سهم سینمای ایران از جشنواره‌های مهم 2022
سینمای ایران امسال در سه جشنواره مهم برلین، کن و ونیز حضور قابل‌توجهی داشت و جوایز مهمی را نیز از جشنواره‌های کارلووی واری، تالین، توکیو و بوسان ازآن‌خود کرد. هفتادودومین جشنواره فیلم برلین از ۱۰ تا ۲۰ فوریه (۲۱ بهمن تا ۱ اسفند) به‌صورت حضوری در کشور آلمان برگزار شد و امسال «ام. نایت شامالان» سینماگر هندی-آمریکایی به‌عنوان رئیس هیئت‌داوران این‌رویداد سینمایی انتخاب شده بود. سینمای ایران که امسال نماینده‌ای در بخش رقابتی اصلی نداشت، با آثاری در بخش‌های پانوراما، نسل، مواجهه و فوروم این‌رویداد سینمایی حاضر بود. فیلم سینمایی «تا فردا» محصول مشترک ایران، فرانسه و قطر به‌کارگردانی علی عسگری و تهیه‌کنندگی نیکی کریمی به بخش پانورامای جشنواره فیلم «برلین» دعوت شد و فیلم سینمایی «روز سیب» به‌کارگردانی محمود غفاری و تهیه‌کنندگی الهه نوبخت، در اولین نمایش جهانی خود به بخش رقابتی «نسل‌ها» در هفتادودومین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم برلین راه یافت. «گوزن» ساخته هادی بابایی‌فر هم در بخش فیلم‌های کوتاه «نسل» دیگر اثر سینماگران ایرانی حاضر در برلین ۲۰۲۲ بود و مستند «جمعه می‌بینمت» ساخته میترا فراهانی به‌عنوان محصول مشترک، فرانسه، سوئیس، ایران و لبنان هم در بخش مواجهه (Encounters) برلیناله پذیرفته شد. محمدرضا فرزاد با فیلم کوتاه ۱۵دقیقه‌ای «مجموعاً» به‌عنوان محصول مشترک ایران و لهستان در بخش Forum Expanded حضور داشت. حامد سلیمان‌زاده فیلم‌ساز ایرانی نیز یکی از داوران جایزه فیپرشی جشنواره فیلم برلین بود. درنهایت هیئت‌داوران بخش مسابقه اصلی جشنواره برلین ۲۰۲۲، جایزه خرس طلای بهترین فیلم این‌دوره را به فیلم اسپانیایی- ایتالیایی «آلکارس» ساخته «کارلا سیمون» اعطا کرد و جایزه خرس نقره بزرگ هیئت‌داوران به «فیلم رمان‌نویس» ساخته «هونگ سانگ-سو» و خرس نقره هیئت‌داوران به «ردای گوهرها» ساخته «ناتالیا لوپز گایاردو» رسید. همچنین خرس نقره‌ای بهترین کارگردان به «کلر دنی» برای فیلم «آتش»، خرس نقره بهترین فیلم‌نامه و بازیگر مرد به «رابعه کورناز» برای فیلم «علیه جورج دبلیو بوش» اعطا شد. پروژه سینمایی «کیک موردعلاقه من» ساخته بهتاش صناعی‌ها و مریم مقدم و محصول مشترک ایران و فرانسه جایزه گسترش فیلم‌نامه یوریماژ به‌همراه ۲۰ هزاریورو را در بخش بازار تولید مشترک برلیناله دریافت کرد و مستند «جمعه می‌بینمت» ساخته میترا فراهانی، جایزه ویژه هیئت‌داوران در بخش مواجهه را به‌خود اختصاص داد و فیلم کوتاه «گوزن» از ایران هم جایزه ویژه بهترین فیلم کوتاه را ازسوی هیئت‌داوران بین‌المللی در بخش نسل (Generation Kplus) ازآن‌خود کرد. هفتادوپنجمین جشنواره فیلم کن از ۲۷ اردیبهشت (۱۷ می) تا ۷ خرداد (۲۸ می) در جنوب فرانسه برگزار شد و میزبان طیف متنوعی از سینماگران سرشناس و جوان ایرانی بود. اصغر فرهادی که از جمله چهره‌های موردوثوق جشنواره کن است و در سال ۲۰۲۱ هم با فیلم «قهرمان» جایزه بزرگ هیئت‌داوران را به‌خود اختصاص داد، یکی از داوران بخش مسابقه اصلی در کنار «وینسنت لیندون»، «ربکا هال»، «دیپیکا پادوکونه»، «یاسمینه ترینکا»، «لاج لی»، «جف نیکولز» و «یواخیم تریه» بود و ۲۱ فیلم بخش مسابقه اصلی را داوری کردند. فرهادی در نشست خبری داوران جشنواره کن از این‌فرصت استفاده کرد و بیانیه‌ای را درمورد حواشی مطرح‌شده درباره فیلمش در حضور خبرنگاران بین‌المللی خواند. بخش مسابقه اصلی