درگفت‌وگوبا یک جمعیت‌شناس مطرح شد؛
بزرگ‌ترین مانع فرزندآوری چیست؟
دکتر شهلا کاظمی‌پور؛ جمعیت‌شناس می‌گوید: «این‌روزها خانواده‌ها بیشتر به کیفیت فرزند، تحصیلات خود و فرزندشان و اوقات‌فراغت خودشان اهمیت می‌دهند. درواقع، خانواده‌ها برای بهبود کیفیت زندگی خود و فرزندشان باید هزینه‌هایی بپردازند که درست اینجاست که عوامل اقتصادی نمایان گر می‌شود و ازاین‌رو عده‌ای اصلی‌ترین علت کاهش نرخ باروری را مشکلات اقتصادی می‌دانند درحالی‌که این‌ها در اصل بحث‌های فرهنگی است». گروه ایرنا زندگی - براساس پیش‌بینی‌های اخیر، انتظار می‌رود ایران در پایان سال ۱۴۸۴ به اوج جمعیت ۱۰۵میلیون و ۲۳۰هزارنفری خود برسد. پیش‌بینی می‌شود که پس از اوج خود، جمعیت به‌آرامی کاهش یابد و تا پایان قرن به ۹۸میلیون و ۸۳۰ هزارنفر برسد. براساس این پیش‌بینی‌ها، جمعیت ایران تا پایان سال ۱۴۶۵ به ۱۰۰میلیون‌نفر خواهد رسید. بسیاری از جمعیت شناسان بر این باورند که جمعیت ایران به‌شدت شروع به کاهش کرده است، اما نکته قابل‌تأمل این‌است‌که نرخ رشد جمعیت ایران مشابه میانگین جهانی امروز است که به‌طور قابل‌توجهی کمتر از اوج خود در چنددهه قبل است. دکتر شهلا کاظمی پور، جمعیت شناس برجسته و استاد دانشگاه دراین‌باره می‌گوید: «ما با معضل کاهش فرزندآوری مواجه هستیم. تحقیقات ما نشان می‌دهد که اکثر خانواده‌ها بین یک تا دو فرزند دارند و زوجینی که فرزند ندارند یا تازه ازدواج کرده‌اند یا تعداد محدودی هستند. در گذشته تعداد فرزندآوری بین ۶ تا ۷ فرزند بوده، بعد به چهار فرزند کاهش پیدا کرد و درحال‌حاضر به یک الی دو فرزند رسیده است که میانگین جمعیت ۱.۷درصد است».
ما با بحران جمعیت روبرو نیستیم
کاظمی پور می‌گوید: «هرم سنی ایران در وضعیت وسط یعنی جوان قرار دارد و ۲۰سال آینده با معضل پیری جمعیت مواجه خواهیم بود؛ بنابراین، درحال‌حاضر ما با بحران جمعیت مواجه نیستیم بلکه زنگ خطرها به‌صدا درآمده که چنانچه در آینده این‌روند ادامه داشته باشد ما با سالخوردگی جمعیت مواجه می‌شویم که البته درصورت مدیریت سیاست‌های جمعیتی این‌مسئله به بحران تبدیل نخواهد شد».
عوامل مؤثر بر نرخ زادوولد در کشور
این کارشناس جمعیت می‌گوید براساس تحقیقات مختلف، عوامل متفاوتی درباره کاهش فرزندآوری وجود دارد: «در مرحله گذر اول جمعیتی- زمانی‌که تعداد فرزندآوری از ۶-۷ فرزند به ۳-۴ فرزند رسید- بیشترین عامل کاهش فرزندآوری شاخص‌های توسعه بود. درواقع، شاخص‌های توسعه نشان می‌دهد که توسعه شهری، افزایش میزان باسوادی، اشتغال، توسعه امکانات رفاهی، اوقات فراغت و... بر روند کاهش جمعیت تأثیرگذار بوده است. در مرحله گذر دوم جمعیتی- زمانی‌که تعداد فرزندآوری از ۳-۴ فرزند به یک الی دو فرزند رسید و بارداری زیر سطح جانشینی قرار گرفت- بیشترین عامل تأثیرگذار در کاهش نرخ باروری نشئت گرفته از عوامل فرهنگی است و مشکلات اقتصادی جزو عوامل ثانوی به‌شمار می‌آید». این کارشناس جمعیت بااشاره‌به افزایش هزینه بهبود کیفیت زندگی می‌گوید: «این‌روزها خانواده‌ها بیشتر به کیفیت فرزند، تحصیلات خود و فرزندشان و اوقات فراغت خودشان اهمیت می‌دهند. درواقع، خانواده‌ها برای بهبود کیفیت زندگی خود و فرزندشان باید هزینه‌هایی بپردازند که درست اینجاست که عوامل اقتصادی نمایان گر می‌شود و ازاین‌رو عده‌ای اصلی‌ترین علت کاهش نرخ باروری را مشکلات اقتصادی می‌دانند درحالی‌که این‌ها در اصل بحث‌های فرهنگی است». وی ادامه داد: «متأسفانه در ایران عده‌ای با دغدغه‌هایی همچون ثبت‌نام فرزندشان در مدارس خاص، شغل بهتر، تأمین رفاه بیشتر برای فرزند قبلی و... فرزندآوری را به تأخیر می‌اندازند؛ این‌ها عوامل فرهنگی است که در کاهش فرزندآوری تأثیرگذار است».
مشوق‌های کاربردی فرزندآوری
کاظمی پور بااشاره‌به‌اینکه جمعیت ثروت هر کشوری محسوب می‌شود، این‌مسئله را مشروط به فراهم‌شدن زیرساخت‌ها دانست و افزود: «برای رشد جمعیت ازیک‌طرف زیاده‌روی‌ها، تجمل‌گرایی و چشم‌وهم‌چشمی‌ها باید تعدیل شود و ازطرف‌دیگر، مشکلات اقتصادی باید حل و ثبات اقتصادی در کشور حاکم شود». این استاد دانشگاه باانتقاداز بسته‌های تشویقی در قانون جوانی جمعیت می‌گوید: «متأسفانه با مطرح کردن مشکل کاهش جمعیت، مجلس به فکر تصویب مصوبه برای تسهیل فرزندآوری می‌افتد درحالی‌که این‌طرح‌ها مشکل کاهش نرخ باروری را حل نخواهد کرد بلکه مسئله با برقراری ثبات اقتصادی در جامعه حل خواهد شد. اینکه به یک زوج برای بچه‌دار شدن تسهیلات ۱۰۰ میلیونی داده شود و از آن‌طرف تورم افزایش یابد، بی‌فایده بوده و تأثیری در انگیزه به بچه‌دار شدن زوجین نخواهد داشت».
هدی‌سادات پاک‌نهاد؛ ایرنا