آگاهی، سلامت را ارتقاء می‌دهد

سلامت مرز ندارد
یکی از مشکلات ما در حوزه سلامت، حوادث شغلی است. در کارخانه‌ها و سازمان‌ها، سلامت کارگران برای کارفرما باید مهم باشد. در پیشگیری و بهداشت شغلی با هزینه کم می‌توان مانع از مخاطرات بزرگ شد. به‌عنوان‌نمونه عینک محافظ می‌تواند از آسیب به چشم جلوگیری کند. اهمیت‌دادن به سلامت مشاغل موجب می‌شود تا کاهش هزینه‌های سلامت کارکنان را شاهد باشیم که این‌وضعیت تأثیر بهتری نسبت به درمان دارد. وزارت بهداشت نیز با مهم خواندن موضوع سلامت، رسالت خود را محدود به درمان ندانست بلکه مهم‌ترین وظیفه‌اش را پیشگیری از بیماری‌ها و ارائه آموزش به جامعه اعلام کرده است. سلامت، موضوعی بین‌بخشی است. آلودگی هوا، کیفیت راه‌ها و خودروها ممکن است باعث اختلال سلامت شود؛ بنابراین هماهنگی بین سازمان‌ها برای تأمین سلامت مردم نقش مهمی دارد.

مزرعه، ارتباط تنگاتنگی با تغذیه سالم دارد
امنیت غذایی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های سیاست‌گذاران بخش بهداشت در دنیا مطرح بوده است. عوامل متعددی در ایجاد ناامنی غذایی مؤثرند که می‌توان به تغییرات آب و هوایی و خشک‌سالی، مهاجرت از روستا به حاشیه شهر، بیکاری، آگاهی‌های تغذیه‌ای کم و عادات و رفتارهای غلط غذایی و کاهش دسترسی به‌دلیل افزایش قیمت مواد غذایی اشاره کرد که درصورت بی‌توجهی به آن‌ها احتمال گرسنگی، اشکال مختلف سوءتغذیه به‌صورت کوتاه‌قدی و لاغری کودکان، اضافه‌وزن و چاقی و ناامنی غذایی در گروه‌های آسیب‌پذیر افزایش خواهد یافت. ناسالم‌بودن غذا ممکن است از مزرعه تا سفره اتفاق بیفتد و به‌عنوان‌مثال وجود انواع آلاینده‌ها در محصولات کشاورزی، میزان بالای قند و نمک، اسید چرب ترانس و اشباع در مواد غذایی و درنهایت مصرف غذای ناسالم نیز امنیت غذا و تغذیه را به‌مخاطره می‌اندازد. باتوجه‌به پروسه تولید مواد غذایی، بخش کشاورزی ارتباط تنگاتنگی با تغذیه سالم دارد و توجه به تولید محصول سالم با رعایت اصول استفاده از انواع سموم و کودهای آلی و شیمیایی، نحوه نگهداری و انبار مواد غذایی، حمل محصولات کشاورزی به کارخانه‌های، روش‌های فرآوری، بسته‌بندی، حمل تا فروشگاه‌های عرضه و درنهایت خرید و روش‌های طبخ همگی بر مصرف یک غذای خوب، مغذی و سالم توسط خانواده‌ها تأثیرگذار است. درهمین‌راستا و همگام با سیاست‌های کشوری، اقدامات بسیارمهمی در گروه بهبود تغذیه استان جهت تحقق‌بخشیدن به شعار ایمنی غذا از مزرعه تا سفره برنامه‌ریزی و درحال‌اجرا‌ست. برنامه‌های آموزش همگانی به عموم مردم درخصوص نکات اساسی در خرید، آماده‌سازی، پخت و مصرف مواد غذایی، اهمیت مصرف میوه و سبزی سالم، احداث باغچه‌های ارگانیک سبزی، ایمنی غذا در مدارس، تغذیه سالم در رستوران‌ها و مراکز جمعی، اهمیت کاهش مصرف قند، نمک و چربی، مصرف مواد غذایی غنی‌شده، مصرف صحیح مکمل‌های موردنیاز گروه‌های سنی، ارائه خدمات مشاوره تغذیه رایگان به گروه‌های سنی مختلف و... از مهم‌ترین برنامه‌های دردست‌اقدام این‌گروه در سال جاری‌ست. لازم‌به‌توضیح است؛ مردم محترم استان درصورت ابتلا به چاقی و اضافه‌وزن، دیابت یا فشارخون بالا بامراجعه‌به پایگاه‌های پزشک خانواده و ارجاع به کارشناسان تغذیه می‌توانند از خدمات رایگان مشاوره تغذیه بهره‌مند شوند.

