آخرین وضعیت هم‌سفر بلژیکی تک درنای سیبری؛
«رؤیا» در سلامت کامل است
مدیرکل حفاظت از محیط‌زیست مازندران گفت: «رؤیا» هم‌سفر بلژیکی و جامانده از تک درنای سیبری در صحت و سلامت بسر می‌برد و تمام واکنش‌هایش طبیعی‌ست. هم‌سفر تک‌درنای سیبری در مازندران معروف به «درنای امید» در پانزدهمین‌سال تنهایی سفرش به تالاب بین‌المللی فریدون‌کنار ششم بهمن‌ماه با هماهنگی دفتر حفاظت و مدیریت حیات‌وحش سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور از کشور بلژیک به این‌منطقه منتقل شده بود. مسئولان سازمان حفاظت محیط‌زیست درآن‌مقطع زمانی ابراز امیدواری کرده بودند که با آمدن جفت امید، نسل آن حفظ شود اما در مرحله اول هدف اصلی حفظ مسیر پروازی غرب در ایران است. بااین‌حال امید پس از ۱۳۰روز زمستان‌گذرانی یک‌روز زودتر از سال گذشته ۱۴ اسفند همراه با درنای رؤیا این تالاب را ترک کرد اما درنای بلژیکی در غرب مازندران توان ادامه همراهی را نداشت و در منطقه عباس‌آباد زمین‌گیر شد. دراین‌ارتباط مدیرکل حفاظت از محیط‌زیست مازندران گفت: عصر شنبه همین هفته ازسوی اهالی منطقه به واحد محیط‌زیست گزارش‌هایی مبنی‌بر مشاهده پرنده‌ای در شالیزارهای عباس‌آباد اعلام شد. عطاءالله کاویان ادامه داد: باتوجه‌به‌اینکه پیش‌ازاین و در زمان آغاز پرواز مهاجرت «امید» و «رؤیا» به سیبری از مردم تقاضا شد درصورت مشاهده پرنده‌ای با مشخصات درنا به نزدیک‌ترین واحد محیط‌زیست و محیط‌بانی ارائه شود خوشبختانه این همکاری ازسوی مردم صورت گرفته است. وی افزود: پس از اعلام گزارش مردمی، تیمی از کارشناسان این اداره‌کل برای بررسی به محل مشاهده این پرنده اعزام شد که پس از انجام بررسی‌ها مشخص شد درنای فرود‌آمده در شالیزارهای عباس‌آباد «رؤیا» هم‌سفر تک‌درنای سیبری‌ست؛ که پس از طی ۱۵۰کیلومتر از مسیر پروازش دراین‌منطقه فرود آمد و درحال‌حاضر در صحت و سلامت کامل و دارای واکنش‌های طبیعی‌ست. کاویان درخصوص برنامه‌ها و اقدامات بعدی درخصوص این پرنده گفت: طبق برنامه‌ریزی‌های قبلی طی مکاتبات با بنیاد بین‌المللی درنا و مرکز تکثیر حفاظت درناها در بلژیک که محل پرورش رؤیاست برنامه‌های بعدی اعلام و انجام خواهد شد. مدیرکل حفاظت از محیط‌زیست مازندران بااشاره‌به‌اینکه مطابق پیش‌بینی‌ها و سناریوهایی که متصور شد این‌وضعیت برای رؤیا اتفاق افتاد، خاطرنشان کرد: در مصاحبه‌های قبلی چهار سناریو برای این‌پروژه بین‌المللی متصور کردیم یک سناریو که وقوع آن بیشتر احتمال داده می‌شد دو پرنده مهاجرت خود را باهم آغاز می‌کنند و درطول مسیر باتوجه‌به‌اینکه رؤیا درنای پرورشی‌ست و توان لازم برای مسیر پرواز طولانی را ندارد و بخشی از مسیر را طی می‌کند و از درنا امید جا می‌ماند. کاویان گفت: طبق هماهنگی و مکاتبات گذشته تمام پروتکل‌ها مطابق با استانداردها برای درنای رؤیا درحال‌انجام است. بااین‌حال این‌رویداد اولین باخت برای جفت‌سازی برای تک‌درنای سیبری تالاب فریدون‌کنار تلقی نمی‌شود زیرا چندسال‌پیش برای بیشترشدن تعداد درناهای غرب سیبری پروژه‌ای بین‌المللی باعنوان پروژه درنا انجام شد که با شکست مواجه شد. هدف از اجرای این‌پروژه صرفاً احیای جمعیت این‌نوع درنا نبود بلکه یکی از اهداف شناسایی مسیرهای شبکه پروازی تالابی، جلب مشارکت محلی و توانمندسازی جوامع بومی نیز برخی از اهداف آن بود. اوایل دهه ۸۰ این‌پروژه آغاز شد و در چهار مرحله تلاش‌هایی صورت‌گرفته شکست خورد. انتقال جوجه درناهای پرورشی به ایران از دو مرکز تکثیر در آمریکا و روسیه انجام شد. اولین‌مرحله سال ۱۹۹۷ با انتقال دوقطعه درنای پرورشی از بنیاد بین‌المللی درنا (ICF) در آمریکا بود که به‌دلیل