اجلاس «گروه ۲۰» در سایه دو بحران
نشست دوروزه سران گروه بیست اقتصاد بزرگ جهان (G20) درحالی در جزیره بالی اندونزی برگزار شده که دو بحران مشخص بر آن سایه افکنده: تنش آمریکا و چین بر سر تایوان و نیز بحران اوکراین. قطار اجلاس گروه ۲۰ که سال ۲۰۲۱ در رم پایتخت ایتالیا توقف کرده بود، اینک به بالی اندونزی رسیده و سران این‌گروه دیروز ۲۴ آبان نشست خود را آغاز کرده‌اند که تا امروز ۲۵ آبان نیز ادامه خواهد یافت. درنهایت این قطار برای اجلاس آتی در سال ۲۰۲۳ عازم هند می‌شود و در دهلی‌نو توقف خواهد کرد. این‌گروه شامل ۱۹ کشور آرژانتین، استرالیا، برزیل، چین، آلمان، فرانسه، انگلیس، هند، اندونزی، ایتالیا، کانادا، ژاپن، کره جنوبی، مکزیک، روسیه، عربستان سعودی، آفریقای جنوبی، ترکیه، آمریکا و همچنین اتحادیه اروپاست. این‌گروه که تنها از دوسوم جمعیت جهان نمایندگی می‌کند، ۸۰درصد نیروی اقتصادی و سه‌چهارم تجارت جهانی را دربرمی‌گیرد. چهار کشور چین، ایالات‌متحده، آلمان و ژاپن که بزرگ‌ترین کشورها درزمینه صادرات می‌باشند، عضو گروه ۲۰ هستند. همچنین در میان ۲۰ کشور این‌گروه ۱۵ کشور با بیشترین حجم صادرات دیده می‌شوند. به‌رغم شعار امسال گروه تحت‌عنوان «درکنارهم پیشرفت کنیم، درکنارهم قوی‌تر شویم» اما اختلافات به‌قدری شدید است که این شعار پوشالی به‌نظر می‌رسد چراکه همان آغاز، مقامات اندونزی اعلام کردند به‌علت تنش و اختلاف بین سران گروه ۲۰ بر سر موضوعات مختلف، مراسم عکس دسته‌جمعی پیش از آغاز رسمی نشست لغو شده. این تصمیمی بی‌سابقه در تاریخ این‌گروه ۲۰ است. پیش‌ازاین، طبق سنت هرساله، سران گروه ۲۰ پیش از آغاز رسمی نشست، عکس دسته‌جمعی می‌گرفتند. به‌نوشته «کیودو»، نبود مراسم عکس دسته‌جمعی در نشست امسال نشانگر و بازتاب‌دهنده اختلافات عمیق بین کشورهای غربی و روسیه بر سر عملیات نظامی مسکو در اوکراین است. اجلاس مزبور، درحالی برگزار شده که برخی از مهم‌ترین مسائل و بحران‌های گریبان‌گیر جهان ازجمله جنگ اوکراین، فعالیت‌های موشکی و هسته‌ای شمالی، اوضاع بیماری اقلیمی جهان، بحران انرژی و روابط تنش‌آمیز چین و آمریکا بر آن سایه افکنده است اما دراین‌میان مهم‌ترین آن‌ها تنش چین و آمریکا و بحران اوکراین هستند. یکی از تنش‌های بین‌المللی به تنش بین آمریکا و چین بر سر تایوان ارتباط می‌یابد؛ بحرانی که به‌دلیل آتش‌افروزی آمریکا ازقبیل اظهارات خصمانه، سفر تحریک‌کننده «نانسی پلوسی» رئیس مجلس نمایندگان آمریکا و چند سناتور به تایوان و غیره تا آستانه رویارویی نظامی پیش رفت. رؤسای جمهوری آمریکا و چین اما در حاشیه اجلاس گروه ۲۰ در بالی اندونزی دیدار و درباره مسئله تایوان و لزوم برقراری صلح و ثبات در این تنگه گفت‌وگو کردند. جو بایدن؛ رئیس‌جمهوری آمریکا پس از ملاقات «حضوری و صریح» با شی جین‌پینگ، همتای چینی وی در حاشیه اجلاس گروه ۲۰ در بالی اندونزی، گفت که به‌باور وی هیچ تلاش قریب‌الوقوعی از جانب چین برای حمله به تایوان وجود ندارد. در این ملاقات، رهبر چین نیز تأکید کرد که برقراری ثبات در تنگه و استقلال تایوان، دو مسئله ناسازگار هستند. رئیس‌جمهوری آمریکا به‌رغم‌اینکه «اقدامات پکن در قبال تایوان را قلدرمآبانه و به‌طور فزاینده خصمانه» خواند، مدعی شد که سیاست آمریکا درباره تایوان تغییر نکرده است. به‌رغم‌اینکه بایدن مدعی شد که آمریکا خواستار حل‌وفصل موضوعات بین تنگه و روابط چین و تایوان است اما واقعیت‌های میدانی عکس آن‌را اثبات می‌کند و ناظران براین‌باورندکه آمریکای بایدن قصد آن‌را دارد که نسخه‌ای مشابه اوکراین برای چین و تایپه بنویسد. چندروزپیش کاخ کرملین اعلام کرد؛ ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهوری روسیه دراین‌نشست