نبود صنایع تبدیلی؛ چالشی نهفته فراروی رونق کشاورزی لارستان فارس
بخش کشاورزی در فارس بی‌گمان و به‌لحاظ شاخص‌های آماری و تولید انواع محصولات زراعی و باغی یکی از حوزه‌های مهم و از محورهای توسعه‌ای این‌استان و به‌تبع‌آن لارستان است اما نبود یا کمبود برخی زیرساخت‌ها ازجمله صنایع تبدیلی و تکمیلی عامل توسعه‌نیافتگی و حلقه مفقوده توسعه این‌بخش است. استان فارس و به‌ویژه مناطق جنوبی آن به‌دلیل داشتن شرایط و موقعیت منحصربه‌فرد و ظرفیت‌های بالقوه درزمینه کشاورزی به‌ویژه محصولات باغی به‌شدت نیازمند توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی و سردخانه‌ها برای حفظ و نگهداری محصولات زراعی و باغی خود است. این‌استان با تولید بیش از ۱۴میلیون‌تن انواع محصولات زراعی و باغی رتبه اول کشور را دارد و ویترین بخش کشاورزی ایران به‌شمار می‌رود. لارستان و مناطق جنوبی فارس در کسب این‌رتبه و جایگاه مهم کشاورزی به‌ویژه در تولید محصولات باغی با وجود شرایط خاص آب‌و‌هوایی آن سهم بسزا و تعیین‌کننده دارد که البته با وجود این استعدادها و ظرفیت‌های بالقوه درزمینه ارزش‌افزوده و نقشی را که باید این‌بخش در توسعه و کمک به معیشت و اقتصاد مردم این‌خطه ایفا کند. به‌عقیده کارشناسان و با بررسی چالش‌های نهفته آن تاکنون تحقق نیافته است. شهرستان لارستان با تولید سالانه بالای ۶۵۰۰تن انواع محصولات باغی و با سطح زیرِکشت حدود ۴۴۰۰هکتاری نقشی تعیین‌کننده در تولید و تأمین نیاز مردم در مناطق مختلف استان و حتی استان‌های مختلف دارد. این‌شهرستان اما تاکنون و با وجود شرایط و زیرساخت‌های اولیه ازجمله تأمین زمین مناسب و پیش‌بینی ارائه تسهیلات ویژه و کمک‌ها و حمایت‌های تشویقی آن‌گونه که مسئولان و متولیان می‌گویند، رونق چندانی در ساخت و راه‌اندازی صنایع تبدیلی و سردخانه متناسب با میزان تولید و محصولات باغی و زراعی خود نداشته است. خرما، سیب‌زمینی، گوجه، بادمجان و بسیاری از محصولات و مرکبات و البته انگور نوبرانه شهرستان گراش از محصولاتی‌ست که سالانه با وجود تولید انبوه و گسترده در مناطق جنوبی فارس اما به‌دلیل نبود صنایع تبدیلی و سردخانه به‌صورت خام‌فروشی و با ایفای نقش فعالانه دلالان از این‌مناطق خارج می‌شود.
نبود سردخانه؛ و فرصت جولان دلالان
یکی از کشاورزان در منطقه چاه نهر لارستان گفت: این‌روستا با تولید بیش از ۱۶۰۰۰تن سیب‌زمینی درطول‌سال جایگاه اول در استان و شهرستان را به‌خود اختصاص می‌دهد. احمد طیبی‌فر افزود: با وجود این جایگاه ممتاز اما این‌محصول بدون هیچ‌گونه بسته‌بندی و با نازل‌ترین قیمت به‌صورت خام و در کمترین‌زمان ازسوی دلالان خریداری می‌شود. این‌درحالی‌ست‌که می‌توان با راه‌اندازی سردخانه و صنایع تبدیلی و تکمیلی حتی در سطح شهرستان از خام‌فروشی و فروش زودهنگام این‌محصول جلوگیری کرد. یکی‌دیگر از کشاورزان روستای هرمود در لارستان هم گفت: محصول گوجه این‌منطقه هرساله با کمترین و نازل‌ترین قیمت به‌فروش می‌رسد. ناصر مطلبی می‌گوید: دلالان وقتی می‌بینند محصول با گذشت چندروز روی دست کشاورز مانده و سردخانه‌ای هم برای نگهداری از این‌محصول وجود ندارد آن‌را حتی با قیمتی حدود ۷۰ تا ۸۰درصد زیر قیمت بازار آن می‌خرند و با سودی چندین‌برابر به استان‌های دیگر به‌فروش می‌رسانند. دلالان دراین‌منطقه حتی با شگردهای خاص خود با ایجاد رقابت‌های کاذب بین کشاورزان منطقه محصولات زراعی باغی را با نازل‌ترین قیمت‌ها می‌خرند.
