اصلاح یارانه نان و کالاهای اساسی؛ تصمیم جسورانه دولت
مهدی هاشم‌زاده؛ کارشناس اقتصاد درباره ضرورت اصلاح یارانه آرد گفت؛ انتقال یارانه ارزی از ابتدای زنجیره به انتهای زنجیره، تصمیم کارشناسی دولت است و طبق این‌طرح، قرار است یارانه جدیدی به مردم اعطا شود. وی بابیان‌اینکه حذف ارز ۴۲۰۰تومانی یکی از بزرگ‌ترین جراحی‌های اقتصادی کشور است که وقوع تحولات جهانی و منطقه‌ای، این اصلاح را ضروری‌تر کرده، اضافه کرد؛ اولین موضوع، جنگ روسیه و اوکراین است. این دو کشور تقریباً ۴۰درصد غلات دنیا و بیش از نصف روغن خوراکی جهان را تولید می‌کردند. با این جنگ، عرضه غلات و روغن ازسوی این دو کشور به‌شدت کاهش یافته است. این سبب شده ۴۰درصد تجارت گندم و روغن، قفل شود و نتیجه آن افزایش بی‌سابقه قیمت روغن و گندم در همه جهان است. هاشم‌زاده اضافه کرد؛ این گرانی جهانی به ایران هم رسیده و دولت تصمیم گرفت اصلاح ارز 4200تومانی را به پایان ماه رمضان بیندازد. دولت از ۱۲ اردیبهشت یارانه آرد صنف و صنعت را حذف کرد که طبیعی‌ست اجرای آن به بعد از رمضان می‌افتاد و عید فطر افزایش قیمت‌ها اعمال شده است. وی بااشاره‌به‌اینکه اصلاح یارانه‌های ارز 4200تومانی در قانون بودجه آمده و دولت باید اجرا کند، گفت؛ دراین‌زمینه چند اصلاح باید انجام شود؛ دارو، نان و نهاده‌های مرغ و روغن و لبنیات. وی اولین و آسان‌ترین بخش از حذف ارز 4200تومانی را مربوط به دومیلیارددلار دارو خواند و توضیح داد؛ چون سیستم بیمه‌ای تقریباً کاملی داریم و به‌راحتی می‌توان یارانه را به بیمه‌ها منتقل کرد و همه بیماران باتوجه‌به بیمه‌ای که دارند به‌طور هوشمند از یارانه دارو بهره‌مند شوند. هاشم‌زاده باعنوان‌اینکه دولت از سخت‌ترین بخش کار را شروع کرده گفت؛ دولت مجبور بوده است و قاچاق آرد به‌شدت فراگیر شده است. هر کیسه آرد یارانه‌ای که دولت به نانوایی‌ها می‌دهد ۴۰۰۰۰تومان است که همین کیسه در لب بین ۷۰۰۰۰۰تومان تا یک‌میلیون‌تومان است چون قیمت به‌شدت افزایش یافته است. روغن هم همین وضعیت را دارد و روغن یارانه‌ای ایران درحال‌توزیع در افغانستان و ترکیه است؛ یعنی اگر کسی ۴۰تن آرد لب مرز ببرد بالای ۹۰۰میلیون‌تومان سود می‌کند. این حاشیه سود به‌شدت جذاب است برای قاچاقچیان و اتفاقاتی‌که لب مرز درحال‌وقوع است این‌را تائید می‌کند. وی افزود؛ آرد صنف و صنعت هم به‌طور یارانه‌ای بود که آن‌هم به‌شدت قاچاق می‌شد. ازسوی‌دیگر ماکارونی هم با آرد یارانه‌ای تولید می‌شد و به‌طور گسترده صادرات قانونی می‌شد اما درواقع، حراج یارانه ارزی ایران به جیب کشورهای واردکننده بود. اگر یارانه نان سنتی را هم حذف نکنیم، آرد نانوایی‌های سنتی به صنف و صنعت قاچاق داخلی می‌شود. این کارشناس اقتصادی درباره حمایت از خانوارها هم توضیح داد؛ مکانیسم حمایتی دولت، اعطای تمام درآمد حاصل‌ازآن به مردم است. دولت در حال هزینه دادن برای این جراحی اقتصادی‌ست و پای کار آمده است. طبق طرح دولت، احتمالاً قیمت نان سنگک برای اقشار کم‌درآمد از رقم فعلی هم ارزان‌تر خواهد شد. دولت باید از اقشار کم‌درآمد و متوسط حمایت کند و صدالبته که از محل این اصلاح اقتصادی به‌دنبال جبران کسری بودجه خود نباشد و حتی بیشتر از میزان لازم به برگشت قدرت خرید مردم کمک کند. درابتدا شاید این‌طرح با افزایش قیمت همراه شود اما در بلندمدت به‌نفع مردم و دولت است. دولت باید سراغ مردم بیاید و با مردم صحبت کند و تمام عواید حذف هرنوع یارانه‌ای در زنجیره نان را به