شرکت نخواهد کرد و هیئت‌دولت روسیه با ریاست سرگئی لاوروف (وزیر خارجه) به اندونزی خواهد رفت. درآستانه نشست، نشریه «تلگراف» انگلیس به‌نقل‌از منابعی آگاه اعلام کرد انگلیس و اتحادیه اروپا درحال‌برنامه‌ریزی هستند که طی نشست هفته آینده سران گروه ۲۰ در اندونزی، «هرکار ممکن» برای «منزوی‌کردن» روسیه انجام دهند و دیگر کشورها را تشویق کنند هنگام سخنرانی هیئت روس از سالن خارج شوند. درمقابل، «پولیتیکو» از فشار مقامات اندونزی به‌ویژه جوکو ویدودو رئیس‌جمهوری این‌کشور به مقامات آمریکایی، اروپایی، استرالیایی و ژاپنی برای کاهش لفاظی و اظهارات خصمانه علیه روسیه در اجلاس سران گروه بیست خبر داد. براساس‌این‌گزارش، پولیتیکو اعلام کرد که مقامات آمریکایی، اروپایی، استرالیایی و ژاپنی ازسوی همتایان اندونزیایی؛ به‌ویژه جوکو ویدودو رئیس‌جمهوری این‌کشور تحت‌فشارند تا انعطاف‌پذیری نشان دهند و جهت تضمین موافقت مسکو با بیانیه‌ای پس از پایان این اجلاس، اظهارات معتدلی به‌کار گیرند. نشریه پولیتیکو همچنین گفت؛ عربستان، هند، برزیل و چین قصدی برای محکوم‌کردن روسیه ندارند و پکن هرگونه انتقاد مستقیم از مسکو را محال خواهد دانست. این‌حجم از عصبانیت غربی‌ها به بحران اقتصادی و انرژی اوکراین برمی‌گردد که نه روسیه، بلکه اروپا و آمریکا را به یک باتلاق بزرگ فروبرد. بسیاری از کشورها ازجمله تعداد قابل‌توجهی از کشورهای عضو گروه ۲۰ نظیر کشورهای اروپایی، هند، چین، ترکیه و ... به‌شدت نیازمند انرژی و به‌طورخاص نیازمند نفت خام و منابع گاز هستند و تحریم‌های گسترده غرب علیه روسیه باعث شده است تا این‌کشور به‌عنوان یکی از مهم‌ترین قطب‌های انرژی جهان، نخواهد یا نتواند مثل گذشته روند صادرات نفت و گاز خود به کشورهای مختلف ازجمله اروپا را انجام دهد. همچنین افزایش بهای نفت و انرژی در پی وقوع جنگ اوکراین و به‌ویژه در شرایط آغاز فصل سرما، بسیاری از کشورها را با مشکلات حاد مواجه کرده است و مدت‌هاست خیابان‌های بسیاری از شهرهایی اروپایی صحنه تظاهرات اعتراضی مردم به کمبود و افزایش بهای سوخت شده است هرچند روند افزایش قیمت‌ها و افزایش تورم، صرفاً محدود به سوخت و انرژی نیست و افزایش تورم، اعتراض اصلی مردم اروپا به دولت‌های متبوع است. به‌گزارش خبرگزاری «رویترز»، اطلاعات مجمع جهانی اقتصاد که حدود یک‌هفته قبل از برگزاری اجلاس گروه ۲۰ منتشر شد حاکی‌ازآن‌است‌که تورم افسارگسیخته بزرگ‌ترین نگرانی کشورهای عضو گروه ۲۰ طی دوسال‌آینده است. پس از تورم، بحران بدهی و افزایش هزینه‌های زندگی دراین‌کشورها بیشترین توجه و نگرانی را به‌خود جلب کرده است. براساس یک نظرسنجی انجام‌شده توسط مرکز اقتصادها و جوامع جدید مجمع جهانی اقتصاد، تورم در کشورهای گروه ۲۰ به‌قدری افزایش یافته که در چندین‌دهه گذشته بی‌سابقه بوده و باعث شده تا یک‌سوم کشورهای عضو گروه ۲۰ روند افزایش قیمت‌ها را به‌عنوان بزرگ‌ترین نگرانی خود عنوان کنند. اگرچه بانک‌های مرکزی کشورهای جهان سیاست‌های انقباضی را درراستای کنترل تورم درپیش گرفته‌اند، اما تلاش آن‌ها دراین‌مسیر ممکن است به رکود در اقتصاد جهانی منجر شود. درمجموع در اجلاس گروه ۲۰ درظاهر بایدن رفتاری نرم و انعطاف‌پذیر از خود نشان داده و در نشستی مطبوعاتی اعلام کرد که «وزیر خارجه آمریکا برای ادامه مذاکرات میان دو طرف عازم چین خواهد شد» اما عقب‌نشینی بی‌ارتباط‌با شرایط دشوار غرب نیست. ضمن‌اینکه آمریکا همواره نشان داده که بین شعار تا عمل مقامات آن فرسنگ‌ها فاصله وجود دارد. آن‌ها دراین‌اجلاس تشدید فشار بر روسیه را نیز در برنامه خود دارند به آن امید که پوتین را از مواضع خود منصرف کنند یااینکه پروژه روس هراسی و انزوای کرملین را پیش ببرند.