حالت‌های ماه
اینکه هر شب ماه را به شکل‌های گوناگون در آسمان می‌بینیم چیزی از جذابیت و زیبایی ماه کم نمی‌کند. ماه تنها ماهواره طبیعی زمین و پنجمین قمر ازنظر اندازه در منظومه شمسی است. حضور ماه در اطراف سیاره زمین باعث تثبیت زمین و جلوگیری از لرزش‌های آن و متعادل شدن آب‌وهوا می‌شود. دلیل اصلی تفاوت در شکل‌های ماه در آسمان این‌است‌که فازهای ماه با تغییر زاویه (موقعیت‌های نسبی) زمین، ماه و خورشید همان‌طورکه ماه به دور زمین می‌چرخد، ایجاد می‌شوند. بابلی‌ها براساس شکل‌های ماه تقویمی را براساس چرخه ماه و خورشید تهیه کردند. هزاران‌سال پیش انسان‌ها با مشاهده تغییر ظاهر ماه، زمان را پیگیری می‌کردند. نیمی از ماه همیشه توسط خورشید روشن می‌شود؛ اما اینجا روی زمین، ما همیشه نمی‌توانیم تمام نیمه ماه را که روشن است، ببینیم. آنچه ما فازهای قمر ماه می‌نامیم نمایانگر بخش‌های مختلف نیمه‌روشن ماه است که می‌توانیم آن‌را در هنگام چرخش ماه دور زمین مشاهده کنیم. وقتی ماه و خورشید در دو طرف متفاوت از زمین قرار بگیرند، ماه را به‌صورت یک دایره کامل می‌بینیم. بااین‌حال هنگامی‌که خورشید و ماه در یک‌طرف زمین قرار دارند می‌گوییم «ماه نو یا جدید» است. ماه در محور خود می‌چرخد. این چرخش تقریباً به‌اندازه یک دور چرخش دور مدار زمین زمان می‌برد. اگر قمر ماه با سرعت بیشتری بچرخد، یعنی در هرماه تقویمی چندین‌بار در محور خود چرخش کامل انجام دهد یا اصلاً نچرخد، ساکنین زمین یعنی ما انسان‌ها قادر به دیدن تمام قمر ماه بودیم. دلیل نامیدن این چرخش به‌نام چرخش هم‌زمان این‌است‌که مدت‌زمانی که طول می‌کشد تا ماه در محور خودش یک دور بچرخد برابر با مدت‌زمان چرخش ماه دور مدار زمین است. این ویژگی بسیاری از قمرهای منظومه شمسی است. بدین‌ترتیب باید گفت ماه زمین علاوه‌بر چرخش دور مدار زمین، در محور خود نیز چرخش دارد و این چرخش ۲۷٫۳۲ روز طول می‌کشد. سمت تاریک ماه به نیمکره‌ای از ماه اشاره دارد که سمت دور از سیاره زمین است. بااین‌حال درحقیقت این نیمکره تاریک‌تر نیست؛ زیرا که خورشید به‌طور یکسان و یکنواخت بر روی کره ماه می‌تابد. درحقیقت این نیمکره از دید ما تیره است زیرا که به‌دلیل چرخش هم‌زمان قمر ماه در محور خودش و حول سیاره زمین، هیچ‌گاه توسط ناظری بر روی زمین قابل‌مشاهده نیست. مفهوم سنتی ماه تقویمی با چرخه مراحل و شکل‌های ماه به‌وجود آمده است. این ماه‌ها به معنی زمان، ماه‌های سینودیک (ماه‌های قمری) هستند و آخرین ماه سال تقریباً 29٫53 روز طول می‌کشد. ماه‌های سینودیک براساس دوره مداری کره ماه باتوجه‌به خط زمین-خورشید، هنوزهم اساس بسیاری از تقویم‌ها است و برای تقسیم سال استفاده می‌شود. نکته‌ای که قابل‌توجه است این‌است‌که هلال آخر ماه قبل از طلوع خورشید دیده می‌شود و مکان دیده‌شدن آن نیز افق شرقی است درحالی‌که هلال اول ماه بعد از غروب خورشید و در افق غربی دیده خواهد شد. باتوجه‌به نزدیکی ظاهری ماه به خورشید دراین‌ایام و توضیحاتی که در بالا ارائه شد، نور شدید خورشید مانع رؤیت هلال ماه با چشم غیرمسلح می‌شود. ازطرف‌دیگر ارتفاع پایین ماه در آسمان و وجود آلودگی‌های مختلف نظیر آلودگی نوری و هوا باعث می‌شود هلال ماه خود را از چشم مردم دور نگه دارد.
صدار مقیمی/ پایه ششم/ دبستان قرآنی میثاق شهرستان مه‌ولات