مردم بازگرداند. وی افزود؛ دولت طی چندماه‌اخیر همه دلارهای نفتی را صرف واردات گندم کرده اما کلی از آن قاچاق شده و هم‌اکنون هم جهان با مازاد گندم مواجه نیست که بخواهیم بیشتر وارد کنیم. توصیه می‌کنم دولت یارانه نان و کالاهای اساسی را باهم اصلاح کند و اصلاح یارانه مرغ و روغن را هم شروع کند تا منابع حاصل را کامل میان مردم توزیع کند و از تجربه موفق دولت احمدی‌نژاد در هدفمندی یارانه‌ها الگوبرداری کند. موفق‌ترین و کم‌حادثه‌ترین نوع هدفمندی یارانه‌ها در دولت دهم رخ داد برعکس دولت دوازدهم که بدترین نوع آن بود. هاشم‌زاده درباره نحوه هدفمندسازی یارانه آرد هم بیان کرد؛ دولت قصد دارد یارانه نان را ازطریق دستگاه‌های پوز در نانوایی‌ها به مصرف‌کنندگان اعطا کند که باتوجه‌به سازوکار سوییچ درنظرگرفته‌شده ازنظر اجرایی مشکلی نخواهد داشت؛ پس قیمت آرد در کل زنجیره آزاد می‌شود اما نان گران نمی‌شود. هم جلوی قاچاق گرفته می‌شود هم مردم با گرانی نان مواجه نمی‌شوند. وی در توصیه‌ای به دولت هم عنوان کرد؛ اصلاح یارانه کالاهای اساسی باید انجام شود و باتوجه‌به شرایط جهانی قطعاً باید زودتر انجام می‌شد. اگر امروز این‌روند اصلاح نکنیم فردا مرغ هم قاچاق می‌شود. قیمت گندم چندبرابر پارسال شده و هیچ دولتی نمی‌تواند این‌حجم را یارانه بدهد. هر نظام توزیع قوی داشته باشیم با این حاشیه سود ۹۰۰درصدی آرد، قطعاً قاچاق خواهد شد و نمی‌شود جلوی هر نانوایی یک مأمور گذاشت. این کارشناس اضافه کرد؛ افزایش قیمت آرد مؤثرترین کار است که دولت انجام داده و کار دولت برای اصلاح نظام یارانه‌ها کاملاً درست و برعکس افرادی‌که کنار نشسته‌اند و غر می‌زنند، تصمیم دولت کاملاً دقیق است اما نکته مهم که اشاره شده، بحث انتقال تمام عواید حاصل از اصلاح یارانه ارزی به مردم است. به‌گفته وی، در دوماه‌اول امسال کل روغن و نان شهرهای مرزی کشورهای همسایه را ایران تأمین کرده است و همه نیز از مسیر قاچاق بوده است. دولت برای توقف این انحراف بهترین تصمیم را گرفته. با یارانه نقدی که دولت خواهد داد بعد از چندماه رفاه نسبی به مردم خصوصاً اقشار کم‌درآمد خواهد رسید. هاشم‌زاده افزود؛ در همین چندماه‌اخیر به‌میزان بسیارزیادی قاچاق آرد از مرزهای زمینی ترکیه و عراق داشتیم. وی بابیان‌اینکه هشدار قحطی حتی در جوامعی مثل چین و کانادا صادر شده و تا سال ۲۰۲۵ وضعیت امنیت غذایی جهانی به‌شدت بحرانی‌ست و دراین‌شرایط اگر ما اصلاحات درستی نداشته باشیم، دچار مشکل خواهیم شد، گفت؛ در شرایط فعلی دوبرابر نیاز گندم واردات داریم که باز جوابگوی دلالی نیست چون سودش هنگفت است. این‌طوری اگر ادامه پیدا کند باید کل پول نفت امسال را بدهیم گندم وارد کنیم (البته اگر فروشنده‌ای باشد) و آخرش هم کل نان منطقه را تأمین کنیم و قدرت خرید مردم نیز تغییر نکند. هاشم‌زاده افزود؛ با طرح دولت، قوت غالب مردم که نان سنتی‌ست با قیمت فعلی به‌دست مردم می‌رسد و کل یارانه در زنجیره گندم تا نان حذف می‌شود و قاچاق نیز متوقف خواهد شد. وی توصیه کرد؛ نکته بسیارمهم درزمینه اجرا، انتقال کلیه یارانه ارزی کالاهای اساسی و نان به انتهای زنجیره است که دراین‌حال به‌جای شوک‌های قیمتی چندمرحله‌ای، در یک مرحله کل یارانه‌های کالاهای اساسی اصلاح خواهند شد و برای این اصلاح بزرگ، دولت باید یارانه نقدی بزرگی نیز بدهد که برآورد اولیه برای هرنفر حدود ۵۰۰۰۰۰تومان یارانه نقدی جدید است که سبب ذی‌نفع‌شدن مردم برای این اصلاح اقتصادی بزرگ است.