دخانیات، قشر جوان را هدف گرفته است
بیش از یک‌میلیارد‌نفر از جمعیت بالای 15‌سال جهان محصولات تنباکو را به‌شکل تدخینی (سیگار، قلیان، چپق) مصرف می‌کنند. سن شروع استفاده از دخانیات در بسیاری از کشورها زیر 15 سال است و شیوع مصرف آن در بین جوانان بسیاربالاست. هرنوع ماده دخانی عامل اصلی در ایجاد بسیاری از بیماری‌های کشنده ازجمله بیماری‌های قلبی و عروقی، بیماری‌های تنفسی و سرطان‌های ریه بوده و هرساله موجب مرگ بیش از 8 میلیون‌نفر در جهان می‌شود. شاخص شیوع مصرف دخانیات بخصوص قلیان، در منطقه مدیترانه شرقی 8 درصد و در کشورمان 13.34 درصد و در استان مازندران 10.26 درصد جمعیت بالای 15 سال را شامل می‌شود. براساس ماده‌واحده مصوب 7/8/1384 به دولت جمهوری اسلامی اجازه داده شده است به کنوانسیون چارچوب سازمان بهداشت جهانی درمورد کنترل دخانیات ملحق گردد که هدف این کنوانسیون و پروتکل‌های آن، حفظ نسل‌های حال و آینده از اثرات زیان‌بار بهداشتی، اجتماعی، زیست‌محیطی و اقتصادی استعمال دخانیات و قرارگرفتن درمعرض دود حاصل از دخانیات با تاکید بر اهداف زیر است.
اهداف کلان این برنامه در سطح جهانی:
1-پایش مصرف دخانیات و سیاست‌های پیشگیرانه
2-محافظت از مردم در برابر دود مواد دخانی
3-ارائه خدمات ترک دخانیات برای شهروندان
4-هشدار درمورد مخاطرات مصرف دخانیات
5-اعمال محدودیت‌های مربوط به تبلیغات و ترویج و حمایت از محصولات دخانی
6-افزایش مالیات بر محصولات دخانی
 7-ساماندهی فروش محصولات دخانی
درحال‌حاضر کشور ما به‌همراه سایر کشورهای مدیترانه شرقی در یک برنامه 5 ساله در پی ایجاد شهر و روستای بدون دخانیات است. (روستای یالبندان و شهر کلارآباد شهرستان عباس‌آباد)
شهر و روستای بدون دخانیات، شهر یا روستایی است که در آن: فروش، عرضه و استعمال محصولات دخانی ضابطه‌مند شده است. مردم از مواجهه با دود دست‌دوم دخانیات محافظت می‌شوند. تبلیغ و ترویج مستقیم و غیرمستقیم دخانیات کاملاً محدود شده است. آگاه‌سازی عمومی درمورد مضرات استعمال دخانیات انجام شده است. مصرف‌کنندگان به ترک دخانیات تشویق و تسهیلات لازم در اختیار آنان قرار می‌گیرد. درمجموع با مدیریتی پویا، جلب مشارکت و مطالبه‌گری شهروندان و ارزیابی و ارزشیابی هدفمند، بر هر دو راهبرد کاهش عرضه‌وتقاضا تمرکز کرده، انتظار می‌رود به‌تدریج شیوع استعمال دخانیات دراین‌مناطق با همکاری همه‌جانبه کاهش یابد.
