بهبود زندگی در دوران پیری با کمک روان‌شناسی سالمندی
اهمیت توجه به روان‌شناسی پیری برای سلامت جامعه
احتمالاً تاکنون در‌مورد روان‌شناسی کودکان و نوجوانان زیاد شنیده‌اید؛ اما می‌توان حدس زد که عبارت روان‌شناسی پیری برای شما چیز جدیدی باشد و در مورد آن چیزی نشنیده باشید. رشته روان‌شناسی دارای تخصص‌های مختلفی است که روانشناسان می‌توانند برای کمک و ارائه درمان و خدمات به گروه‌های خاص مانند سالمندان، کودکان و غیره بر روی گرایش‌های مختلف آن تمرکز کنند. به‌گزارش ایسنا؛ ژروسایکولوژی (Geropsychology) یا روان‌شناسی سالمندی، تخصصی در روان‌شناسی حرفه‌ای است که دانش و روش‌های روان‌شناسی را برای درک و کمک به سالمندان و خانواده‌های آن‌ها به کار می‌گیرد تا بتوانند، رفاه زندگی خود را حفظ کنند و بر مشکلات جاری خود غلبه نمایند.
چرا روان‌شناسی پیری مهم است؟
بهتر است که در مورد اهمیت روان‌شناسی پیری بیشتر بدانید؛ زیرا ممکن است شما یا کسی که دوستش دارید، به آن نیاز داشته باشید. همان‌طور که گفتیم، ژروسایکولوژی تخصصی در روان‌شناسی است که بر درک، درمان و بهبود سلامت روان افراد مسن تمرکز دارد. اختلالات سلامت روان، افسردگی و پیری، اضطراب و بیماری‌های مزمن مرتبط با افزایش سن، همگی نشان می‌دهد که افراد مسن نیاز به مراقبت‌های روان‌شناختی مناسب با دوران زندگی خود را دارند. روان‌شناسی پیری، افراد مسن را برای درمان انواع اختلالات، چالش‌ها و نگرانی‌های مربوط به دوران سالمندی مانند بازنشستگی و جابجایی محل زندگی تشویق می‌کند. سالمندان، خانواده ایشان و مراقبینشان می‌توانند با کمک گرفتن از روانشناسان حوزه پیری، خدمات روان‌درمانی و راهنمایی‌هایی را برای مدیریت بهتر زندگی خود در سال‌های پیری دریافت کنند. طول عمر انسان با پیشرفت‌های پزشکی و فناوری افزایش یافته است؛ به همین دلیل تقاضا برای بررسی روند پیری نیز افزایش پیدا کرده است. درحال‌حاضر تعداد روانشناسان حوزه روان‌شناسی سالمندی در کشور بسیار کم است؛ باتوجه‌به افزایش جمعیت سالمندان در سال‌های آتی، این تعداد باید افزایش پیدا کند.
اضطراب و افسردگی در سالمندان
تغییرات شناختی منفی در افراد مسن، خود را به دلایل مختلفی ازجمله بازنشستگی، مشکلات مالی، مسائل حمل‌ونقل، مشکلات مسکن، جابجایی محل زندگی و کاهش سلامت جسمانی نشان می‌دهد. اصلی‌ترین اختلال روانی که افراد مسن را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد، افسردگی است. افسردگی می‌تواند منجر به کاهش علاقه به سرگرمی‌ها یا فعالیت‌های همیشگی، انزوا و حتی خودکشی در موارد وخیم شود. طبق تحقیقات مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها در آمریکا، خوشبختانه با مداخله به‌موقع می‌توان حدود ۸۰ درصد از افراد مبتلا به افسردگی را درمان کرد. رشته روان‌شناسی پیری بااستفاده‌از روش‌های روان‌درمانی مانند روان‌درمانی شناختی رفتاری، روان‌درمانی پویا و روان‌درمانی بین فردی، افسردگی را معالجه می‌کند. اضطراب در افراد سالمندی که علائم افسردگی را نیز تجربه می‌کنند، رایج است. طبق گزارش انجمن روانشناسان آمریکا (APA)، حدود ۱۱ درصد از افراد سالمند در آمریکا دچار اختلالات اضطرابی هستند. اعضای خانواده معمولاً علائم مربوط به اضطراب را در افراد مسن نادیده می‌گیرند؛ چون معمولاً این علائم با بیماری‌های جسمانی دوران سالمندی، هم‌زمان می‌شوند. روانشناسان حوزه پیری، عوامل استرس‌زایی که باعث ایجاد اضطراب در زندگی افراد مسن شده‌اند را از گذشته تا حال شناسایی می‌کنند؛ زیرا دانش کافی و لازم برای ارزیابی و درمان این اختلالات را دارند.
