یک شرمندگی بهمناسبت روز پرستار!
۱۵سال انتظار و اجرای مبهم یک قانون
کمبود نیرو، قراردادهای شرکتی و موقت، شیفتهای کار طولانی، دستمزد کم و نابرابری مزدی و البته انتظاری ۱۵ساله برای اجرای یک قانون و بهبود اوضاع، نقطه مشترک زندگی شغلی و حرفهای پرستاران در چندین سال اخیر است... بهگزارش ایسنا؛ بهاذعان مسئولان، «پرستاری» قلب نظام سلامت است و پرستاران در کرونا و هوای آلوده و نوروز و تعطیل و غیرتعطیل کار میکنند و تنها گروهی هستند که از ۲۴ساعت شبانهروز ۱۶ساعت مستقلاً بیمارستانها را اداره میکنند و بهنوعی ۱۶ساعت سرنوشت مردم در بیمارستان در دست پرستاران رقم میخورد و البته ایندرحالیستکه خدمات پرستاری لحظهای متوقف نمیشود و ۲۴ساعته درحال خدمترسانی هستند.اکنون بالغبر ۲۰۰ دانشکده پرستاری در کشور داریم و از مقطع دانشجویی تا بازنشستگی حدود ۲۵۰هزار پرستار در کشور داریم که به اذعان سازمان نظام پرستاری، حدود ۵۰هزارنفر از آنها دانشجو، ۱۴۰هزارنفر شاغل در مجموعه بیمارستانهای وازارت بهداشت، حدود ۳۰هزارنفر در بخش خصوصی، تأمین اجتماعی، بیمارستانهای نیروهای مسلح و حدود ۲۰هزارنفر هم بازنشسته یا در حال ارائه خدمت در مراکز مراقبت در منزل (هومکر) هستند.
کمبود ۱۰۰هزار پرستار
همچنین براساس بررسیهای انجام شده و استاندارد کشورمان، باید ۲.۵نفر نیرو از گروه پرستار به ازای هر تخت بیمارستانی در هر ۲۴ساعت داشته باشیم که این گروه پرستاری شامل بهیاران، فوریتهای پزشکی، کارشناسان هوشبری و اتاق عمل و پرستاران و ... است؛ ۱.۸نفر از این نیروها باید نیروی دانشگاهی و ۰.۷نفر نیز باید نیروی غیردانشگاهی باشند اما این عدد الان کلاً ۰.۸نفر به ازای هر تخت بیمارستانی است و نشاندهنده کمبود شدید نیروی انسانی پرستاری در مراکز درمانی و فشار کاری مضاعف برای پرستاران فعال است؛ به طوری که مسئولان سازمان نظام پرستاری از کمبود حدود ۱۰۰هزار پرستار در کشور خبر میدهند.
حماسه در طوفان کرونا
دراینمیان، کرونا هم طی حدود دوسالونیم گذشته فضایی ایجاد کرد که در مقاطعی و بهقول برخیها یک شِبه قیامت بود؛ در پاندمی کرونا و در شرایطی که شعار «در خانه بمانیم» سر داده میشد و در بسیاری از مشاغل دورکاری برقرار شد، اما کار جامعه پرستاری تعطیل نشد و همچون سایر گروههای پزشکی رسالت خود را در حادترین شرایط کرونایی انجام داد. بر همین اساس و بنابر اعلام سازمان نظام پرستاری در ایام کرونا حدود ۸۰۰۰ پرستار دچار آسیبها و معلولیتهای ناشی از کووید شدند و متاسفانه تعداد شهدای پرستاری ایام کرونا نیز ۱۵۰نفر است.