بلایای طبیعی؛ خیلی دور، خیلی نزدیک
بلایای طبیعی به مجموعه‌ای از حوادث زیان‌بار گفته می‌شود که منشاء انسانی ندارند. این حوادث معمولاً غیرقابل‌پیش‌بینی بوده و از مدت‌های قبل نمی‌توان پیش‌بینی کرد. مصائب و بلایا، چه طبیعی و چه انسان ‌ساخت دارای آثار و نتایج مخربی هستند که ممکن است عمیق و آشکار و یا نامعلوم و پنهان باشند. بیش از 90‌درصد آسیب‌دیدگان و 50‌درصد خسارات مالی و جانی مرتبط با حوادث طبیعی جهان در آسیا اتفاق می‌افتد. ایران عزیز ما باتوجه‌به موقعیت جغرافیایی و شرایط اقلیمی همواره جزء ده کشور اول ازنظر آمار وقوع و مرگ‌ومیر ناشی از بلایای طبیعی بوده است. به‌طورکلی از 40 مورد بلای شناخته‌شده حداقل وقوع 31 بلای طبیعی شامل زلزله، سیل، طوفان، آلودگی آب‌وهوا و محیط زیست، سونامی، آفات و بیماری های نباتی، هجوم حشرات و جوندگان، خشک‌سالی و گردوغبار و بلایای انسان ساخت مانند جنگ، بمباران شیمیایی، ترور، گروگان‌گیری، سرقت‌های مسلحانه و نشت مواد سمی مضر در کشور ما به‌وقوع پیوسته است. هرچند رویداد حوادث و بلایای طبیعی درطول حیات بشر در جوامع مختلف منجر به بروز خسارات جانی و مالی فراوانی گشته و کماکان بسته به سطح توسعه‌نیافتگی کشورها و جوامع بشری خساراتی وارد می‌شود اما با توسعه علم و پیشرفت تکنولوژی و سازمان‌دهی اصولی، برخی از کشورها توانسته‌اند به مقابله با بلایا برخاسته و میزان خسارت را کاهش دهند. استان مازندران باتوجه‌به شرایط اقلیمی، تراکم بالای جمعیت، مسافر و مهاجرپذیری، جاده‌های مواصلاتی کوهستانی، وجود سدهای بتنی و خاکی متعدد، قرارگرفتن در دامنه نفوذ جریانات سرد شمالی و بادهای غربی و مدیترانه‌ای، آتش‌فشان نیمه‌فعال دماوند و قرارگرفتن 75 درصد از وسعت استان روی دو گسل از غرب تا شرق، شرایط و ظرفیت وقوع انواع مخاطرات را دارد. به‌گونه‌ای‌که درطول‌سال در نقاط مختلف استان انواع حوادث طبیعی همچون سیل، زلزله، رانش زمین، سقوط بهمن و نفوذ جریانات آب و هوایی و همچنین حوادث غیرطبیعی همچون اپیدمی بیماری‌های منتقله از آب و غذا، حوادث ترافیکی، هجوم و تجمع مسافرین، حوادث نشت مواد شیمیایی، غرق‌شدگی و آتش‌سوزی همواره درحال‌وقوع است. از‌آنجائی‌که مردم هر جامعه‌ای که تحت‌تأثیر حوادث و مخاطره قرار می‌گیرند بیش از همه از خسارات وارده رنج می‌برند و در شرایط اضطرار در خط مقدم به کمک و امداد به همنوعان خود هستند لذا آشنایی آنها از مخاطرات و خطرهای که در محل سکونت ممکن است اتفاق بیافتد می‌تواند زمینه‌ای برای آمادگی مناسب‌تر درمواجهه‌با حوادث و برخورد مناسب با وقایع را افزایش داده و باعث کاهش آلام و خسارت‌های جانی و مالی شد؛ ازاین‌رو از سال 1396 تاکنون بهورزان و مراقبین سلامت در سطح استان براساس بسته خدمات سلامت مبادرت به اجرای برنامه ارزیابی و آموزش آمادگی خانوارها به بلایا را در دستورکار قرار دادند به‌گونه‌ای‌که تاکنون یک‌میلیون و 936‌هزارنفر خدمت برای خانوارهای استان صورت گرفت. براساس آنالیز انجام‌شده از اطلاعات ثبت‌شده از سال 96 الی 1400 در سامانه‌های دردسترس معاونت بهداشتی، متوسط آمادگی خانوارهای استان به بلایا 36.91‌درصد است. این درحالی است که براساس گزارش دفتر مدیریت کاهش خطر بلایای وزارت در تا سه‌ماهه‌اول سال 1399 متوسط آمادگی خانوارها در برابر بلایا در کشور 30.7‌درصد بوده است. همکاری سازمان‌های ذینفع و مشارکت مادران خانواده‌های استان به‌عنوان بازوان نیرومند اجرای برنامه‌های خانواده محور حوزه بهداشت و همکاری آنها در قالب سمن‌ها و سفیران سلامت در بطن جامعه می‌تواند باعث انتشار مطالب آموزشی، افزایش توانمندی خانواده‌ها و درنهایت ارتقا تاب‌آوری جامعه درمواجهه‌با بلایا گردد.

