مدیرکل حفاظت محیط‌زیست خراسان رضوی اعلام کرد؛
سهم ۶۲درصدی نیروگاه‌ها در آلودگی هوای مشهد
فهیمه صدقی
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست خراسان رضوی گفت: طبق نتایج به‌دست‌آمده از سیاهه انتشار آلودگی‌های مشهد، منابع ثابت سهم ۳۶درصدی در ایجاد آلودگی هوای این کلان‌شهر دارند که ۶۲درصد آن سهم نیروگاه‌هاست. مهدی اله‌پور افزود: جهت کنترل خروجی صنایع و مدیریت آلاینده‌های هوا، پایش‌های واحدهای صنعتی مستقر در حوزه استان و به‌خصوص کلان‌شهر مشهد ازسوی کارشناسان نظارت و پایش حفاظت محیط‌زیست خراسان رضوی و آزمایشگاه‌های معتمد سازمان مستمر درحال‌انجام است. این‌طرح با هدف شناسایی منابع آلوده‌کننده هوا از واحدهای پالایشگاهی و پتروشیمی، کارخانه‌های سیمان، نیروگاه‌ها، کارخانه‌های ریخته‌گری و نورد، معادن، کارخانه‌های تولید مواد شیمیایی، صنایع تولید عایق‌های رطوبتی (ایزوگام)، کوره‌های آجرپزی و آهک‌پزی سطح استان اجرا می‌شود. وی اضافه کرد: بیش از ۶۰درصد از برنامه‌های استانی پایش در موضوع هوا از مراکز مستقر در کلان‌شهر مشهد صورت می‌گیرد.
ارسال بیش از ۶۴۰میلیون‌لیتر سوخت جایگزین به نیروگاه‌ها
در فصول سرد، مصرف گاز طبیعی افزایش می‌یابد و نیروگاه‌ها برای تأمین برق به جانشینی سوخت مصرفی خود اقدام می‌کنند. مدیر شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی منطقه خراسان رضوی گفت: طبق اعلام نیاز صورت‌گرفته در هشت‌ماه‌امسال ۶۴۰۱۵۶۷۴۸لیتر فرآورده به‌عنوان سوخت جایگزین به نیروگاه‌های استان ارسال شده. علی‌اصغر اصغری بااشاره‌به فعالیت مستمر و بی‌وقفه جایگاه‌های عرضه فرآورده‌های نفتی، افزود: پایش‌های دوره‌ای از تمام جایگاه‌های گاز و نفت ضروری‌ست تا سوخت‌رسانی مطلوب و امن انجام شود.
صدور اخطار برای نیروگاه توس
مدیرکل محیط‌زیست خراسان رضوی درخصوص مازوت‌سوزی نیروگاه توس گفت: درخصوص واحدهای نیروگاهی به‌ویژه نیروگاه توس نیز روند پایش انجام‌شده و پس از احراز آلایندگی، پیگیری‌های مقتضی قانونی ازجمله صدور اخطاریه‌های زیست‌محیطی و پیگیری‌های مرتبط انجام شده که این‌روند مستمر ادامه دارد. اله‌پور افزود: طبق قانون هوای پاک و آیین‌نامه‌های اجرایی ذیل آن که کلیه منابع آلاینده ثابت و متحرک را دربرمی‌گیرد، اداره‌کل حفاظت محیط‌زیست خراسان رضوی به‌عنوان ناظر بر اجرای این قانون، پیگیر موضوعات مختلف در حوزه کاهش آلودگی هواست؛ ازاین‌رو مهم‌ترین موضوعات دردست‌پیگیری و موردانتظار