هفتادوپنجمین جشنواره فیلم کن ۲۰۲۲ شاهد رقابت ۲۱ فیلم از سینماگران شناخته‌شده و جوان بود و سینمای ایران نیز با فیلم ۱۶۵دقیقه‌ای «برادران لیلا» از سعید روستایی در مهم‌ترین بخش جشنواره حضور داشت. دیگر فیلم ایرانی حاضر در جشنواره کن امسال، «تصور» اولین ساخته علی بهراد بود که به‌عنوان یکی از هفت فیلم بلند در بخش مسابقه هفته منتقدین جشنواره کن به‌نمایش گذاشته شد و نخستین تجربه حضور سینمای ایران در بخش جنبی هفته منتقدین را در ۲۰سال‌اخیر رقم زد. امیلی عاطف سینماگر ایرانی‌تبار هم با فیلم «بیش‌تر از همیشه» (محصول مشترک فرانسه، آلمان، لوکزامبورگ و نروژ) در بخش نوعی نگاه کن به‌روی پرده رفت. در پایان جشنواره کن ۲۰۲۲، جایزه نخل طلای بهترین فیلم به «مثلث غم» ساخته «روبن اوستلوند» رسید و «برادران لیلا» جایزه بهترین فیلم از نگاه هیئت‌داوران فدراسیون بین‌المللی منتقدان فیلم (فیپرشی) را به‌خود اختصاص داد و این فیلم یک جایزه جنبی به‌نام «جایزه شهروندی» نیز دریافت کرد. قدیمی‌ترین جشنواره سینمایی جهان از ۳۱ اوت (۹ شهریور) در ایتالیا آغازبه‌کار کرد و تا ۱۰ سپتامبر (۱۹ شهریور) ادامه یافت و سینمای ایران حضور پررنگی در دوره جدید از این جشنواره سینمایی داشت: «شب، داخلی، دیوار» ساخته وحید جلیلوند و «بدون خرس» از جعفر پناهی، دو نماینده سینمای ایران در بخش مسابقه اصلی جشنواره امسال ونیز بودند. سینمای ایران در بخش افق‌ها با فیلم «جنگ جهانی سوم» به‌کارگردانی هومن سیدی حضور داشت و در بخش افق‌ها اِکسترا فیلم «بی‌رؤیا» از آرین وزیر دفتری به‌نمایش گذاشته شد. فیلم «تنها» به‌کارگردانی جعفر نجفی در بخش خارج از مسابقه نوزدهمین‌دوره بخش مستقل «روزهای ونیز» رونمایی شد و در بخش بینال کالج سینما نیز فیلم «بانو» به‌کارگردانی «تهمینا رافائلا» محصول ایتالیا، فرانسه و ایران به‌تهیه‌کنندگی کتایون شهابی پذیرفته شد و داریوش خنجی به‌عنوان مدیر فیلم‌بردار در فیلم «به اردو» ساخته «آلخاندرو گونزالز ایناریتو» همکاری کرده بود. لیلا حاتمی؛ بازیگر ایرانی یکی از داوران بخش مسابقه اصلی جشنواره ونیز بود، جایی‌که «کازوئو ایشی‌گورو» نویسنده برنده نوبل ادبیات ژاپنی، «ماریانو کان»، «لئوناردو دی‌کاستانزو»، «آدری دیوان» و «رودریگو سوروگوین» دیگر اعضای هیئت‌داوران را تشکیل می‌دادند و نهایتاً شیر طلایی بهترین فیلم به مستند «همه زیبایی و خونریزی» به‌کارگردانی «لورا پویترس» رسید. لیلا حاتمی در حاشیه برگزاری جشنواره ونیز، جایزه سالانه زن در سینما را ازسوی روزنامه‌نگاران زن سینمای ایتالیا دریافت کرد. سینمای ایران درنهایت موفق به کسب سه جایزه ازاین‌رویداد معتبر شد و جایزه ویژه هیئت‌داوران بخش اصلی به جعفر پناهی برای فیلم «خرس نیست» رسید و فیلم «جنگ جهانی سوم» به‌کارگردانی هومن سیدی جایزه بهترین فیلم و بهترین بازیگر مرد (محسن تنابنده) بخش افق‌های ونیز را به‌خود اختصاص داد. پنجاه‌وششمین جشنواره فیلم کارلووی واری از اول تا نهم جولای (۱۰ تا ۱۸ تیرماه) در کشور جمهوری چک برگزار شد و درنهایت فیلم سینمایی «تابستان با امید» ساخته صدف فروغی محصول کانادا و ایران، با بازی لیلی رشیدی که در شمال ایران فیلم‌برداری شده است، پس از ۱۰ سال غیبت سینمای ایران در بخش مسابقه این‌رویداد سینمایی، جایزه گوی بلورین بهترین فیلم را ازآن‌خود کرد. فیلم «آسمان زیر آب» ساخته «درناز حاجی‌ها» نماینده سینمای ایران در بخش رقابتی پروکسیمای این جشنواره بود، «زالاوا» ساخته ارسلان امیری