سرمایه‌گذاران را نیمه‌راه رها نکنیم
یک سرمایه‌گذار و صاحب سردخانه در شهرک صنعتی لارستان هم معتقد است که نباید سرمایه‌گذار در نیمه‌راه رها شود و حمایت از او را تنها محدود به صدور یک مجوز ساخت نکنیم. هادی نهاوندی گفت: من باهمه‌توان فنی و سرمایه‌ام اقدام به ساخت سردخانه‌ای ۱۷۰۰تُنی در شهرک صنعتی لار کرده‌ام و هم‌اینک با مشکلات زیادی دست‌وپنجه نرم می‌کنم. وی تصریح کرد: درزمینه برق مصرفی با مشکل مواجهم و البته توان پرداخت مالیات‌های سنگین را هم ندارم. نهاوندی یادآور شد: عملیات ساخت این سردخانه از سال ۹۷ آغاز شد و پس از حدود سه‌سال با هزینه‌ای بالغ‌بر ۱۵۰میلیاردریال به‌بهره‌برداری رسید. ۶۰میلیاردریال از هزینه ساخت این سردخانه در قالب تسهیلات بانکی بوده و ۹۰میلیاردریال آورده بخش خصوصی بوده است. وی بابیان‌اینکه این سردخانه دومداره قابلیت نگهداری انواع مرکبات، صیفی‌جات، لبنیات، گوشت و مرغ در آن وجود دارد، افزود: این واحد سردخانه‌ای اینک با اشتغال‌زایی مستقیم حدود ۱۵نفر و بیش از ۴۰نفر به‌صورت غیرمستقیم مشغول فعالیت است. وی بیان کرد: درصورت حمایت‌ها و ارائه تسهیلات و رفع مشکلات مالیاتی به‌دنبال ایجاد خطوط توسعه این کارخانه‌ام که بتوان علاوه‌بر نگهداری سهم قابل‌توجهی از محصولات باغی درزمینه کمک به اشتغال و تولید در منطقه هم نقش ایفا کنیم.
آماده استقبال از سرمایه‌گذاران هستیم
معاون برنامه‌ریزی فرمانداری لارستان دراین‌زمینه می‌گوید: ما هم اذعان می‌کنیم درزمینه ایجاد صنایع تبدیلی و سردخانه با وجود ظرفیت‌های منحصربه‌فرد در حوزه کشاورزی ضعف و کمبود اساسی داریم و از همه سرمایه‌گذاران حتی در اقصی‌نقاط کشور که توان مالی و تخصص لازم و فنی دراین‌زمینه را دارند استقبال می‌کنیم. احسان طاهری اظهار داشت: امروزه ایجاد صنایع فرآوری و سردخانه در کنار تجاری‌سازی و بسته‌بندی‌های شیک محصولات مهم‌ترین راهبرد در رونق این‌بخش خواهد بود. وی میزان تولید سالانه محصولات باغی در لارستان را بالای ۶۴۰۰تن در قالب حدود ۴۳۰۰هکتار سطح زیرکشت خواند و گفت: خرما و انواع مرکبات عمده محصولات لارستان‌اند که به سایر شهرستان‌های فارس و سایر مناطق ایران صادر می‌شوند. طاهری ابراز داشت: میزان تولید سالانه خرما در لارستان هم افزون‌بر ۹۰۰۰تن در سطحی حدود 1700هکتار است.
