به اینمسیر دعوت کنم تا در فضای ایدئولوژیکمان گام برداریم و نزدیک شویم».
عکس: محسن غمخوار