برای بهبود وضعیت کیفیت هوا، شامل معاینه فنی موتورخانه‌ها و سامانه‌های احتراقی طبق ماده ۱۷ قانون هوای پاک، تسریع در توسعه خطوط قطار شهری و خطوط BRT و سایر خطوط توسعه، نوسازی و اسقاط ناوگان حمل‌ونقل جاده‌ای و شخصی درون‌شهری و ازرده‌خارج ساختن و نوسازی ناوگان حمل‌ونقل عمومی بار و مسافر درون‌شهری و نوسازی ناوگان ماشین‌آلات فرسوده است. وی گفت: طبق آمار ارائه‌شده توسط اداره‌کل راهداری استان، تعداد خودروهای فرسوده ناوگان حمل‌ونقل جاده‌ای و شخصی درون‌شهری، حدود ۷۰هزاردستگاه است. مدیرکل حفاظت محیط‌زیست خراسان رضوی گفت: افزایش سالانه پنج‌درصدی ناوگان حمل‌ونقل عمومی، استفاده از صافی دوده (DPF) و کاتالیست در خودروهای سنگین و سبک حمل‌ونقل عمومی، ایجاد زیرساخت لازم برای ارائه خدمات تأمین انرژی برق به اتوبوس‌ها و مینی‌بوس‌ها، برنامه‌ریزی و توسعه مدل‌های حمل‌ونقل پاک در شهر مشهد ازجمله دوچرخه‌سواری، پیاده محوری، استفاده از شبکه‌های حمل‌ونقل عمومی و موتورسیکلت برقی از دیگر اقدامات موردتأکید است. وی گفت: پنج آلاینده CO، NOx، SO2، O3 و PM توسط ایستگاه‌های سنجش کیفیت هوا در سطح شهر مشهد سنجش می‌شود، این آلاینده‌ها هم منشأ انسان‌ساختِ ناشی از فعالیت‌های انسانی و هم منشأ طبیعی دارند.
مشهد ۳۲۲روز از سال، درگیر وارونگی هواست
وارونگی هوا که بیشتر در روزهای سرد سال اتفاق می‌افتد در مشهد زیاد و تقریباً ۹۰درصدِ روزهای سال را دربرمی‌گیرد که مضاعف‌شدن میزان آلودگی هوا را موجب می‌شود. مدیرکل محیط‌زیست خراسان رضوی دراین‌خصوص گفت: پدیده وارونگی هوا به شرایط جوی گفته می‌شود که به‌ازای افزایش ارتفاع، دما نیز افزایش یابد. اله‌پور افزود: در شرایط عادی، به‌ازای افزایش ارتفاع، دما روند کاهشی می‌یابد اما در شرایط وارونگی این‌موضوع معکوس می‌شود یعنی به‌جای کاهش دما با ارتفاع، شاهد افزایش دما خواهیم بود و این پدیده سبب تجمع آلاینده‌ها در جو زمین می‌شود. وی خاطرنشان کرد: براساس اظهارنظرهای انجام‌شده ازسوی متخصصان حوزه هوا و اقلیم، مشهد درقیاس‌با سایر شهرهای ایران، باتوجه‌به فراوانی بالای پدیده وارونگی دما، پتانسیل بالایی برای وقوع روزهای بسیار آلوده دارد. وی افزود: بررسی متخصصان این‌حوزه نشان داده مشهد به‌طورمتوسط در ۳۲۲روز از سال، پدیده وارونگی دما را تجربه می‌کند؛ این‌درحالی‌ست‌که کلان‌شهرهای تهران و تبریز با موقعیت عرضی تقریباً مشابه، به‌ترتیب در ۲۳۳ و ۱۹۱روز از سال درگیر این پدیده هستند.
