هر آنچه باید از ChatGPT؛ربات گفتوگوکننده عجیب OpenAI بدانیم
از زمانی‌که شرکت اوپن‌ای‌آی (Open AI) با بنیان‌گذاری «ایلان ماسک» ربات مشهور ChatGPT خود را در نوامبر ۲۰۲۲ معرفی کرد، این ابزار هوش مصنوعی حسابی جنجال به‌پا کرده است زیرا توانایی‌های فوق‌العاده‌ای از نوشتن گزارش خبری و مقاله گرفته تا گفت‌وگو با انسان‌ها به‌مانند یک انسان واقعی و تسلط بر حوزه‌های مختلفی از دانش از خود نشان داده و در کمتر از یک‌هفته از یک‌میلیون کاربر عبور کرد. ربات ChatGPT یک ربات مخصوص گفت‌وگو یا چت است که بر روی خانواده مدل‌های زبان بزرگ ساخته شده و با تکنیک‌های یادگیری نظارت‌شده و تقویتی به‌خوبی تنظیم شده است. این ربات در دسامبر ۲۰۲۲ با نظرات مثبتی مواجه شد و به‌عنوان‌مثال نیویورک‌تایمز آن‌را «بهترین ربات چت هوش مصنوعی که تابه‌حال برای عموم معرفی شده» نامید و گاردین نیز گفته که می‌تواند متنی با جزئیات چشمگیر و مانند انسان تولید کند. درواقع، ChatGPT آخرین‌مورد از یک مجموعه هوش مصنوعیست که شرکت سازنده از آن به‌عنوان GPTs یاد می‌کند و مخفف عبارت «مبدل ازپیش‌آموزش‌دیده مولد» (Generative Pre-Trained Transformer) است. یکی از ویژگی‌های کلیدی ChatGPT توانایی در ایجاد پاسخ‌های متنی انسان‌مانند به درخواست‌هاست که باعث می‌شود برای طیف گسترده‌ای از برنامه‌ها مانند ایجاد ربات‌های چت برای ارائه خدمات به مشتری، ایجاد پاسخ به سؤالات در انجمن‌های آنلاین یا حتی ایجاد محتوای شخصی‌سازی‌شده برای پست‌های رسانه‌های اجتماعی مفید باشد. این ربات می‌تواند برای کارهای پردازش زبان طبیعی مانند تولید متن و ترجمه زبان استفاده شود و با مدل 3.5جی‌پی‌تی آموزش دیده که از بزرگ‌ترین و پیشرفته‌ترین مدل‌های زبان موجود درحال‌حاضر است. ابزار ChatGPT از زمان راه‌اندازی آن در نوامبر پارسال به یک موفقیت فوق‌العاده تبدیل شده. این‌برنامه هوش مصنوعی که اساساً یک ربات گفتوگوکننده پیشرفته است، می‌تواند به بزرگ‌ترین و کوچک‌ترین سؤالات زندگی پاسخ دهد و مقالات دانشگاهی، داستان‌های تخیلی و حتی نامه‌های درخواست شغل را تهیه کند و البته این‌کار را بااستفاده‌از آنچه از مقدار حیرت‌آوری از متون موجود در اینترنت به‌دست می‌آورد، با راهنمایی دقیق متخصصان انسانی انجام می‌دهد. میلیون‌هانفر در هفته‌های اخیر سؤالاتی از ChatGPT پرسیده‌اند و این ربات تمام تلاش خود را برای پاسخ به‌کار می‌گیرد مگراینکه بداند نمی‌تواند. پاسخ‌های آن بااعتمادبه‌نفس بالا و روان ارائه می‌شوند و حتی اگر گاهی‌اوقات به‌طرز شگفت‌انگیزی اشتباه باشند. این‌بدان‌معناست‌که اگرچه Chat GPT می‌تواند فیزیک کوانتومی را توضیح دهد یا شعری را بنا به تقاضای فرد بنویسد اما به‌گفته کارشناسان، تسخیر کامل دنیا توسط هوش مصنوعی قریب‌الوقوع نیست. این، جدیدترین برنامه‌ای‌ست که از OpenAI که یک آزمایشگاه پژوهشی در کالیفرنیاست، پدیدار شده و براساس یک برنامه هوش مصنوعی قبلی