نقش دانش‌بنیان‌ها در کاهش عوارض خانه‌تکانی
سال‌هاست از رشد فعالیت‌های دانش‌بنیان و استفاده از فناوری‌های نوین برای زندگی بهتر، سالم‌تر و ایمن‌تر صحبت می‌شود. یکی از مسائل عادی مردم در ایران، سنت دیرینه خانه‌تکانی‌ست که هرسال به‌خصوص زنان را دچار آسیب‌های مختلف جسمی و مسمومیت می‌کند. آیا فناوری‌های نوین در کاهش این عوارض تأثیر داشته‌اند؟
هرسال زمستان که می‌شود بعد از عبور از سرمای استخوان‌سوز بهمن، مردم ایران برای نوروز آماده می‌شوند. خانه‌ها را می‌روبند و آلودگی‌های یک‌سال را از محل زندگی پاک می‌کنند. فرش‌ها و زیراندازها، کف و دیوار خانه‌ها، شیشه‌ها، سرویس‌ها و آشپزخانه‌ها با مواد اسیدی و قلیایی تمیز می‌شوند تا طبق آیین کهن ایرانی پاک و تمیز به‌استقبال بهار برویم؛ اما هم‌زمان با جنب‌وجوش خانه‌تکانی، درآستانه به بهار آسیب‌های جسمی نیز فرامی‌رسند. از آسیب‌های جسمی مثل کمردرد و حوادث و سقوط از ارتفاع تا مسمومیت با مواد شیمیایی شوینده، عوارض کوتاه‌مدت و بلندمدتی که گاهی مزمن می‌شوند و سال‌ها باقی می‌مانند. به‌گزارش ایرنا؛ در سال‌های اخیر تبلیغات گسترده‌ای درباره فعالیت‌های شرکت‌های دانش‌بنیان صورت گرفته است. فعالیت‌هایی که هدف اصلی آن‌ها زندگی بهتر و رفاه بیشتر برای انسان است. زندگی در عصر نو البته با گذشته فرق دارد. در بسیاری از کشورها سبک زندگی جدیدی به‌ارمغان آورده است اما در کشوری مانند ایران که هنوز یک پای آن در سنت است، مردم هنوز آیین‌ها و سنت‌های کهن خود را دوست دارند و آن‌ها را کنار نگذاشته‌اند، ازاین‌رو سختی‌های آن‌را هم به‌جان می‌خرند و به‌قیمت ازدست‌دادن سلامت خود، به آن پایبند هستند. درچنین‌شرایطی یکی اهداف شرکت‌های دانش‌بنیان می‌تواند این‌باشدکه با بومی‌سازی فناوری‌های نو از آن‌ها برای حل مشکلات داخلی استفاده کنند. فعالیت‌های دانش‌بنیانی که نتوانند مسئله یا مشکلی از بشر را حل کنند و فقط برای ارائه مقاله گوشه کتابخانه‌ها یا گرفتن وام‌های میلیاردی از صندوق‌های رنگارنگ دولتی باشند چه فایده‌ای دارند. یکی از جنبه‌های این فناوری‌ها می‌تواند کاهش مشکلات و آسیب‌های ناشی از خانه‌تکانی به‌عنوان سنت دیرین ایرانی باشد که هنوز در زندگی ایرانیان درهرشرایط اجتماعی و با وجود افزایش افسردگی و مشکلات اقتصادی ادامه دارد. در سال‌های اخیر شرکت‌های خدماتی و فناوری‌های نوین برای سهولت در اجرای این سنت دیرینه به میدان آمده‌اند. شرکت‌هایی که برای ارائه خدمات نظافت مانند شستن فرش یا تمیزکردن خانه ایجاد شده‌اند اما اغلب خدمات این شرکت‌ها نیز به‌شکل سنتی انجام می‌شود و نه‌تنها به‌علت تکنولوژی‌های قدیمی به فرش و لوازم مردم آسیب وارد می‌شود بدون‌اینکه جبران خسارتی باشد. آسیب‌های جسمی و مسمومیت‌های ناشی از استفاده از مواد شوینده ادامه دارد. سهم شرکت‌های دانش‌بنیان و فناوری‌های نو در کاهش این مشکلات چقدر است؟ محسن فرهادی؛ معاون مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی دراین‌باره می‌گوید: خانه‌تکانی از جمله سنت‌های حسنه ایرانیان است که هرسال با انجام آن به‌استقبال بهار می‌روند اما برای انجام این‌کار باید استانداردهای لازم و اصول بهداشتی رعایت شود تا افراد دچار بیماری و آسیب نشوند. وی می‌افزاید: یکی از پرآسیب‌ترین لوازم مصرفی در ایام خانه‌تکانی، شوینده‌های اسیدی و بازی هستند که هنگام ترکیب با مواد آلی بو و گازهای سمی از آن‌ها متصاعد می‌شود. موادی که درصورت رعایت‌نشدن اصول بهداشتی هم باعث آسیب به پوست می‌شوند و هم به ریه‌ها و دستگاه تنفسی آسیب می‌زنند. آسیب‌هایی هم به‌صورت مسمومیت‌های حاد و بیماری‌های مزمن بروز پیدا می‌کنند. کارشناس بهداشت محیط ادامه می‌دهد: وزارت بهداشت آمار دقیقی از آسیب‌ها و حوادث ناشی از خانه‌تکانی ندارد زیرا تعداد کمی از افراد دچار آسیب به بیمارستان و مراکز درمانی مراجعه می‌کنند و همه این آسیب‌ها در جایی ثبت نمی‌شوند. بیشترین افرادی‌که دچار آسیب‌های خانه‌تکانی می‌شوند، زنان، افراد سالمند، بیماران مزمن و کودکان هستند. بسیاری از مردم این آسیب‌ها را تحمل می‌کنند و به مراکز درمانی نمی‌روند اما تعدادی نیز به‌علت وخامت حالشان به مراکز اورژانس مراجعه می‌کنند. وی می‌گوید: مهم‌ترین مواد شوینده‌ای که برای خانه‌تکانی استفاده می‌شوند. جرم‌برها هستند که خاصیت اسیدی یا قلیایی دارند و ترکیب آن‌ها با مواد آلی یا میزان غیراستاندارد آن‌ها می‌تواند باعث آسیب به ریه، چشم یا مسمومیت شود. اولین‌اقدام برای کاهش آسیب‌ها این‌است‌که از مواد شوینده استاندارد که تائیدیه سازمان غذا و دارو و موسسه استاندارد را دارند استفاده و از خرید و مصرف جوهر نمک یا شوینده‌های فله‌ای و غیراستاندارد خودداری شود. گام بعدی این‌است‌که هنگام استفاده از این مواد تاجای‌ممکن از ماسک و دستکش استفاده شود. محل شست‌وشو تهویه مناسب داشته باشد و پنجره‌ها باز باشند. همچنین به تاریخ‌مصرف این مواد توجه کنند. وی می‌افزاید: استفاده از برخی مواد شوینده باعث مسمومیت حاد نمی‌شوند اما عوارض بلندمدت دارد و به‌مرورز باعث بیماری‌های ریوی می‌شود. حتی ممکن است افراد آسیب‌دیده متوجه نشوند که علت بروز بیماری ریوی آن‌ها چه بوده بنابراین رعایت اصول استاندارد و بهداشتی در انجام خانه‌تکانی و نظافت بسیارمهم است. او درپاسخ‌به‌این‌پرسش‌که آیا فناوری‌های نو به کاهش این آسیب‌ها کمکی کرده؟ توضیح می‌دهد: در سال‌های اخیر شوینده و جرم‌بر‌های جدید و دوستدار محیط با برندهای مختلف به بازار آمده‌اند که البته ممکن است هنوز برای مردم خیلی شناخته‌شده نباشند. شوینده‌هایی با فناوری نانو یا بااستفاده‌از فناوری گیاهی مانند مشتقات ذرت تولید شده‌اند که عوارض کمتری دارند و ازنظر اقتصادی نیز قابل‌رقابت با محصولات شیمیایی هستند. برخی از این‌محصولات به‌خصوص شوینده‌های گیاهی گازهای مضر زیادی تولید نمی‌کنند و ترکیبات مضر شوینده‌های شیمیایی را ندارند؛ اما مصرف این‌نوع شوینده‌ها هنوز با استقبال عمومی مواجه نشده است. معاون مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت ادامه می‌دهد: مهم‌ترین گازهای سمی که هنگام استفاده از شوینده‌های شیمیایی متصاعد می‌شوند اسیدکلریدریک و اسیدسولفوریک هستند که حجم زیادشان خطرناک بوده و باید جدا از نوع برند این‌محصولات جدید به مردم معرفی شوند و با تبلیغات، مردم را به‌سمت مواد شوینده گیاهی و کمترمضر سوق داد. مواد شوینده اسیدی و بازی ضدعفونی‌کننده نیستند و فقط جرم بر هستند. این شوینده‌ها نه‌تنها به‌طور مستقیم به سلامت انسان آسیب می‌زنند بلکه با ورود این مواد به فاضلاب و چرخه محیط‌زیست موجب آسیب جبران‌ناپذیر به آب و خاک و محیط‌زیست می‌شوند. البته بعد از کرونا شوینده‌های با پایه الکل و دوستدار محیط‌زیست تولید شده‌اند که خاصیت ضدعفونی‌کنندگی و گندزدایی هم دارند و علاوه‌بر کاهش میزان مسمومیت، آسیب‌های محیطی آن‌ها نیز کمتر است. علاوه‌بر شوینده‌های گیاهی، انواع شوینده‌های با فناوری نانو نیز در سال‌های اخیر به بازار آمده‌اند. شوینده‌هایی با برندهای مختلف که البته درباره آن‌ها کمتر اطلاع‌رسانی شده است. شوینده‌های نانو به‌علت نوع مولکول‌هایشان می‌توانند توان پاک‌کنندگی بیشتری داشته باشند برای بررسی بیشتر اثربخشی و فواید شوینده‌های نانو که در سال‌های اخیر برخی‌ازآن‌ها در ایران مجوز گرفته‌اند سراغ سید مهدی رضایت؛ رئیس کمیته نانو فناوری سازمان غذا و دارو رفتیم. جایی‌که مجوز تولید محصولات نانو را در ایران صادر می‌کند. رضایت درباره تفاوت شوینده‌های نانو و غیرنانو گفت: شوینده‌هایی که تاکنون موفق به اخذ تائیدیه از کمیته فناوری نانو شده‌اند، شامل انواع پاک‌کننده‌ها ازجمله پاک‌کننده شیشه، صفحات نمایش، عینک، لوستر، پاک‌کننده داخل اتومبیل، چندمنظوره و ضدعفونی‌کننده‌های سطوح هستند. مواد مؤثره موجود در این پاک‌کننده‌ها، نانو امولسیون روغن‌های گیاهی در آب است و ماده مؤثره ضدعفونی‌کننده‌های سطوح کلوئید نانوذرات فلزی‌ست. البته درصد بالایی از ترکیبات موجود دراین‌محصولات را آب تشکیل می‌دهد. وی افزود: به‌رغم استفاده بسیارکم از مواد مؤثره ضدعفونی‌کننده و پاک‌کننده، بااستفاده‌از فناوری نانو این‌محصولات کارایی بیشتری درمقایسه‌با محصولات مشابه غیر نانو دارند. همه این‌محصولات ازنظر ایمنی نیز در کمیته نانو سازمان غذا و دارو که بازوی تخصصی سازمان در بررسی محصولات سلامت‌محور مبتنی‌بر فناوری نانوست، بررسی شده و همه آن‌ها ازنظر مواجهه