هوشمند‌شدنِ مبارزه با پولشویی در بازار سرمایه
رئیس مرکز مبارزه با پولشویی سازمان بورس و اوراق بهادار بابیان‌اینکه درصدد تشکیل واحدی به‌نام اداره نظارت هوشمند دراین‌مرکز هستیم، گفت: این اداره، وظیفه طراحی و پیاده‌سازی سامانه‌هایی را عهده‌دار است که نظارت هوشمند و مکانیزه بر اجرای مقررات مبارزه با پولشویی را امکان‌پذیر می‌کند. به‌گزارش سازمان بورس و اوراق بهادار؛ ابوالقاسم فرجی‌نیا بااشاره‌به مطالبات مرکز اطلاعات مالی (FIU) به‌عنوان نهاد بالادستی مرکز مبارزه با پولشویی از این مرکز، گفت: برای سروسامان‌دادن به تکالیف مقرر در قانون مبارزه با پولشویی و تأمین مالی تروریسم و آیین‌نامه مربوط‌به‌آن، ابتدا این تکالیف دسته‌بندی شدند و باتوجه‌به اولویت‌بندی‌های حوزه مقررات‌گذاری، نخست تدوین مقررات جدید مبارزه با پولشویی براساس قانون و آیین‌نامه جدید انجام شد تا مقررات مبارزه با پولشویی در بازار سرمایه متناسب با قانون و آیین‌نامه جدید و منطبق با استانداردهای بین‌المللی ارتقا داده شود. وی ادامه داد: پیش‌تر از این، شش دستورالعمل درارتباط‌با مبارزه با پولشویی در حوزه بازار سرمایه وجود داشت که تاریخ تصویب آن‌ها مربوط به سال ۹۰ می‌شد؛ بنابراین، لازم بود دستورالعمل‌های مذکور، با تدوین دستورالعمل جدید اجرایی آیین‌نامه و قانون مبارزه با پولشویی (که در سال‌های ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ تصویب شده‌اند) به‌روز شود. این مقام مسئول خاطرنشان کرد: اکنون این دستورالعمل تهیه شده و در کمیته تدوین مقررات است و پس از تأیید این کمیته نخست به هیئت‌مدیره سازمان بورس و سپس به شورای‌عالی مقابله و پیشگیری از جرائم پولشویی و تأمین مالی تروریسم ارسال و پس از تصویب آن مرجع، به اشخاص حقیقی و حقوقی مشمول بازار سرمایه ابلاغ می‌شود. فرجی‌نیا بابیان‌اینکه بیش از ۷۰۰ نهاد مالی تحت‌نظارت سازمان بورس قرار دارند که به‌عنوان شخص مشمول در قانون مبارزه با پولشویی از آن‌ها نام برده شده است، گفت: سازمان بورس ضمن‌اینکه به‌عنوان متولی نظارت بر این اشخاص مشمول دراین‌قانون محسوب می‌شود، باتوجه‌به نوع وظایف و اقدامات واحدهای داخل سازمان همچون معاونت‌های نظارت بر نهادهای مالی و ناشران که اختیار و وظیفه صدور مجوز انواع نهادهای مالی و انتشار اوراق بهادار را دارند، شخص مشمول نیز به‌شمار می‌رود. وی بااشاره‌به دستورالعمل دیگری به‌نام «دستورالعمل حدود و چگونگی ارائه غیرحضوری خدمات پایه به ارباب‌رجوع در بازار سرمایه» که پیش‌نویس آن در مدت اخیر توسط مرکز مبارزه با پولشویی تدوین شده، اذعان کرد: با شیوع همه‌گیری کرونا، براساس مصوبه سازمان بورس برخی از خدمات همانند سجامی شدن و دریافت کد معاملاتی به‌صورت غیرحضوری درآمد. درحال‌حاضر با کم‌رنگ‌شدن همه‌گیری کرونا و تکلیف مقرر آیین‌نامه اجرایی ضرورت داشت چارچوب و الزامات مدنظر درخصوص خدمات غیرحضوری منطبق با قانون و آیین‌نامه تدوین شود. وی ادامه داد: پیش‌نویس دستورالعمل حدود و چگونگی ارائه غیرحضوری به ارباب‌رجوع در بازار سرمایه تهیه و در کمیته تدوین سازمان بورس نهایی شده و در صف نوبت تصویب هیئت‌مدیره سازمان است که پس از تصویب به شورای‌عالی مقابله و پیشگیری از جرائم پولشویی و تأمین مالی تروریسم ارسال و پس از تصویب در شورای مزبور به اشخاص حقیقی و حقوقی مشمول بازار سرمایه ابلاغ خواهد شد. فرجی‌نیا بابیان‌اینکه احصاء خدماتی که در بازار سرمایه توسط سازمان بورس، ارکان و نهادهای مالی به ارباب‌رجوع ارائه می‌شود، از جمله مواردی بود که در آیین‌نامه برای این مرکز تکلیف شده و مرکز اطلاعات مالی و نهادهای ذی‌ربط از مرکز مبارزه با پولشویی سازمان مطالبه می‌کردند، عنوان کرد: برای این‌اقدام، نخست همه خدمات قابل‌ارائه، با تعامل با ارکان و نهادهای مالی احصا شدند و سپس خدمات پایه و خدمات غیرپایه براساس تعریف قانون، تفکیک و در