به‌نام 3جی‌پی‌تی بنا شده. هوش مصنوعی که دراین‌زمینه به‌عنوان مدل زبان بزرگ یا LLM شناخته می‌شود، از صدهامیلیارد کلمه در قالب کتاب، گفت‌وگو و مقاله‌های وب تغذیه می‌کند و از آن‌ها مدلی را براساس احتمال آماری از کلمات و جملات می‌سازد. نحوه کار این ربات کمی شبیه به پیشگویی متن در قسمت نوشتن پیام در گوشی‌های هوشمند است، اما به‌شدت توسعه‌یافته است و به آن اجازه می‌دهد تا به‌جای کلمات واحد، پاسخ‌های کامل تولید کند. شرکت OpenAI یک شرکت پژوهشی غیرانتفاعی درزمینه هوش مصنوعیست که هدف آن توسعه «هوش مصنوعی بی‌ضرر»(friendly AI) برای خدمت به بشریت است. این شرکت برای همکاری آزادانه با سایر مؤسسات و پژوهشگران، پتنت‌ها و تحقیقات خود را به‌صورت عمومی منتشر می‌نماید. بخشی از انگیزه‌های بنیان‌گذاران OpenAI به‌ویژه ایلان ماسک و سم آلتمن، رسیدگی به نگرانی‌هایی که دررابطه‌با تهدید هوش مصنوعی برای موجودیت‌های دیگر تصور می‌شود، ذکر شده است. گام مهم روبه‌جلو در ChatGPT در آموزش اضافی و افزوده آن نهفته است. مدل زبان اولیه با ارائه تعداد زیادی سؤال و پاسخ ارائه‌شده توسط مربیان هوش مصنوعی انسانی به‌خوبی تنظیم شد. سپس این‌موارد در مجموعه داده آن گنجانده شد. در مرحله بعد، از برنامه خواسته شد تا چندین پاسخ مختلف به سؤالات مختلف ارائه دهد که کارشناسان انسانی سپس آن‌ها را از بهترین به بدترین رتبه‌بندی کردند. این تنظیم دقیق توسط انسان به‌این‌معناست‌که ChatGPT اغلب در بررسی اطلاعاتی که یک سؤال واقعاً دنبال آن است، جمع‌آوری اطلاعات مناسب و قاب‌بندی پاسخ به‌شیوه‌ای طبیعی بسیارتأثیرگذار است. به‌گفته ایلان ماسک؛ نتیجه «خیلی‌خوب» شده است همان‌طورکه بسیاری از کاربران ازجمله دانشجویان که آن‌را به‌عنوان یک نجات‌دهنده برای انجام تکالیف دیرهنگام می‌دانند، تأیید می‌کنند. نیز گمراه‌کردن آن از ربات‌های چت قبلی سخت‌تر است چراکه ChatGPT برخلاف ربات‌های چت قدیمی، برای امتناع از سؤالات نامناسب و جلوگیری از ساختن مطالب با پاسخ به مسائلی که درمورد آن‌ها آموزش ندیده است، طراحی شده است؛ مثلاً ChatGPT هیچ‌چیزی از جهانِ پس از سال ۲۰۲۱ نمی‌داند زیرا داده‌های آن ازآن‌زمان به‌روز نشده است. محدودیت‌های اساسی‌تر دیگری نیز دارد؛ مثلاً هیچ کنترلی روی حقیقت ندارد بنابراین حتی زمانی‌که پاسخ‌ها روان و قابل‌قبول‌اند، هیچ تضمینی برای درست‌بودن آن‌ها وجود ندارد. پروفسور مایکل وولدریج؛ مدیر تحقیقات بنیادی هوش مصنوعی در مؤسسه آلن تورینگ در لندن می‌گوید: اگر من یک پیام متنی برای همسرم بنویسم هوش مصنوعی جمله‌ام را با کلمات پرتکرار قبلی کامل می‌کند؛ زیرا به تمام پیام‌هایی که برای همسرم فرستاده‌ام، نگاه می‌کند و می‌فهمد که این‌ها محتمل‌ترین کلماتی هستند که آن جمله را کامل می‌کنند؛ و ChatGPT نیز دقیقاً همین‌کار را در مقیاس وسیع انجام می‌دهد. وی می‌گوید: این‌ها اولین سیستم‌هایی هستند که واقعاً می‌توانم از آن‌ها