پوستی و تنفسی، ایمن هستند. رئیس کمیته نانو فناوری سازمان غذا و دارو درباره مزیت شوینده‌های نانو و عوارض آن‌ها گفت: استفاده کمتر از مواد مؤثره ضدعفونی‌کننده و پاک‌کننده، در کنار کارایی بالاتر نسبت به محصولات مشابه غیر نانو، علاوه‌بر ایجاد ایمنی بالاتر در هنگام مصرف، جلوگیری از ایجاد حساست و تحریک پوستی و تنفسی، ازنظر اقتصادی نیز مقرون‌به‌صرفه است. فناوری نانو امکان استفاده از ذرات فلزی را به‌عنوان عوامل ضدعفونی‌کننده در مقادیر بسیارکم در کنار ایجاد کارایی مطلوب فراهم کرده است. به‌طورمثال فلز نقره که از گذشته با خاصیت ضد میکروبی آن شناخته می‌شد، امروزه با کمک فناوری نانو، به‌عنوان ماده مؤثره به‌جای ضدعفونی‌کننده‌های حاوی درصد بالای الکل در انواع ضدعفونی‌کننده‌ها به‌کار می‌رود. رضایت افزود: فناوری نانو از دهه ۸۰ شمسی در کشور ایران با ایجاد ستاد توسعه فناوری نانو گسترش یافت و امروز در شاخص توسعه علمی رتبه چهارم دنیا را ازآن‌خود کرده است. توسعه محصولات مبتنی‌بر فناوری نانو در همه حوزه‌ها نیز تقریباً همگام با توسعه علمی پیشرفت کرده است. تاکنون در حیطه محصولات سلامت‌محور مبتنی‌بر فناوری نانو حدود ۱۷۰ محصول از کمیته نانو سازمان غذا و دارو مجوز گرفته‌اند که همگام با کشورهای پیشرفته در این فناوری‌ست. رئیس کمیته نانو فناوری سازمان غذا و دارو درباره محصولات وارداتی دارای فناوری نانو گفت: توسعه محصولات سلامت‌محور مبتنی‌بر فناوری نانو همگام با جوامع پیشرفته دراین‌حوزه است. بیش از ۸۰درصد محصولاتی که موفق به کسب موافقت از کمیته فناوری نانو سازمان غذا و دارو شده‌اند تولید داخل هستند. توسعه این فناوری در داخل، نیاز کشور را به واردات این‌گونه محصولات کاهش داده است. فناوری نانو در حوزه محصولات سلامت‌محور به‌خوبی بومی‌سازی شده است و برای‌اینکه مردم بیشتر با این‌محصولات و فواید آن‌ها آشنا شوند. با برگزاری نمایشگاه‌ها و تبلیغات، مزیت‌های این‌محصولات به مردم معرفی می‌شود. وی درباره عوارض استفاده از شوینده‌ها و پاک‌کننده‌ها نانو نسبت به محصولات معمولی افزود: همه پاک‌کننده‌ها و ضدعفونی‌کننده‌هایی که تاکنون موفق به اخذ تائیدیه کمیته فناوری نانو شده‌اند. حاوی نانو امولسیون روغن‌های گیاهی در آب؛ و کلوئید نانوذرات فلزی‌اند و درصد بالایی از ترکیبات موجود دراین‌محصولات را آب تشکیل می‌دهد. رضایت گفت: به‌رغم استفاده بسیارکم از مواد مؤثره ضدعفونی‌کننده و پاک‌کننده نانو، این‌محصولات کارایی بیشتری درمقایسه‌با محصولات مشابه غیر نانو دارند. علاوه‌برآن این‌محصولات ازنظر ایمنی در کمیته نانو سازمان غذا و دارو که بازوی تخصصی این سازمان در بررسی محصولات سلامت‌محور مبتنی‌بر فناوری نانوست، بررسی و ثابت شده که این‌محصولات ازنظر مواجهه پوستی و تنفسی، ایمن هستند.