دستور ویژه برای قانون معروف پرستاران
بهدنبال همین مجاهدتها و خلق حماسههای پرتکرار در دوران کرونا بود که لزوم تحقق مطالبه چندینساله پرستاران یعنی «قانون تعرفهگذاری خدمات پرستاری» مکرراً مطرح شد و مقام معظم رهبری نیز بر آن تاکید داشتند؛ به طوری که ایشان چندین مرتبه در دیدارهایشان با پرستاران حداقل طی دوسال گذشته بر لزوم اجرای قانون و البته تکریم پرستاران تأکید کردند. همچنین رهبر انقلاب در یکی از دیدارهایشان با پرستاران با تأکید بر مراقبت روحی و جسمی از پرستاران، خاطرنشان کردند: «مسائل پرستاران بهویژه بانوان پرستار همچون حوصله، نشاط کاری و پاسخگویی به نیازهای خانوادگی آنان باید مورد توجه و اهتمام قرار گیرد و مشکلات آنها به طور جدی رسیدگی و عدالت در مورد پرستاران رعایت شود.» ایشان همچنین در دیداری دیگر با پرستاران در سال ۱۳۹۹ با تاکید بر آنکه پرستاران ما کار بزرگی در دوران کرونا انجام دادند، اعلام کردند که «من شما پرستاران را دعا خواهم کرد، قانون تعرفه گذاری خدمات پرستاری مدتها قبل تصویب شده که به سود پرستاران است ولی اجرا نشده و باید اجرا شود». به این ترتیب و به دنبال دستور مقام معظم رهبری، جلسات مربوطه برای اجرای قانون چندین ساله مصوب مجلس، با حضور ذینفعان آن از جمله سازمان نظام پرستاری وشورای عالی بیمه در دولتهای دوازدهم و سیزدهم برگزار و در جهت چگونگی تأمین بار مالی و نحوه اجرا تصمیمگیری و نهایتاً «آیین نامه اجرایی تعرفهگذاری خدمات پرستاری» تصویب شد. به اذعان رئیسکل سازمان نظام پرستاری، سه دستورالعمل باید در راستای اجرای آییننامه انجام میشد؛ آیین نامه ثبت خدمات پرستاری در HIS بیمارستانی، آیین نامه رسیدگی به اسناد برای ممیزیهای بیمهای و آیین نامه بازتوزیع که هر سه آنها نوشته و گفته شد که به شکل آزمایشی در چند بیمارستان اجرایی شود.
شکاف درآمدی زیاد پرستاران و پزشکان
به این ترتیب پس از گذشت ۱۵سال از تصویب قانون تعرفهگذاری خدمات پرستاری در مجلس؛ تیر ماه امسال این قانون جهت اجرا ابلاغ شد و بودجه حدود ۵۰۰۰میلیارد تومانی هم بابت آن درنظر گرفته شد. درمجموع اکنون آییننامهها مشخص است و برای اولینبار در تاریخ پرستاری کشور، ضریب K و ارزش نسبی خدمات پرستاری تعریف شد که برابر با سایر گروههای پروانهدار یا پزشکان غیر عضو هیئت علمیست. درهمینراستا هم سازمان نظام پرستاری اعلام کرد که «مراقبتهای پرستاری تا قبل از یکپارچه شدن، به اسم مراقبتهای پرستاری مشروعیتی نداشت و با اقدامات صورت گرفته، به این فعل مراقبت پرستاری مشروعیت بخشیده شد». درنهایت نیز مسئولان مربوطه اعلام کردند که از آخر شهریور امسال پرداختیهای ناشی از تعرفهگذاری خدمات پرستاری انجام میشود و البته تأکید شد که اجرای قانون تعرفهگذاری خدمات پرستاری از اول دیماه ۱۴۰۰ خواهد بود و باید معوقه آن پرداخت شود. ذکر این نکته نیز لازم است که شکاف درآمدی زیاد پرستاران و پزشکان یکی از انتقاداتیست که سالهاست مطرح میشود و نسبت به آن انتقادات زیادی وجود دارد؛ موضوعی که گفته میشود با اجرای کامل قانون تعرفهگذاری خدمات پرستاری، هرچند که نمیتوان ادعا داشت تبعیض کلاً رفع شود اما راهی برای رسیدن به رفع تبعیض تعریف شده است که در آینده نتایجش مشخص میشود. در همین راستا مسئولان سازمان نظام پرستاری معتقدند «تا زمانی که نظام پرداخت به پزشکان فیفور سرویس است این شکاف مطلقاً برطرف شدنی نیست. با اجرای این قانون نیز این اختلاف درآمدی کمتر میشود اما برطرف نخواهد شد». در مجموع علیرغم قول و قرار مسوولان مبنی بر اعمال قانون تعرفه گذاری از شهریورماه امسال و همچنین دستورات رییس جمهور در این باره (به اذعان سازمان نظام پرستاری - بیش از ۲۲ دستور)، اما این وعدهها نیز در موعد مقرر محقق نشده؛ بهطوریکه گفته میشود مبالغی ناچیز و البته بر مبنای سلایق شخصی به تعدادی از پرستاران بهصورت علیالحساب و در هفته چهارم آبانماه، پرداخت شده و حتی میزان دریافتی در شهرستآنهای مختلف نیز بسیار متفاوت است و همین موضوع سبب گلهمندی در آستانه روز پرستار شده و به این ترتیب اجرای «صحیح تعرفه گذاری خدمات پرستاری طبق قانون» به عنوان مطالبه جدی پرستاران در آستانه روز پرستار امسال عنوان میشود. حمیدرضا عزیزی؛ معاون توسعه و مدیریت منابع سازمان نظام پرستاری در این باره معتقد است که «در این امر مسئولین سازمان برنامه و بودجه شدیداً کمکاری میکنند و پرسنل وزارت بهداشت هم در این موضوع کم گذاشتند و میگوید: «مسئولان مربوطه در عین حال روشهای ناصحیحی را اجرا کردند؛ حدود نیمی از دانشگاههای علوم پزشکی کشور هم با اینکه همین بودجه کم به آنها تخصیص داده شده است اما پرداختی به پرستاران خود نداشتند و در آستانه روز پرستار این یک شرمندگیست».
