یادداشت
۶۰میلیارد دلار گاز همراه نفت در ۲۰ سال گذشته دود هوا شد
محاسبات نشان داده است که در 20سال گذشته ارزش گازهای همراه نفت که بدون استفاده در هوا سوخته، معادل 60میلیارد دلار بوده است، در حالیکه توان داخلی برای جمعآوری گازهای همراه نفت و تولید برق در کوتاهمدت وجود دارد. گاز همراه نفت گازی است که به هنگام استخراج نفت از میادین نفتی از آن خارج میشود. بیش از سه دهه است که قسمت عمدهی گازهای همراه نفت بدون استفاده در هوا سوزانده میشود. عوامل متعددی برای سوزانده شدن این گاز ارزشمند بدون هیچ استفادهای وجود دارد که از مهمترین آنها میتوان به نبود دغدغه برای جمعآوری گازهای همراه نفت در بدنهی وزارت نفت و تعریف طرحهای نامناسب و هزینهبر برای جمعآوری گازهای همراه نفت اشاره کرد که در ادامه به توضیح آنها پرداخته شده است.
1. نبود دغدغه برای جمعآوری گازهای همراه نفت در بدنهی وزارت نفت
در تمام دنیا متولی استخراج نفت موظف به جمعآوری گازهای همراه نفت است و در صورت تخلف از این وظیفه، جریمههای سنگینی در این حوزه در نظر گرفته شده است. به عنوان مثال در کشور آمریکا برای سوزاندن گاز همراه نفت برای یک روز نیز نیازمند دریافت مجوز و پرداخت جریمهی آن است. متاسفانه در کشور ایران در هیچ قانونی به صورت مستقیم به جمعآوری گازهای همراه نفت اشاره نشده است و فقط به صورت قوانینی جانبی در کنار طرحهای محیط زیست به آن اشاره شده است. به نظر میرسد تا زمانی که وزارت نفت خود را ملزم به جمعآوری گازهای همراه نفت نداند، به دلیل سوددهی کمتری که جمعآوری گازهای همراه نفت در مقابل پروژههای بالادست صنعت نفت دارد، هیچزمان بودجههای مصوب وزارت نفت برای این طرحها اولویتبندی نمیشود و این وزارتخانه برای روشهای جایگزین تامین مالی جمعآوری گازهای همراه نفت مانند صندوق پروژه و غیره وقت و فکر هزینه نخواهد کرد.
2. تعریف طرحهای نامناسب و هزینهبر برای جمعآوری گازهای همراه نفت
عمده طرحهای وزارت نفت برای جمعآوری گازهای همراه نفت به صورت طرحهای ان.جی.ال تعریف شده است. اغلب این طرحها به دلیل هزینهی سرمایهگذاری بالایی که مورد نیاز است (حدود 2 تا 6میلیارد دلار) تاکنون مورد بهرهبرداری قرار نگرفته است و با روند فعلی پیشرفت پروژهها امیدی به راهاندازی این طرحها تا 10 سال آینده وجود ندارد. از طرف دیگر استفاده از این گاز برای تولید برق، نیاز به سرمایهگذاری به مراتب کمتری (حدود یکدهم) نسبت به طرحهای ان.جی.ال دارد. اصرار به جمعآوری گازهای همراه نفت از طریق طرحهای ان.جی.ال عملا باعث شده است که بیش از 3 دهه شاهد سوزاندن بیش از 228میلیارد مترمکعب گاز در هوا باشیم و لازم است متناسب با روند پیشرفت پروژههای ان.جی.ال طرحهایی کوتاهمدت مانند احداث واحدهای تولید پراکندهی برق تا زمان بهرهبرداری این طرحها تعریف شود. محاسبات نشان داده است که از سال 1374 تاکنون بیش از 228میلیارد مترمکعب گاز همراه نفت معادل 5برابر گاز مصرفی بخش خانگی در سال 1393به ارزش 60میلیارد دلار در هوا سوزانده شده است.
پیشنهاد میشود به جای نظارهگر بودن سوختن گازهای همراه نفت و گره زدن مشکلات طرحهای جمعآوری گاز همراه نفت به مسائل مالی و تحریم، باید از ظرفیت داخل برای جمعآوری گازهای همراه نفت مانند احداث واحدهای تولید پراکندهی برق و تزریق گاز به میادین نفت برای افزایش ضریب برداشت استفاده کرد./علی مقتدایی/ فارس