مشهد بیشترین آلودگی سوخت مازوت را دارد
مازوت نوعی نفت‌کوره است که کیفیت پایین و ویسکوزیته (چسبندگی) بالا دارد و در نیروگاه‌های حرارتی و موارد مشابه از آن استفاده می‌شود. با سوزاندن این سوخت‌ها ترکیباتی گوگردی ازجمله SOx در هوا منتشر می‌شود که گازی سمی‌ست و برای سلامتی مضر است. تولید مقدار زیاد این گاز باعث ایجاد بوی بد در محیط خواهد شد. شهردار مشهد تاکنون بارها نسبت به مازوت‌سوزی یک نیروگاه تولید برق در غرب مشهد هشدار داده و عنوان کرده که بیشترین آلودگی هوا مربوط به حمل‌ونقل متحرک است اما شهر مشهد بیشترین آلودگی سوخت مازوت را دارد. سید عبدالله ارجائی افزود: نقش حمل‌ونقل عمومی از آلودگی هوای مشهد کمتر از دودرصد است اما یک نیروگاه که با جانمایی اشتباه در مسیر بادهای وزان به‌سمت مشهد ساخته شده، از سوخت مازوت استفاده می‌کند که به‌تنهایی باعث ۲۰درصد آلودگی هوای این‌شهر شده است. وی خطاب به مدیران این نیروگاه گفت: از تولید این برق کثیف دست بردارید یا اقلاً سوخت نیروگاه را اصلاح کنید. شهردار گفت: خودروها و موتورسیکلت‌ها عامل ۷۰درصد آلودگی هوای کلان‌شهر مشهد بوده و باتوجه‌به اهمیت موضوع هوای پاک، با تلاش‌ها و پیگیری‌های انجام‌شده، تفاهم‌نامه تولید ۱۰۰هزار موتورسیکلت برقی در ۳.۵سال‌آینده با تولیدکنندگان به‌امضا رسیده و واگذاری موتورسیکلت‌های برقی آغاز شده است. وی افزود: دراین‌راستا شهرداری مشهد با حمایت شورای اسلامی شهر ۱۰۰میلیون‌تومان تسهیلات با کارمزد چهاردرصد و اقساط ۲۴ماهه در بانک عامل برای خرید موتوربرقی درنظر گرفته که عموم مردم می‌توانند از این تسهیلات بهره‌مند شوند. وی افزود: توسعه حمل‌ونقل ریلی در کلان‌شهرها نیز ضروری و از عوامل اصلی کاهش آلودگی هواست که برای تحقق این‌امر نیازمند حمایت دولتیم. شهردار مشهد گفت: همه دستگاه‌های مرتبط باید کمک کنند تا قانون هوای پاک اجرا شود.
سهم ۶۴درصدی خودروها و منابع متحرک در آلودگی هوای مشهد
رئیس اداره محیط‌زیست سلامت و ایمنی شهرداری مشهد درباره سهم هریک‌از عوامل آلاینده هوای مشهد گفت: طبق مطالعات سیاهه آلودگی هوا در مشهد، ۳۳.۱درصد آلودگی هوای این کلان‌شهر سهم خودروهای شخصی‌ست و کامیون‌ها سهم ۱۳.۱درصدی، وانت‌ها ۶.۶درصد و موتورسیکلت‌ها سهم ۵.۱درصدی از آلودگی هوا را به‌خود اختصاص داده‌اند. محمد پذیرا افزود: اتوبوس‌های حمل‌ونقل عمومی نیز ۱.۳درصد، اتوبوس‌های سرویس ۱.۸درصد، مینی‌بوس‌ها ۱.۹درصد و تاکسی‌ها ۱.۲درصد از آلودگی هوای مشهد را رقم می‌زنند. وی خاطرنشان کرد: نیروگاه‌ها نیز از منابع اصلی آلایندگی این کلان‌شهر هستند و طبق مطالعات سیاهه آلودگی هوا، سهم ۱۹درصدی در آلودگی هوای مشهد دارند. پذیرا افزود: صنایع نیز سهم شش‌درصدی، کاربری‌های تجاری و خانگی سهم ۳.۱درصدی، پایانه‌های زمینی، ریلی و هوایی سهم ۲.۷درصدی و جایگاه‌های بنزین سهم ۲.۵درصدی در آلودگی هوای مشهد دارند.