فرمول پرداختهای علیالحساب به پرستاران
از کجا آمده است؟
به اذعان مسوولان سازمان نظام پرستاری، ظاهراً هر چه از تهران و کلانشهرها دورتر میشویم، مبالغ پرداختی هم کمتر شده است؛ به گفته عزیزی «فرمولی که وزارت بهداشت برای پرداخت علیالحسابها چیده است که کارانههای قبلی را ضرب در ۲.۲ کرده است سبب شده است که این شکاف پرداختی ضرب در ۲.۲ شده و حتی بیشتر شود». وی باتأکیدبرآنکه هیچکس متوجه نشده که عدد ۲.۲ که وزارت بهداشت در محاسبات پرداختهای اخیر خود آورده، از کجا آمده است، میگوید: «اینکه یک مسئول وزارتی بیاید بگوید فلان مبلغ را ضرب در ضریب اشغال تخت کنید و عدد پرداخت را به دست آورید یعنی یک مبلغ حداقلی گوشت قربانی شود و نگذارند شیرینی قانون تعرفه گذاری خدمات پرستاری که از تأکیدات مقام معظم رهبری بوده است، به کام پرستاران بنشیند و این برای مملکت ما زیبنده نیست». معاون توسعه و مدیریت منابع سازمان نظام پرستاری تاکید دارد که «با مشاهده این روند اعمال سلیقه در محاسبات پرداختی باید بگوییم که خود وزارت بهداشت به آییننامه و دستورالعملهایی که در هیئت دولت، شواری عالی بیمه، سازمان برنامه و بودجه و... تدوین شده است، پایبند نبوده و رفتار سلیقهای داشته است». وی میگوید: «پیشنهاد ما در سازمان نظام پرستاری این بود که اول علیالحساب هشتماه امسال به پرستاران پرداخت شود و کف پرداختی هم ۳ میلیون تومان باشد که نه سازمان برنامه و بودجه این مبلغ را تخصیص داد و نه وزارت بهداشت این بودجه مورد نیاز را از محل منابع خود تأمین کرد». در مجموع طبق قانون، درآمد حاصل از ارزش نسبی بستههای خدمتی پرستاری و K پرستاری که به بیمارستانها واریز میشود، باید طبق دستورالعمل بازتوزیع و پس از ثبت خدمات در HIS بیمارستانها، به دست پرستاران برسد. همانطور که پیشتر هم گفته شد، دستورالعمل رسیدگی به اسناد نیز تدوین شده و ابزار دست بیمهها است؛ یعنی بیمه بر اساس این دستورالعمل، باید خدمات پرستاران را پذیرش کند، حال سؤال آن است که این پرداخت علی الحساب و فرمول محاسباتی وزارت بهداشت بر چه اساسی انجام شده است؟
و اما شکاف درآمدی که بیشتر شد ...
