واژه باید خود باران باشد!
وحید حاج‌سعیدی
امروز اگر ریا نباشد قصد داریم بی‌خیال سیاست و اقتصاد و ورزش و مسمومیت و ... شویم و «خشت نو از قالب دیگر بزنیم» و راجع به ادبیات مملکت و واژه‌گزینی و مُخلفات مربوط‌به‌آن افاضات کنیم. راستش را بخواهید ما از همان‌روز اول که مادر مکرمه‌مان «یک حرف و دو حرف بر زبانم، الفاظ نهاد و گفتن آموخت» متوجه شدیم واژگان بسیاری از زبان‌های دیگر گرته‌برداری شده‌اند و عین تخم ترتیزک در زبان ما ولو شده‌اند. درست متوجه شدید؛ ما از همان کودکی دغدغه زبان و فرهنگ ادب پارسی داشتیم! برخی از این کلمات باوجوداینکه معادل فارسی دارند، بدجوری در مملکت ما جا خوش کرده‌اند و قصد مهاجرت هم ندارند. البته در سال‌های اخیر درمورد کوچاندن آن‌ها اقداماتی صورت گرفته ولی به‌نظر کافی نمی‌رسد. رئیس فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی: «یکی از وظایف فرهنگستان یافتن معادل‌های فارسی برای واژگانی‌ست که از رشته‌های علمی مختلف وارد زبان فارسی می‌شوند. فرهنگستان کار خود را در سال 1369 آغاز کرد و در عمر 24ساله خود به‌عنوان سومین فرهنگستان تأسیس شده، مستمر، در حوزه واژه‌گزینی فعال بوده است. حاصل تجربیات فرهنگستان دراین‌زمینه، پدیدآمدن دانشی نو در ایران به‌نام واژه‌گزینی بوده و مجموعه نرم‌افزاری ارزشمندی در دست داریم که حاصل این 24سال تلاش است.: قادریم دوره کارشناسی ارشد واژه‌گزینی را در فرهنگستان برپا کنیم و مجوز تشکیل چنین دوره‌ای را هم از وزارت علوم دریافت کرده‌ایم» (به‌نقل‌از جراید). هرچند برخی از لغاتی که فرهنگستان اختراع کرده خیلی دندان‌گیر نبوده و باید برای تلفظ آن‌ها هوا را در دهان مچاله کرد یا بلاتشبیه دهان را کج‌وکوله کرد ولی بازهم تلاش دوستان جای تقدیر دارد. علی‌ای‌حال ازآنجاکه واژگان هم برای خودشان دنیایی دارند؛ روزی به‌دنیا می‌آیند و روزی از دنیا می‌روند و حفظ حرمت آن‌ها واجب است، ما نیز سعی می‌کنیم با همان طبع نازک‌اندیش که این‌روزها به پهنای سبیل عموسیفی شده، به‌شیوه مألوف و رسم معهود، نکاتی را دراین‌خصوص بیان کنیم:
الف. جاانداختن عملی: درخصوص جایگزین‌کردن برخی کلمات پیشنهاد می‌شود کار به‌صورت عملی انجام شود تا تأثیرگذاری بیشتری داشته باشد. مثلاً دولت برای برچیدن بساط واژه «سوبسید» و جاانداختن کلمه «یارانه» چندسالی‌ست‌که درحال‌هزینه‌کردن است. تا جایی کفگیر هم به ته ماهیتابه خورده ولی مردم بازهم ول کن معامله نیستند و معتقدند برای فراگیر واژه یارانه، بازهم باید هزینه کرد! فلذا جا دارد درمورد سایر کلمات هم از این‌شیوه استفاده کرد. مثلاً دولت می‌تواند برای حذف کلمه «کامپیوتر» به هرنفر یا به هر خانواده یک «کامپیوتر» ببخشید یک‌دستگاه رایانه بدهد وقس‌علی‌هذا ...!
ب. پاداش نقدی: ایرانی‌ها اصولاً انسان‌های خلاق و هوشمندی هستند. جسارتاً اگر به 350 استاد دانشگاه و صاحب‌نظر که در 75 گروه مختلف در فرهنگستان مشغول‌به‌کار واژه‌گزینی هستند، مثل گزارشگران فوتبال برنمی‌خورد، گاهی از خود مردم هم برای واژه‌گزینی کمک بگیریم و درصورت تائید واژه، مبلغی به‌عنوان پاداش پرداخت شود.
پ. توجیه مجریان و هنرپیشگان: درخاتمه توصیه می‌شود هنرپیشگان و مجریان و کارشناسان را نیز توجیه کنند که پدرآمرزیده‌ها؛ هیئتی سه‌دهه است تلاش دارد زبان فارسی را از برخی واژگان فرنگی پالایش کند و نباید تمام زحمات فرهنگستان را ندید گرفت و ته‌مانده استانبولی را دوباره با کمچه روی دیوار مالید!