هندسه نقوش در بافت پارچه
نحوه شکل‌گیری نقوش هندسی در بافت پارچه و چگونگی گسترش و ترسیم آن‌ها، از مهم‌ترین فنون هنرمندانه جهت انجام فعالیت‌های خلاقانه در دنیای پرنقش منسوجات است. قواعد و روابط هندسی، متأثر از دانشی هستند که بازتاب آن‌ها در هنرهای سنتی ایران ازجمله در معرق کاشی، آینه‌کاری و طراحی و ساخت ارسی‌ها به‌وضوح دیده می‌شوند و از دل طراحی ترکیبی آن‌ها، گاه نقوشی پدید می‌آید که می‌تواند زینت‌بخش بوم‌های هنری و منسوجات باشد. حال‌آنکه نحوه شکل‌گیری نقوش هندسی در بافت پارچه و چگونگی گسترش و ترسیم آن‌ها، یکی از مهم‌ترین فنون هنرمندانه درراستای انجام فعالیت‌های خلاقانه در دنیای پرنقش منسوجات است. (البته برخی رویکردهای نوین درزمینه بهره‌مندی از اشکال هندسی در جریان طراحی لباس به ساخت اشکال اوریگامی مبتنی‌بر نقوش هندسی و پیلی‌های متعدد مرتبط است). نقوش هندسی در هنرهای ملی و سنتی ایران بسیار پرکاربرد بوده که همواره ترسیم این نقوش بر بستر و زمینه‌های خاص هندسی انجام می‌شود تا امکان رسم آن‌ها با کمترین خطا فراهم شود؛ البته هنرمندان عرصه طراحی و بافت پارچه، چندسالی‌ست که به‌این‌مقوله روی خوش‌نشان داده‌اند و هنرمندان می‌توانند باتکیه‌بر همان قواعد ترسیم نقوش هندسی، به ترسیم نقش‌های جدید پرداخته و از آن‌ها در طراحی پارچه بهره گیرند. کلیات نقوش هندسی، تاریخ نقوش هندسی در هنرهای باستانی و هنرهای سنتی ایران، کاربرد نقوش هندسی در هنرهای سنتی ایران، آشنایی با مقدمات ترسیم نقوش هندسی زمان، ابزار و وسایل موردنیاز، اصول طراحی هندسی، شبکه‌ها و زمینه‌های شکل‌گیری نقوش هندسی، آشنایی با نحوه ترسیم نقوش هندسی ازطریق شبکه‌های مربع و مثلث، طراحی شکل‌ها و نقش‌ها براساس شبکه مربع (شطرنجی)، اشکال طبیعی، مفاهیم گره و نقش در نقوش هندسی، آشنایی با اسامی و اصطلاحات نقوش هندسی، تعریف لغت و گره، ترسیم لغت‌های معروف در نقوش هندسی، آشنایی با نحوه تکثیر و گسترش نقوش هندسی (تکرار انعکاسی، تکرار انتقالی، تکرار چرخشی)، آشنایی با نحوه ترسیم نقوش هندسی ازطریق زمینه مربع، مستطیل و دایره، ترسیم گره‌های معروف هندسی در هنرهای سنتی ایران و آشنایی با رنگ و کاربرد آن در انواع نقوش هندسی از سرفصل‌هایی‌ست که علاقه‌مندان به فعالیت‌های هنری مبتنی‌بر هندسه نقوش بهتر است بر آن مسلط باشند. دراین‌باب و براساس چکیده مقاله‌ای باعنوان «تحول نقوش هندسی و تکامل اشکال و مفاهیم آن در هنر اسلامی» این‌گونه می‌خوانیم: «در هر فرهنگ و نزد فلاسفه اعداد و اشکال برای بیان مفهوم خلقت دررابطه‌با عناصر و زمان به‌کاررفته است. هندسه و ریاضیات در فلسفه یونان و سپس روم نماینده جهان معقول و نمونه اعلایی دانسته شد که خدا جهان جسمانی را که ما در آن زندگی می‌کنیم، برپایه آن‌ها آفریده است. بند رومی یا گره هندسی یکی از اصول هفتگانه تزئین در هنر ایران، یکی از اقتباس‌های هنر اسلامی از فلسفه یونان و هنر بیزانس است. تصور می‌رود این اقتباس بعد از ظهور اسلام صرفاً براساس منافات نداشتن نقوش هندسی با جهان‌بینی اسلامی در آثار معماری و سایر هنرها تا قرن سوم هجری بکار رفته است. کم‌کم با ترجمه آثار یونانی تا قرن چهارم، ذهن نوین اسلامی آثار فلسفی و علمی فرهنگ‌های مختلف را هضم کرده و حیات عقلانی جدیدی برای مسلمانان پدیدار می‌شود که رنگ خالص اسلامی بر خود داشته است. دراین‌تحول اندیشمندانی چون ابن‌سینا، فارابی (هندسه عملی و نظری)، اخوان الصفاء، سهروردی و ابن عربی با تأثیرپذیری از حروفیه و تعلیمات هرمسی، عرفان عملی و نظری را موردبحث قرار داده که در هنر و معماری ایران نمود پیدا کرده است؛ بنابراین اگر آغاز نقوش هندسی از فلسفه و هنر یونان بود، اما طی سیزده قرن کاربرد و تکامل، به‌صورت عملی و نظری در حوزه هندسه و مفاهیم عرفانی در جهان اسلام به‌ویژه ایران آن‌را به‌عنوان یکی از عناصر بارز هنر اسلامی درآورد».