در همین راستا محمد ؛ رئیسکل سازمان نظام پرستاری میگوید: «در برخی بیمارستانها خدمات پرستاران در سیستم HIS ثبت شده اما در برخی دیگر ثبت نشده است و بهدلیل عدم ثبت خدمات، یک مبلغ به صورت علیالحساب به پرستاران پرداخت شد. ایندرحالیستکه پیشنهاد سازمان نظام پرستاری آن بود که براساس میانگین کارانه در بیمارستانهایی که تعرفهگذاری اجرا و خدمات ثبت شده، این پرداخت علیالحساب صورت گیرد، اما آنچه اتفاق افتاد این بود که کارانه قبلی پرستاران را ضرب در ۲.۲ کردند و به صورت علیالحساب پرداخت کردند که این مسئله باعث شد شکاف درآمدی پرستاران حتی بیشتر شود». وی همچنین با اذعان به اینکه در حال حاضر ردیف اعتباری تعرفه خدمات پرستاری مشخص شده و دیگر بعید است کسی بتواند از این بودجه در محل دیگری هزینه کند، میگوید: «تلاش ما این است که از بودجه ۱۴۰۲ وارد سرانه خدمات تشخیصی و درمانی بودجه شویم تا مراقبتهای پرستاری وزن و جایگاه خود را داشته باشد».
خانهنشینی ۱۰هزار پرستار طرحی
در پایان ذکر چند نکته دیگر نیز لازم است؛ در شرایطی که به اذعان مسئولان حوزه سلامت و نظام درمانی، کشور با کمبود حدود ۱۰۰هزار پرستار روبروست، در روزهای وحشت کرونا، حدود ۱۷هزارنفر از پرستاران جوان، تمدید طرح دوران کرونا شدند و پای کار آمدند و قبول کردند با حقوق طرحی مجدداً خدمت کنند و این در شرایطیست که بنابر اعلام معاون توسعه و مدیریت منابع سازمان نظام پرستاری، در پیک پنجم کرونا موضوع کمبود نیرو تا حدی بود که از برخی استآنها و شهرستآنها گزارشاتی مبنی بر مدیریت ۲۵ بیمار توسط یک پرستار هم گزارش شد؛ این درحالی است که بنابر اعلام مسئولان سازمان نظام پرستاری، با فروکش کردن موج کرونا حدود ۱۰ هزار نفر از پرستاران طرحی خانه نشین شدند؛ هرچند که وزارت بهداشت مکرراً جهت بکارگیری آنها و لحاظ امتیازات ویژه در آزمونهای استخدامی جدید قول داده است، اما شاید بهتر باشد این سؤال را بپرسیم که چرا پرستارانی که بدون داشتن تعهد، در پیکهای کرونا از جان مایه گذاشتند و خود را ثابت کردند، اکنون باید برای جذب در نظام سلامت معطل آزمون استخدامی بمانند؟ بنابراین اگر هر کدام از این افراد به کار بازنگردند به نوعی بداخلاقی است و این خطر وجود دارد که در بحرآنهای مشابه، شاید دیگر انگیزهای برای دفاع تمام قد نیروهای پرستاری باقی نماند.
فوقالعاده خاص پرستاران به کجا رسید؟
درعینحال اعطای «فوقالعاده خاص به پرستاران» از دیگر مسائل مورد پیگیری جامعه پرستاری در سالهای گذشته بوده است. در همین راستا هم میرزابیگی تاکید دارد که «ضرورت پرداخت فوقالعاده خاص به مدافعین سلامت و پرستاران امر مهمی است» و از دستگاههای مسئول میخواهد «همانگونه که به درستی برای افزایش حقوق کارگران و رتبه بندی معلمان و ... اعتبار در نظر گرفته شد، برای این بخش هم بودجه در نظر بگیرند».
کلام آخر...
در پایان باید تأکید کرد که سالهاست مطالبات جامعه پرستاری بویژه اجرای قانون «تعرفهگذاری» بارها وبارها و با صدای بلند اعلام شده است و بیتردید بیتوجهی به این مطالبات در شرایط سخت کاری پرستاران، یا اجرای نیمبند و محاسبات مبهم در اعمال قوانین مرتبط، نتیجهای جز بیاعتمادی این جامعه ۲۵۰هزار نفره نخواهد داشت و شایسته آن است در آستانه روز پرستار مسوولان حداقل در مورد مطالبه ۱۵ساله پرستاران، صادقانه اعلام کنند که با چه محاسباتی این پرداختهای اخیر را با عنوان قانون تعرفه گذاری صورت دادهاند و البته با عدم اجرای کامل تعرفههای پرستاری، خدشه به قانون وارد نکنند.