بیماری‌های مزمن
روانشناسان اغلب با افراد مسنی که از بیماری‌های مزمن رنج می‌برند، کار می‌کنند. براساس گزارش APA، حدود ۸۵ درصد از افراد مسن در آمریکا حداقل یکی از بیماری‌های مزمنی مانند آرتریت، فشارخون بالا، بیماری قلبی، دیابت، کاهش شنوایی، آب‌مروارید یا سکته مغزی را تجربه می‌کنند. زمانی که بیماری مزمن در فرد مسن تشخیص داده شود، پزشک درمان تحت نظر روانشناس را برای کمک به فرد توصیه می‌کند تا با کمک حرفه‌ای، فرد بتواند با زندگی همراه با بیماری سازگار شود. دراین‌صورت می‌توان گفت که روند درمان بیماری مزمن فرد سالمند به یک هدف درمان مشترک تحت نظر پزشک و روانشناس تبدیل می‌شود. بیماران اغلب در مواجهه با واقعیت‌های سخت زندگی، ناتوانی و درد مزمن، دچار افسردگی می‌شوند. افسردگی اغلب درمان پزشکی را مختل می‌کند. روانشناسان حوزه پیری، افراد مسن را نسبت به بیماری‌های مزمن و عوارض آن‌ها، مسائل اجتماعی، زیست‌محیطی و حتی شبکه‌های اجتماعی آگاه و راهنمایی می‌کنند. روانشناسان سعی می‌کنند ازاین‌طریق به سالمندان کمک کنند تا بتوانند با شرایط خودسازگار شده و درمان خود را پیگیری کنند.
زوال عقل
افراد مسنی که از بیماری آلزایمر یا زوال عقل رنج می‌برند، معمولاً علائم اضطراب و افسردگی را نیز از خود بروز می‌دهند. طبق تحقیقات کارشناسان انجمن آلزایمر آمریکا، حدود ۴۰ درصد از افراد مبتلا به آلزایمر از افسردگی شدید نیز رنج می‌برند. بیمارانی که مبتلا به آلزایمر هستند، کمتر در مورد افسردگی خود حرف می‌زنند؛ همین امر روانشناسان حوزه سالمندی را با چالش‌های خاص خود روبرو می‌کند. طبق دستورالعمل‌های موسسه ملی سلامت روان آمریکا، جهت تشخیص افسردگی در بیماران مبتلا به آلزایمر باید دو یا چند مورد از علائم زیر را در یک دوره دوهفته‌ای از خود نشان دهند:
انزوای اجتماعی، اختلال در اشتها، اختلال در خواب، حرکات کند و حرکات هیجانی، کج‌خلقی و زودرنجی، فرسودگی و خستگی، احساس بی‌ارزشی، افکار تکرارشونده در مورد مرگ
روان‌شناسی سالمندی برای چه کسانی مفید است؟
هر فرد سالمندی می‌تواند از خدمات و روان‌درمانی پیری استفاده کند. به‌عنوان یک فرد سالمند ممکن است خودتان یا یکی از افرادی‌که می‌شناسید به این خدمات نیاز داشته باشند. برای تشخیص این امر به علائمی که در ذهن و جسمتان وجود دارد، دقت کنید. حواستان به بروز بیماری‌های مزمن، زوال عقل و آلزایمر، افسردگی و اضطراب در سنین بالا باشد. به گزارش وب‌گاه بیتوته، همان‌طور که در این مقاله به‌طور مفصل گفتیم؛ روان‌شناسی سالمندی، شاخه‌ای در روان‌شناسی است که به سلامت روان سالمندان و مطالعه روند پیری می‌پردازد. به‌عبارت‌دیگر ژروسایکولوژی با افزایش سن و سلامت افراد مسن سروکار دارد. باتوجه‌به افزایش جمعیت سالمند کشور ایران، اهمیت این رشته بیشتر نمایان می‌شود؛ هم برای افراد مسن جامعه و خانواده ایشان که بتوانند از خدمات روان‌درمانی پیری استفاده کنند و هم برای دولت که در برنامه‌ریزی‌های خود به دنبال آموزش نیروی متخصص درزمینهٔ روان‌شناسی سالمندی باشد.
داود توسلی نوروزی/ ایرنا