هیجان‌زده شوم زیرا خواندن مقدار متنی که این سیستم با آن آموزش دیده، به عمر ۱۰۰۰ انسان نیاز دارد که دانش بسیارزیادی درباره جهان است. همان‌طورکه شرکت OpenAI اشاره می‌کند؛ ChatGPT گاهی‌اوقات پاسخ‌هایی با صدای معقول اما نادرست یا مزخرف می‌نویسد و گاهی‌اوقات به دستورالعمل‌های مضر پاسخ می‌دهد یا رفتار مغرضانه از خود نشان می‌دهد. همچنین می‌تواند پاسخ‌های طولانی بدهد که مشکلی‌ست که توسعه‌دهندگان آن با «ترجیح پاسخ‌های طولانی‌تر که جامع‌تر به‌نظر می‌رسند» موجب آن شده‌اند. وولدریج می‌گوید: یکی از بزرگ‌ترین مشکلات ChatGPT این‌است‌که با اطمینان زیاد، پاسخ‌های اشتباه می‌دهد. این ربات نمی‌داند چه‌چیزی درست یا نادرست است. از دنیا خبر ندارد و شما مطلقاً نباید به آن اعتماد کنید و حتماً باید آنچه را که می‌گوید، بررسی کنید. وی درپایان گفت: ما به رؤیای هالیوودی هوش مصنوعی نزدیک نیستیم، چراکه مثلاً یک ربات هنوز نمی‌تواند بند کفش ببندد یا دوچرخه‌سواری کند، اما اگر از آن دستور تهیه املت بخواهید، احتمالاً دستورپخت خوبی ارائه خواهد کرد، اما این‌بدان‌معنانیست‌که می‌داند املت چیست. به‌هرحال این یک کار درحال‌پیشرفت است، اما بااین‌وجود یک کار متحول کننده است. ربات‌های چت مانند GPT با حجم زیادی از داده‌ها و تکنیک‌های محاسباتی قدرت می‌گیرند تا پیش‌بینی‌هایی درمورد رشته‌بندی کلمات به‌روشی معنادار انجام دهند. آن‌ها نه‌تنها از حجم وسیعی از واژگان و اطلاعات بهره می‌برند، بلکه کلمات را در متن درک می‌کنند. این‌کار به آن‌ها کمک می‌کند تا الگوهای گفتاری را حین ارائه دانش دایرةالمعارفی تقلید کنند. سایر شرکت‌های فناوری مانند گوگل و متا ابزارهای مدل زبان بزرگ خود را توسعه داده‌اند که از برنامه‌هایی استفاده می‌کنند که به درخواست‌های انسان پاسخ می‌دهند و پاسخ‌های پیچیده‌ای را طراحی می‌کنند. هوش مصنوعیِ باز، در یک حرکت انقلابی یک رابط کاربری ایجاد کرده است که به عموم مردم اجازه می‌دهد مستقیماً آن‌را آزمایش کنند. البته برخی تلاش‌ها برای استفاده از ربات‌های گفتوگوکننده برای ارائه خدمات در دنیای واقعی دردسرساز شده است؛ مثلاً وقتی مؤسس یک شرکت بهداشت روان درباره نحوه استفاده این شرکت از 3جی‌پی‌تی در آزمایشی برای پاسخ به کاربران نوشت که موردانتقاد قرار گرفت و مسئولان شرکت باعجله در توییتر توضیح دادند که کاربران این شرکت مستقیماً با یک ربات صحبت نمی‌کنند، بلکه از هوش مصنوعی برای کمک به ایجاد پاسخ‌ها استفاده می‌شود. کارشناسان می‌گویند تبلیغات زیادی درمورد ChatGPT وجود دارد و ابزارهایی مانند این پتانسیل بالایی دارند، اما مسلماً نمی‌تواند همه‌چیز را انجام دهد و یک جادو نیست. برای استفاده از ChatGPT باید به OpenAI API دسترسی داشته باشید. پس از کسب یک کلید API می‌توانید از ChatGPT با ارسال درخواستی در قالب یک رشته متنی برای آن استفاده کنید. سپس مدل براساس اطلاعاتی که بر روی آن آموزش دیده