نبود زیرساخت‌ها؛ به‌قیمت ازدست‌دادن بازارهای منطقه‌ای
یک صادرکننده محصولات کشاورزی و غذایی در لارستان هم معتقد است که درزمینه پذیرش محصولات برای کشورها و مناطق هدف صادراتی، با معضل بسته‌بندی مناسب مواجه هستیم و نتیجه آن هم ازدست‌دادن بازارهای بین‌المللی و منطقه‌ای‌ست. حسام آسوده می‌گوید: برای توسعه صادرات محصولات کشاورزی و مواد غذایی به کشورهای مختلف حوزه خلیج‌فارس باید درزمینه بسته‌بندی محصولات به‌نحوی‌که قابلیت عرضه در کشورهای عربی را داشته باشد فعال باشیم. این صادرکننده مواد غذایی لارستان گفت: درزمینه ایجاد سردخانه و صنایع تبدیلی برای محصولات باغی و کشاورزی در منطقه به‌شدت ضعف و کمبود داریم و برای رفع این مشکل هم باید از سالیان قبل برنامه‌ریزی می‌شد. آسوده تصریح کرد: نمی‌شود یک‌باره و با وجود همه این موانع و مشکلات زیرساختی انتظار سرمایه‌گذاری و ورود به بازارهای بزرگ این‌کشور ثروتمند و غول اقتصادی را در منطقه و در چنین موقعیتی داشت. وی گفت: واقعیات را باید پذیرفت؛ صادرات مواد غذایی به کشورها حوزه خلیج‌فارس با وجود رقابت‌های شدید برای یک صادرکننده سخت و پرهزینه شده است.
ظرفیت‌های سرشار و فرصت‌های ازدست‌رفته
مدیر جهاد کشاورزی لارستان هم بااینکه این‌منطقه را سرشار از فرصت‌ها و ظرفیت‌های کم‌نظیر برای سرمایه‌گذاری در حوزه محصولات باغی و کشاورزی خواند اما اذعان کرد درزمینه بسته‌بندی و فرآوری و نبود صنایع تبدیلی دراین‌بخش ضعف محسوس داریم. مهدی مظفری گفت: فارس و به‌ویژه لارستان و شهرهای جنوبی این‌استان قطب بسیاری از محصولات باغی، کشاورزی و منابع‌طبیعی‌ست که می‌توان با سرمایه‌گذاری کلان روی آن رونق تولید و شکوفایی اقتصادی را دراین‌شهرستان رقم زد. وی بابیان‌اینکه ظرف همین دو تا سه‌سال‌گذشته بیش از ۹۰ مجوز و جواز تأسیس کارخانه و صنایع تبدیلی در حوزه‌های مختلف صادر شده و موافقت‌نامه اولیه نیز ازسوی سرمایه‌گذاران و متقاضیان گرفته شده است، گفت: با وجود استقبال و تأکید جهاد کشاورزی مبنی‌بر حمایت و پشتیبانی از سرمایه‌گذاران و ایجاد شرایط و مشوق‌های لازم و تأمین زمین اما به‌نظر می‌رسد هنوز عزمی ازسوی سرمایه‌گذاران دراین‌زمینه وجود ندارد. او گفت: حتی برخی از سرمایه‌گذاران با وجود دریافت همه مجوزهای لازم اما تمایلی به سرمایه‌گذاری و ایجاد سرمایه‌گذاری دراین‌حوزه را ندارند. وی برخی نوسانات بازار و نیز نبود تناسب بین هزینه‌ها و سرمایه موجود سرمایه‌گذاران را دلیل اصلی در فرار و استقبال کم آن‌ها از سرمایه‌گذاری در ایجاد کارخانه‌ها و صنایع تبدیلی و بسته‌بندی محصولات کشاورزی می‌داند.