برخورد با خودروهای دودزا
روزانه افزون‌بر یک‌میلیون‌دستگاه خودرو در کلان‌شهر مشهد رفت‌وآمد دارند و خودروهای دودزا تا هشت‌برابر خودروهای دارای استاندارد و تجهیزات پالایش دود خروجی از اگزوز، در محیط شهری آلودگی هوا ایجاد می‌کنند. رئیس اداره محیط‌زیست سلامت و ایمنی شهرداری مشهد درخصوص برخورد با خودروهای آلاینده اظهار کرد: درراستای جلوگیری از تردد خودروهای آلاینده در سطح شهر، ۱۵۵۰۶دستگاه خودرو از ابتدای سال توسط گروه‌های گشتی برای بررسی گواهی معاینه فنی موردبررسی قرار گرفتند که ۸۲۷۸ خودرو ازاین‌تعداد، معادل ۵۳درصد آن‌ها، فاقد معاینه فنی بودند. طبق قانون همه خودروها، بدون هیچ استثنایی، باید برای حرکت در محیط شهر گواهی معاینه فنی داشته باشند. وی گفت: دراین‌پایش، پنج‌هزار و ۹۷۷۰دستگاه خودرو نیز دودزا بودند که با ضبط مدرک برای رفع نقص به‌سمت تعمیرگاه هدایت شدند و ۹۲درصد ازاین‌تعداد تاکنون عیب خود را رفع کرده‌اند. وی اضافه کرد: موضوع خودروهایی که رفع نقص نمی‌کنند نیز در کمیسیون بند ۲۰ ماده ۵۵ قانون شهرداری‌ها مطرح شده و درنهایت پرونده قضایی و توقیف پلاک آن‌ها صادر می‌شود.
۲۷۵روز گذشت و هوای مشهد تنها ۳۱روز پاک بود
روند کنونی آلودگی هوای کلان‌شهر مشهد، ظرف سال‌های اخیر به‌علت تداوم پدیده خشک‌سالی همراه با افزایش حجم گردوغبار و پایداری وضعیت جوی، باسرعت رو‌به‌تشدید است. مسئول مرکز پایش آلاینده‌های زیست‌محیطی شهرداری مشهد گفت: شهروندان مشهدی از ابتدای سال تاکنون ۳۱روز هوای پاک را تنفس کرده‌اند که این‌رقم نسبت به‌مدت مشابه پارسال افزایش چهاربرابری دارد. رضا اسماعیلی افزود: تعداد روزهای هوای پاک در مدت مشابه پارسال فقط هفت‌روز بوده است. در ۱۸۰روز از ۲۷۵روزگذشته، کیفیت هوا روی شاخص قابل‌قبول قرار گرفته که این‌رقم در مدت مشابه پارسال ۲۰۲روز است. اسماعیلی ادامه داد: تعداد روزهای هوا با شاخص ناسالم برای گروه‌های حساس نیز از ابتدای امسال تاکنون ۵۹روز بود که این‌رقم در مدت مشابه پارسال ۶۴روز بوده است. مسئول مرکز پایش آلاینده‌های زیست‌محیطی شهرداری مشهد افزود: متأسفانه تعداد روزهای ناسالم برای همه افراد در سال جاری با بیش از دوبرابر افزایش، پنج‌روز بود که در مدت مشابه پارسال دوروز بوده است.
وضعیت جوی مشهد؛ مستعد وارونگی دمایی
مسئول مرکز پایش آلاینده‌های زیست‌محیطی شهرداری مشهد گفت: در مشهد عمدتاً دو نوع وارونگی هوا شامل فرونشینی که در سطح بالاتر جو رخ می‌دهد و نیز دمایی که در سطح نزدیک به زمین بروز می‌یابد که بر روی آلودگی هوا تأثیرگذار است. اسماعیلی اضافه کرد: این‌درحالی‌ست‌که اگر وارونگی از نوع وارونگی دمایی باشد که در سطح زمین شکل گیرد، به‌سرعت باعث افزایش غلظت آلاینده‌ها می‌شود. مشهد باتوجه‌به شرایط محیطی و ویژگی‌های اقلیمی از پتانسیل بالایی در وقوع انواع آلودگی‌های دمایی برخوردار است و آلودگی دمایی منجر به انباشت آلاینده‌ها و ایجاد وضعیت هشدار آلودگی هوا می‌شود. یک پژوهش علمی توسط دانشگاه فردوسی مشخص کرد که طی یک‌سال در مشهد به‌طورمیانگین حدود ۳۲۰روز از ۳۶۵روز وارونگی هوا رخ می‌دهد. مسئول مرکز پایش آلاینده‌های زیست‌محیطی شهرداری افزود: موقعیت جغرافیایی، مجاورت با خشکی‌های بزرگ ازجمله سیبری از عوامل وقوع تشدید وارونگی هوا در شهر مشهد است.