رهاسازی دیرهنگام جوجه‌ها درناهای پرورشی با درناهای وحشی جفت نشدند و مهاجرت نکردند. یکی‌ازآن درناهای پرورشی به قزوین و پس‌ازآن به پارک پردیسان منتقل شد و خیلی‌زود هم تلف شد. سال ۲۰۰۳ دوباره سه‌قطعه درنای پرورشی از مرکز «اوکا (OKA)» در روسیه به فریدون‌کنار آوردند که روی یکی‌ازآن‌ها ردیاب ماهواره‌ای هم نصب شد. این درنای پرورشی در زمان مهاجرت برگشت، پرواز را آغاز کرد و تا داغستان روسیه همراه شد اما پس‌ازآن جدا و دیگر دیده نشد و از ردیاب هم فرکانسی دریافت نشد. درنای سوم نیز تا انزلی آمد و به سفر ادامه نداد. به مازندران برگرداندند و نگهداری شد. این درنا نیز به‌رغم‌اینکه زمستانی را با تک‌درنای سیبری گذراند اما نتوانست در بازگشت به سیبری هم‌سفر شود. درمجموع طی چهار مرحله هشت‌قطعه درنای پرورشی به درناهای وحشی در فریدون‌کنار اضافه شد که موفقیت‌آمیز نبود. در ورای موضوعات مطرح‌شده درنای امید هرساله از زیستگاه زادآوری خود در سیبری از مسیر روسیه، قزاقستان و آذربایجان به تالاب بین‌المللی فریدون‌کنار در مازندران مهاجرت و حدود چهارماه از سال را با تغذیه در محدوده دامگاه‌های سنتی از باران و سرخ‌رود و فریدون‌کنار زمستان‌گذرانی می‌کند. درنای سیبری به سه جمعیت اصلی شرقی، غربی و مرکزی تقسیم می‌شد که جمعیت مرکزی آن به هند مهاجرت می‌کرد که منقرض شد. جمعیت غربی به ایران می‌آمد که الآن فقط یک درنای نر با نام امید از آن باقی مانده که با تلف‌شدن آن این جمعیت نیز کامل منقرض می‌شود اما جمعیت شرقی آن هنوز وجود دارد و می‌گویند که ۳۰۰۰ درنا از آن همچنان به چین مهاجرت می‌کند. درناها برای زندگی به آب وابسته‌اند طوری‌که تغذیه، لانه‌سازی، زادآوری و زمستان‌گذرانی آن در تالاب‌های ترجیحاً وسیع و کم‌عمق (حداکثر ۳۰سانتی‌متر) آب شیرین با میدان دید مناسب است و بیشتر از ریشه‌ها، جوانه‌ها، دانه‌های گیاهان آبزی، حشرات، ماهی‌ها و جوندگان کوچک تغذیه می‌کنند که در ایران تالاب فریدون‌کنار هرساله میزبان یک درنا که باقی‌مانده از جمعیت غربی آن است، می‌شود که اگر این یک‌عدد درنا هم از بین برود جمعیت غربی آن کامل منقرض می‌شود؛ اما امید تک‌درنای سیبری ۱۵سال است که تنهایی کریدور غربی را حفظ کرده و امسال هم پنجم آبان وارد ایران و تالاب فریدون‌کنار شد. داستان تنهاشدن امید هم شنیدنی‌ست؛ به‌طوری‌که جفت خود آرزو را در شبی توفانی با شلیک گلوله شکارچیان از دست داد اما همچنان به مسیر پروازی خود در غرب وفادار مانده و هرسال تنها برای زمستان‌گذرانی در تالاب فریدون‌کنار به زمین می‌نشیند. دُرنای سیبری که امید از گونه آن‌هاست (با نام علمی گروس لئوکوجرانوس)؛ پرنده‌ای در خطر انقراض از خانواده درناهاست که قدی نزدیک به ۱٫۵متر دارد و فاصله دو بال آن بیش از دومتر است. این درنا بدنی یکدست سفید با پاهای بلند سرخ‌رنگ دارد و منقار بلند سیاهی روی صورت قرمزرنگ آن نشسته. درنای سیبری به‌طور تاریخی به سه جمعیت اصلی شرقی، غربی و مرکزی تقسیم می‌شود. جمعیت مرکزی این گونه منقرض شده و جمعیت غربی هم به‌گفته کارشناسان محیط‌زیست درصورت مرگ امید قطعاً منقرض خواهد شد. جمعیت شرقی درنای سیبری که درواقع تنها گروه باقی‌مانده از این گونه است، تابستان را در شرق سیبری زادآوری کرده و برای زمستان‌گذرانی به شرق چین می‌رود. از اعضای این‌گروه بیش از ۳۰۰۰قطعه باقی‌مانده است. زیستگاه زمستانی تقریباً تمامی جمعیت این گونه دریاچه «پویانگ» در چین و اطراف آن است. همه‌ساله در زمستان ۱۵۰ گونه پرنده زمستان گذران با جمعیتی بالغ‌بر یک‌میلیون و ۵۰۰هزار بال به تالاب و آب‌بندان‌های مازندران ازجمله تالاب بین‌المللی میانکاله می‌آیند.