مرحله بعد، این خدمات براساس سطح ریسک طبقه‌بندی و به مرکز اطلاعات مالی نیز ارسال شده که پس از تأیید، مبنای تصمیمات و اقدامات بعدی در حوزه شناسایی ارباب‌رجوع و مبارزه با پولشویی قرار خواهد گرفت. رئیس مرکز مبارزه با پولشویی سازمان بورس احصای شاخص‌های معاملات مشکوک را از دیگر اقدامات مرکز مبارزه با پولشویی در حوزه مقررات‌گذاری برشمرد و افزود: دراین‌باره لازم بود الگوهای تراکنش‌های غیرمعمول و نامتعارف استخراج و پس از ارسال به مرکز اطلاعات مالی و تأیید در کارگروه مربوطه، از آن‌ها به‌عنوان الگو و مبنای استخراج و گزارش‌دهی معاملات مشکوک استفاده شود. وی بابیان‌اینکه چه‌نوع مدرک شناسایی ازسوی سرمایه‌گذاران خارجی قابل‌قبول است، برای اشخاص مشمول بازار سرمایه همواره مورد ابهام بوده، گفت: در‌پی این ابهام و باتوجه‌به پیگیری‌های صورت‌گرفته و ابلاغیه مرکز اطلاعات مالی این ابهام رفع؛ و مدارک قابل‌قبول برای شناسایی و ارائه خدمت به اشخاص خارجی تعیین و به اشخاص مشمول بازار سرمایه ابلاغ شده است. فرجی‌نیا بااشاره‌به‌اینکه درصدد تشکیل واحدی به‌نام اداره نظارت هوشمند دراین‌مرکز هستیم، گفت: این اداره، وظیفه طراحی و پیاده‌سازی سامانه‌هایی را عهده‌دار است که نظارت هوشمند و مکانیزه بر اجرای مقررات مبارزه با پولشویی را امکان‌پذیر می‌کند. البته پس از پیاده‌سازی و استقرار سامانه، راهبری و کنترل مکانیزه و هوشمند اجرای مقررات مبارزه با پولشویی و کشف و گزارش‌دهی عملیات مشکوک نیز دراین‌واحد صورت خواهد گرفت. اکنون، سند نیازمندی سامانه‌های موردنیاز دراین‌مرکز درحال‌تهیه است که پس از تکمیل به واحد فناوری اطلاعات جهت پیاده‌سازی و طراحی سامانه ارسال خواهد شد. وی پروفایل مشتریان و نظارت بر معاملات آن‌ها در حوزه مبارزه با پولشویی را سامانه‌ای جامع و کامل و به‌عنوان یکی از سامانه‌های در دست طراحی و اجرا خواند و افزود: دراین‌سامانه اطلاعات‌پایه مشتریان، سطح ریسک و میزان فعالیت آن‌ها ثبت می‌شود که براساس این اطلاعات، معاملات مشتریان به‌صورت هوشمند رصد خواهد شد و چنانچه میزان معاملات وی از سطح تعریف‌شده برای او بالاتر رود، یا براساس شاخص‌های تعریف‌شده، تراکنش‌ها غیرمعمول و غیرمتعارف داشته باشد، هشدارهای لازم به اداره نظارت هوشمند به‌منظور انجام اقدامات بعدی فرستاده خواهد شد. به‌گفته وی، سامانه گزارش عملیات مشکوک، سامانه دیگری‌ست که مورد مطالبه مرکز اطلاعات مالی بوده و در شرف طراحی‌ست؛ ازطریق این سامانه، گزارش‌های واصله از واحدهای درون‌سازمانی یا اشخاص مشمول بازار سرمایه درخصوص عملیات و معاملات مشکوک، ثبت و بررسی و پیگیری می‌شوند. وی تأیید صلاحت تمامی مسئولین مبارزه با پولشویی در اشخاص مشمول بازار سرمایه را از دیگر اقدامات در دست مرکز مبارزه با پولشویی سازمان برشمرد و تصریح کرد: دراین‌خصوص نخست فرآیند و رویه و فرم‌های مربوط به تأیید صلاحیت تخصصی اشخاص متقاضی، طراحی و سپس به نهادهای مالی و ارکان ارسال شد تا پس از تکمیل به‌همراه مدارک خواسته شده به مرکز بازگردانند. رئیس مرکز مبارزه با پولشویی سازمان بورس بررسی فرم‌ها و مدارک و مستندات دریافت شده و ارزیابی متقاضیان را مرحله دوم خواند و ادامه داد: دراین‌مرحله به مدارک و مستندات دریافت‌شده براساس سوابق علمی، آموزشی، اجرایی و تجربی امتیاز داده می‌شود. در مرحله سوم، از این نمایندگان برای مصاحبه تخصصی که در کمیته‌ای با حضور نمایندگان مرکز اطلاعات مالی انجام می‌شود، دعوت به‌عمل می‌آید. تاکنون نزدیک به ۴۰ نماینده برای مصاحبه به سازمان بورس دعوت شده‌اند که در فرایند مصاحبه، برخی تأیید و برخی‌دیگر رد شده‌اند. پس از تأیید صلاحیت تخصصی، اقدامات لازم برای اخذ تأییدیه‌های امنیتی و عمومی از مراجع ذیصلاح صورت می‌گیرد که پس از تأیید آن مراجع، این‌افراد به‌عنوان مسئول مبارزه با پولشویی آن نهاد مالی معرفی و منصوب خواهند شد.