است، یک پاسخ تولید می‌کند. اول باید سایت openai.com را باز و یک حساب کاربری در آن ثبت کنید و وارد حساب کاربری خود شوید و اگر ازقبل حساب دارید، می‌توانید مستقیماً وارد آن شوید و نیازی به ثبت‌نام نیست. سپس باید روی گزینه ChatGPT در پایین سمت چپ و سپس روی گزینه Try it now کلیک کنید و سؤالی را که می‌خواهید بپرسید، در کادر ورودی وارد کنید. به‌طورکلی، ChatGPT ابزاری همه‌کاره است که می‌تواند برای طیف گسترده‌ای از وظایف پردازش زبان طبیعی استفاده شود و کاربردهای خاص به نیازها و اهداف کاربر بستگی دارد. ربات ChatGPT از الگوریتم‌های یادگیری عمیق برای تولید پاسخ‌های متنی به درخواست‌ها استفاده می‌کند. همان‌طورکه گفته شد این‌مدل طبق معماری 3جی‌پی‌تی که نوعی مدل مبدل است و از مکانیسم توجه به خود برای پردازش و تولید متن استفاده می‌کند. معماری 3جی‌پی‌تی نوعی شبکه عصبی‌‌ست که از چندین لایه از گره‌های به‌هم‌پیوسته تشکیل شده. هر گره در شبکه برای پردازش یک جنبه خاص از متن ورودی، مانند معنای کلی، ساختار نحوی یا اطلاعات متنی طراحی شده است. همان‌طورکه متن ورودی ازطریق شبکه منتقل می‌شود، گره‌ها باهم کار می‌کنند تا یک پاسخ منسجم و ازنظر گرامری درست ایجاد کنند. یکی از ویژگی‌های کلیدی معماری 3جی‌پی‌تی توانایی آن در یادگیری از مقادیر زیاد داده است. مدل ChatGPT بر مجموعه عظیمی از داده‌های متنی که شامل طیف گسترده‌ای از موضوعات و سبک‌هاست، آموزش داده شده. درنتیجه، این‌مدل می‌تواند پاسخ‌هایی ایجاد کند که مرتبط بوده و سطحی از دانش و درک مشابه با انسان را نشان می‌دهد. مزیت دیگر معماری 3جی‌پی‌تی توانایی آن در مدیریت وابستگی‌های دور و کنایه‌ها و ایهام‌ها در متن ورودی‌ست. این‌مهم است، زیرا بسیاری از وظایف زبان طبیعی مانند ترجمه زبان یا خلاصه‌سازی متن، نیاز به مدلی برای درک معنی و بافت کلی متن برای ایجاد خروجی صحیح دارند. مکانیسم توجه به خود در معماری 3جی‌پی‌تی به این‌مدل اجازه می‌دهد تا این وابستگی‌های دور و کنایه‌ها و ایهام‌ها را بفهمد و پاسخ‌های دقیق و روان ایجاد کند. باید دانست که ChatGPT مبتنی‌بر معماری 3جی‌پی‌تی توسط گروهی از پژوهشگران در شرکت OpenAI توسعه داده شده. توسعه معماری 3جی‌پی‌تی توسط الک رادفورد، جفری وو، ریون چایلد و دیوید لوان که همگی از پژوهشگران شرکت OpenAI هستند، رهبری شد. این‌گروه از نزدیک با تعدادی از پژوهشگران و مهندسان دیگر در OpenAI برای توسعه و آموزش مدل 3جی‌پی‌تی بر مجموعه بزرگی از داده‌های متنی همکاری کرد. معماری 3جی‌پی‌تی در یک مقاله پژوهشی منتشره در سال ۲۰۲۰ معرفی شد که توانایی این‌مدل را برای ایجاد پاسخ‌های متنی انسان‌مانند به درخواست‌ها توضیح می‌داد. ازآن‌زمان، مدل 3جی‌پی‌تی به‌طور گسترده توسط پژوهشگران و توسعه‌دهندگان برای انواع وظایف پردازش زبان طبیعی ازجمله تولید متن، ترجمه زبان و خلاصه‌سازی متن استفاده شده است.
محمدحسین رضوانی‌فرد/ ایسنا