در بخش نمایش‌های نیمه‌شب و مستند «جمعه می‌بینمت رابینسون» ساخته میترا فراهانی و محصول مشترک فرانسه، سوئیس، ایران و لبنان هم در بخش «خارج از گذشته» این‌رویداد سینمایی به‌نمایش گذاشته شد. بیست‌وششمین جشنواره بین‌المللی فیلم تالین از تاریخ ۱۱ تا ۲۷ نوامبر (۲۰ آبان تا ۶ آذر) در کشور استونی برگزار شد و هایده صفی‌یاری؛ تدوینگر باسابقه سینمای ایران یکی از داوران بخش مسابقه اصلی بود. درنهایت فیلم «شهر خاموش» که در نخستین نمایش جهانی در بخش مسابقه اصلی این‌رویداد سینمایی حضور داشت موفق به دریافت جایزه بهترین کارگردانی شد. امسال فیلم «جنگ جهانی سوم» از هومن سیدی و «خرس نیست» ساخته جعفر پناهی در بخش بهترین‌های جشنواره، فیلم «سونسوز» به‌کارگردانی رضا جمالی در بخش تازه راه‌اندازی‌شده منتخب منتقدان، فیلم کوتاه «آبان» ساخته عباس طاهری و مهدیه طوسی در بخش آثار کوتاه و مستند «چطور جرئت کردی چنین آرزوی مسخره‌ای کنی» به‌کارگردانی مانیا اکبری و محصول مشترک ایران و بریتانیا هم در بخش غیررقابتی به‌نمایش گذاشته شدند. سی‌وپنجمین جشنواره فیلم توکیو از تاریخ ۲۴ اکتبر تا دوم نوامبر (۲ تا ۱۱ آبان) در ژاپن برگزار شد و فیلم «جنگ جهانی سوم» ساخته هومن سیدی که در بخش مسابقه اصلی این‌رویداد سینمایی حضور داشت درنهایت جایزه ویژه هیئت‌داوران را به‌خود اختصاص داد. فیلم «پروانه‌ها فقط یک‌روز زندگی می‌کنند» ساخته محمدرضا وطن‌دوست که در بخش آینده سینما حضور داشت، نیز جایزه بهترین فیلم این‌بخش را به‌خود اختصاص داد. این فیلم در نخستین نمایش جهانی خود در جشنواره توکیو رونمایی شد. جشنواره بین‌المللی فیلم بوسان در کره جنوبی نیز امسال با اعطای ۲ جایزه به سینمای ایران به کار خود پایان داد. بیست‌وهفتمین‌دوره این‌رویداد سینمایی بین ۱۳ تا ۲۲ مهر (۵ تا ۱۴ اکتبر) در شهر بوسان کره جنوبی برگزار شد و فیلم «دِرب» جدیدترین ساخته هادی محقق که فیلم افتتاحیه جشنواره بود درنهایت موفق به کسب جایزه بخش رقابتی «کیم جی سئوک» شد که ویژه فیلم‌سازان تثبیت‌شده آسیاییست و جایزه نقدی ۱۰هزاردلاری همراه می‌شود. در سایر بخش‌های جشنواره بوسان نیز مستند «عشق فوتبال» ساخته مشترک شارمین مجتهدزاده و پالیز خوشدل که در بخش رقابتی آثار مستند حضور داشت، جایزه BIFF Mecenat Award را ازآن‌خود کرد که با هدف کشف و حمایت از مستندسازان مستعد و نوظهور آسیایی در جشنواره بوسان اعطا می‌شود. سینمای ایران حضور چشمگیری در جشنواره بوسان داشت و «بدون خرس» به‌کارگردانی جعفر پناهی در بخش اسطوره‌ها، «شب، داخلی، دیوار» ساخته وحید جلیلوند و «برادران لیلا» از سعید روستایی در بخش «پنجره‌ای به سینمای آسیا»، فیلم «بی‌پایان» به‌کارگردانی نادر ساعی‌ور (محسوب مشترک ایران، آلمان، ترکیه) در بخش رقابتی «جریان‌های نو»، فیلم «لذت» به‌کارگردانی صادق اسحاقی و «دره باد» ساخته سمیرا نوروز ناصری در بخش «رقابتی فیلم‌های کوتاه آسیایی»، «جمعه می‌بینمت رابینسون» از میترا فراهانی در بخش «ویترین مستند» و «زندگی و زندگی» ساخته علی قوی‌تن نیز دیگر فیلم‌های ایرانی دراین‌رویداد سینمایی بودند. سعید روستایی یکی از سه داور جایزه (Sonje Award) ویژه بخش رقابتی فیلم‌های کوتاه کره‌ای و آثار کوتاه آسیاییست. هفتادوپنجمین جشنواره فیلم لوکارنو نیز امسال ۱۲ تا ۲۲ مرداد بدون حضور هیچ فیلمی از سینمای ایران برگزار شد اما شهرام مکری سینماگر ایرانی یکی از داوران فیلم‌های اول این جشنواره سینمایی بود.
حسین شایسته/ ایسنا