تنه‌زدن زباله‌های روستایی به زباله‌های شهری
امروزه تولید زباله در منازل افزایش یافته و علاوه‌براین رواج فرهنگ مصرف سبب شده است در شهرهایی همچون ساری یا آمل هر فرد روزانه حدود 800 گرم زباله تولید کند و در مناطق روستایی نیز نرخ تولید زباله نزدیک به شهر شده است. مازندران با سه‌میلیون و 300‌هزارنفر جمعیت و دارابودن بیشترین سواحل دریای خزر، طبیعت زیبا و مردمی مهمان‌نواز، میزبان میلیون‌ها ایرانی حتی از هزاران کیلومتر دورتر بوده که این مسئله گردشگر‌پذیربودن خود موجب شده میزان زباله تولیدی نیز در ایام تعطیلات و تابستان به‌شدت افزایش یابد. براساس مطالعه سازمان بهداشت جهانی، توجه ناکافی به جمع‌آوری و دفع مواد زائد می‌تواند 32 مشکل زیست‌محیطی به‌وجود آورد. افراد جامعه باید بدین باور برسند که علاوه‌بر رعایت موازین بهداشت فردی، ملزم به حفظ بهداشت محیط پیرامون خود نیز هستند؛ زیرا درصورت عدم‌رعایت این‌موضوع، سلامت آنها و سایر افراد جامعه در مخاطره خواهد افتاد. یکی‌ازموارد مهم درزمینهٔ حفظ و ارتقای سلامت افراد و جامعه، دفن صحیح زباله و مواد زائد است. متأسفانه در خیلی از مناطق شهری و روستایی به‌دلیل روش‌های نامطلوب جمع‌آوری زباله، محیط زندگی و سلامت افراد درمعرض آلودگی و خطر قرار دارد. در محل‌های دفن و تلنبار زباله به‌دلیل تولید گازهای مختلف، آلودگی هوا اتفاق افتاده و ازطرفی تولید شیرابه زباله‌ای تلنبار‌شده می‌تواند تأثیر خطرناکی روی آب‌وخاک و درنهایت روی سلامتی انسان‌ها داشته باشد. اگر تولید زباله به‌همین‌ترتیب ادامه داشته باشد، محل‌های دفن زباله هرروز گسترش بیشتری پیدا می‌کنند و مدت زیادی طول نخواهد کشید که تمام اراضی اطراف شهرها و روستاها پُر از زباله شده و محلی برای دفن زباله باقی نخواهد ماند. اگر جمع‌آوری و دفع زباله به‌خوبی مدیریت نشوند، میکروارگانیسم‌ها و جانوران موذی جذب مکان‌های تلنبار زباله شده و زمینه رشد حشرات و ایجاد بوهای نامطبوع را فراهم می‌کنند. باتوجه‌به ترکیب زباله‌های خانگی که شامل پس‌مانده‌های مواد خوراکی، کاغذ، شیشه، فلزات، پلاستیک، پارچه و غیره است، کم‌کردن پسماند اولین قدم در مدیریت پسماند است. این‌کار را می‌توان با استفاده درست از مواد و کالاها، استفاده مجدد و درنهایت تفکیک زباله‌ها انجام داد. کاهش زباله به کاهش جمع‌آوری، حمل‌ونقل، بازیافت و سپس دفع آن منجر خواهد شد و در پی آن حفظ منابع‌طبیعی و کاهش آلودگی‌ها را به‌دنبال خواهد داشت. این‌مسئله زمانی می‌تواند تحقق یابد که تغییرات اساسی در عادت‌های روزمره زندگی، شیوه تولید و مصرف صورت پذیرد. کاهش تولید زباله در مبدأ علاوه‌بر کاهش هزینه‌های مدیریت پسماند و اجتناب از خریدهای اضافه و کسب‌درآمد حاصل از فروش مجدد اجناس، مزایای زیست‌محیطی دیگری نیز دارد که عبارتنداز:
1. کاهش آلودگی حاصل از کامیون‌های حمل‌کنندهٔ پسماند و دفع
2. ‌تقلیل در بسته‌بندی اضافی و منابع کمتر پسماند در مبدأ
3. توسعه اقتصادی صنایع، تعمیرات و استفاده مجدد
4. نیاز کمتر به ظرفیت محل دفن

سالمندی بیخِ گوشِ جمعیت
قدرت توسعه هر کشور با نیروی انسانی معنی پیدا می‌کند و یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های توسعه یک کشور نیروی انسانی است. طبق آمارهای مجامع بین‌المللی، ایران سریع‌ترین افت نرخ رشد جمعیت را دارد و طی ۲۰‌سال آینده، کشور ما جزو پیرترین کشورهای جهان خواهد بود و در 45‌سال گذشته کشور ما ده‌سال پیرتر شده است. اکنون حدود ۶۸‌درصد جمعیت کشور در سنین کار و فعالیت (بین ۱۵ تا ۶۵ سال) هستند؛ اما با کاهش تعداد تولدها که هم‌اکنون درحال رخ دادن است و با افزایش سالمندان این‌عدد تحت‌تأثیر قرار خواهد گرفت؛ بطوریکه براساس برآوردهای انجام‌شده، یک‌پنجم از جمعیت کشور حدود 19‌درصد سن سالمندی را تجربه می‌کنند و جمعیت زنان سالمند بیش از 2/1‌میلیون‌نفر بیشتر از مردان سالمند خواهد بود و توازن جمعیتی و جمعیت مولد در سن کار تغییر خواهد کرد. پنجره جمعیتی که به‌عنوان یک فرصت و امتیاز درجهت جبران کاهش نرخ رشد جمعیت و نرخ باروری است از سال 1385 در ایران باز شده و در سال 1425 بسته خواهد شد و اگر از این‌فرصت استفاده نشود از کل توان جامعه برای نگهداری سالمندان استفاده خواهد شد. خوشبختانه هنوز پنجره جمعیتی در کشورمان باز است و درصورت برنامه‌ریزی و اقدام مناسب می‌توان از فرصت چندساله باز بودن پنجره جمعیتی استفاده کرد و مانع از سقوط کشور به سیاه‌چاله جمعیتی شد. سیاست‌های جمعیتی از سال 93 و در 14 بند به دستگاه‌های مرتبط ابلاغ شد منتهی برای ایجاد بالندگی در جمعیت نیاز به تغییر نگاه مسئولانه به مسئله جمعیت هستیم و نیاز به همکاری کلیه نهادهای مرتبط داریم. باتوجه‌به وضعیت جمعیتی کشور طرح جوانی جمعیت و حمایت از خانواده با اجرای آزمایشی آن به‌مدت هفت سال موافقت شد و قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت در 73 ماده و 81 تبصره در سال 1400 تصویب شده است. ارتقای پویایی، بالندگی و جوانی جمعیت با افزایش نرخ باروری به بیش از سطح جایگزینی به‌عنوان سیاست اصلی دانشگاه علوم‌پزشکی است که دراین‌راستا اختصاص تسهیلات مناسب برای مادران به‌ویژه در دوران بارداری و شیردهی و پوشش بیمه‌ای هزینه‌های زایمان و درمان ناباروری مردان و زنان درحمایت‌از پویایی و بالندگی جمعیت دردست‌اجراست. تاکید می‌شود که برای تأثیر باورها و فرهنگ‌سازی فرزندآوری از ظرفیت مساجد، جامعه روحانیت و آموزش‌وپرورش استفاده شود. برای استفاده از همفکری برای تعامل و ظرفیت‌های میان بخشی نهادهای مؤثر، قرارگاه سلامت و جوانی جمعیت در کلیه دانشگاه‌های علوم‌پزشکی کشور ایجاد شد.