۱۴ کارخانه فعال است
مدیر جهاد کشاورزی لارستان گفت: هم‌اینک ۱۴ کارخانه و کارگاه صنایع تبدیلی و فرآوری محصولات باغی و کشاورزی دراین‌شهرستان فعال است. مظفری گفت: ظرفیت نگهداری این‌تعداد کارخانه فعال صنایع تبدیلی افزون‌بر ۶۵۸۷۰تن است. وی، میزان اشتغال‌زایی این‌تعداد کارخانه فعال و صنایع تبدیلی در لارستان را نیز ۵۰۷نفر عنوان کرد و گفت: طبق برآورد بیش‌ازاین، ظرفیت موردنیاز درزمینه ایجاد صنایع تبدیلی محصولات کشاورزی در لارستان همچنان وجود دارد. اینک نیز چهارمورد کارخانه و کارگاه صنایع تبدیلی و سردخانه برای نگهداری محصولات کشاورزی دراین‌شهرستان درحال‌اجراست. وی گفت: این کارخانه‌ها و صنایع تبدیلی درزمینه انبار نگهداری از محصولات زراعی و باغی، بسته‌بندی حبوبات، خشکبار یا ادویه‌جات، تولید کود کمپوست و انبار نگهداری و فرآوری برنج است. مظفری یادآور شد: دو واحد سردخانه و صنایع بسته‌بندی میوه ازجمله پرتغال، لیموترش، انار و سایر محصولات باغی هرکدام به‌ظرفیت نگهداری ۵۰۰۰تن از سال‌های قبل راه‌اندازی شده و مشغول فعالیت هستند. مدیر جهاد کشاورزی لارستان، کارخانه صنایع تبدیلی محصولات کنجدی و تولید ارده و روغن‌کشی را با پیشرفت فیزیکی بالای ۲۰درصد و ظرفیت بیش از ۲۰۰تن یکی از مهم‌ترین این کارخانه‌های درحال‌اجرا در لارستان عنوان کرد. مظفری تصریح کرد: این کارخانه هم‌اینک در زمینی به‌مساحت ۴۰۰۰مترمربع در شهرک صنعتی لار درحال‌اجراست. وی گفت: هم‌اینک فرآوری کنجد دراین‌شهرستان به‌صورت سنتی و در قالب حدود هفت کارگاه سنتی انجام می‌شود. مظفری سردخانه حدود ۲۰۰۰تنی محصولات کشاورزی و باغی در زمینی به‌مساحت ۴۲۰۰مترمربع و با میانگین پیشرفت فیزیکی بالای ۵۰درصد را نیز از دیگر کارخانه‌های مهم صنایع تبدیلی و فرآوری در لارستان ذکر کرد. وی، کارخانه پنبه‌پاک‌کنی در زمینی به‌مساحت ۲۰هزارمترمربع و با سرمایه‌گذاری افزون با ۱۶۰میلیاردریال در بخش بنارویه را از دیگر کارخانه‌های مهم درزمینه فرآوری محصولات کشاورزی دراین‌شهرستان ذکر کرد و ادامه داد: ظرفیت این کارخانه حدود ۶۵۰۰تن ماده خام (وش پنبه) و بیش از ۲۵۰۰تن برای تولید پنبه محلوج (حلاجی) پیش‌بینی شده است. وی بااشاره‌به ضرورت توجه به زنجیره تولید محصولات کشاورزی، گفت: ایجاد صنایع تبدیلی و تکمیلی به‌دلیل ایجاد ارزش‌افزوده بخش کشاورزی به‌عنوان یکی از استراتژی‌های اساسی وزارت سازمان جهاد کشاورزی برای فرآوری محصولات مختلف کشاورزی موردتأکید است. لارستان دارای ۵۵هزارهکتار اراضی کشاورزی‌ست که ازاین‌میزان ۳۲هزارهکتار دیم و ۲۳هزارهکتار نیز آبی‌ست. این‌شهرستان به مرکزیت لار در فاصله حدود ۳۸۰کیلومتری جنوب شیراز واقع است.
حمید جهان/ ایرنا