در اولین همایش تخصصی پرورش کودک دوزبانه در علیآباد کتول مطرح شد؛
دوزبانگی «ساختار فکری، زبانی» کودکان را تقویت میکند
وحید حاجسعیدی
در عصر حاضر و با تبدیل شدن جهان به یک دهکده کوچک جهانی، لزوم دانستن زبان بینالمللی، به امری اجتنابناپذیر و برگ برندهای ارزشمند تبدیل شده است. بیتردید دانستن زبان انگلیسی در این عصر، یکی از شروط موفقیت بهویژه در عرصههای علمی و تجاریست. باوجوداینکه یادگیری زبان انگلیسی در هر سنی امکانپذیر است؛ اما یادگیری در سنین پائینتر با سرعت، سهولت و قطعاً با هزینه پائینتری صورت میگیرد. شیوههای متعددی برای یادگیری زبان در سنین کودکی طراحی شده است؛ اما یکی از این متدها، یادگیری زبان بهصورت همزمان با زبان مادری یا دوزبانگیست. افراد دوزبانه علاوهبر آشنایی با دو فرهنگ مختلف، از توانایی ایجاد ارتباط با تعداد افراد و جامعه بزرگتر، هوش اجتماعی بالاتر و مهارتهای ذهنی و مزیتهای اقتصادی بیشتری نسبت به افراد تکزبانه برخوردار هستند. در مجموع افراد دوزبانه در زندگی موفقترند. در حقیقت دو زبانگی و یادگیری زبانهای دیگری غیر از زبان مادری، نوعی ثروت ملی محسوب میگردد. توکلی کارشناس ارشد روانشناسی در این همایش درخصوص تأثیر دوزبانگی در بروز لکنت زبان یا اختلال زبانی در کودکان گفت: لکنت زبان در روانشناسی ربطی به دوزبانگی ندارد و علتهای متنوعی دارد که دوزبانگی جزو این موارد نیست؛ ازجمله زمینههای ژنتیکی، آسیبهای مغزی، اختلال سیستم گویایی، الگوهای نامناسب محیطی، عقبماندگیهای ذهنی، اختلالات شنیداری، بحرانهای روحی و روانی هستند؛ بنابراین یادگیری زبان دوم در کنار زبان مادری هیچ خللی در یادگیری ایجاد نمیکند و مثال مشهود آن خانوادههایی هستند که پدر و مادر از دو قومیت متفاوت هستند و در کنار آن دو زبان فرزند فارسی هم باید فرا گیرد. درواقع فرزندان آنها گاهی سه زبان را با هم فرا میگیرند بدون اینکه دچار لکنت زبان شوند. فضلی کارشناس ارشد روانشناسی نیز درخصوص تفاوت ذهن بچهها با بزرگسالان گفت: ذهن بچهها با بزرگسالان متفاوت است و بههیچعنوان مثل ذهن بسته بزرگسالان نیست و هرگز نمیتوانیم آن دو را با هم مقایسه کنیم. ذهن کودکان مثل اسفنج میماند و بهراحتی و هیچ تلاش مضاعفی هر آنچه را که بسترش را برای کودک فراهم کنیم از محیط جذب میکند. بیدلیل نیست که تأکید ما پذیرش کودکان فقط زیر هفتسال است؛ چون ذهن آنها در چهارچوب آموزش مستقیم محدود و بسته نشده و خلاقیت بالایی دارند. محمدی؛ کارشناس ارشد روانشناسی نیز درخصوص کلمات گنگ یا نامفهوم که برخی بچهها در فرایند یادگیری زبان بیان میکنند، گفت: معمولاً بلغور کردن یکی از مراحل رشد طبیعی یادگیری زبان در کودکان است و در واقع بلغور کردن نشان خوبیست؛ زیرا کودک دوست دارد عشق و علاقه مادر خود را با زبان مادری ببینند و بشنوند. یادگیری زبان یکی از پیچیده ترین فرایند های یادگیری است که دارای لایه های مختلفی است و مغز انسان به خوبی قادر است این لایه ها را از هم تفکیک کند بدون اینکه تداخلی در روند یادگیری ایجاد شود. دکتر مهدی شریعتی؛ دکترای آموزش زبان انگلیسی و استاد دانشگاه در همایش تخصصی پرورش کودک دو زبانه گفت: بههیچعنوان با کودک توسط والدین و یا مربی که هیچ دانشی از دو زبانگی ندارد انگلیسی کار نشود؛ حتی اگر والدین و یا مربی مسلط به زبان انگلیسی باشند. تنها وظیفه والدین پخش کردن پکیجهایی که به آنها پیشنهاد میکنیم برای کودک خود است. تمامی آموزشها باید فقط بهصورت شبیهسازی محیط کلاس به محیط انگلیسی باشد که توسط مربیهای آموزش دیده و با تجربه گویش انجام میشود و حتی آموزش مستقیم یا غیرمستقیم نباید روی کودک انجام شود. هر آموزش اشتباه توسط مربیانی که کار ما را کپی میکنند انجام شود خسارات جبرانناپذیری به کودک وارد میکند. وی در پاسخ به این سوال که کودکم کنار مجموعههای انگلیسی کارتونهای فارسی هم میبیند، آیا در روند مشکل بهوجود میآید، گفت: برای اینکه بتوانید زودتر و بهتر نتیجه بگیرید، حتماً باید کودک شما محتوا انگلیسی فقط ببیند. درصورتیکه هر دو را ببیند، روند دوزبانگی بسیار کند میشود. بهاینعلت که محیط خود فارسیست و دیگر کودکان نیازی به تماشای کارتون فارسی ندارند. این استاد دانشگاه درخصوص ترجمه برنامهها و کارتون برای کودکان گفت: این سوال مثل این میماند که به کودکی که درحالیادگیری زبان فارسیست معنی کلمه و جمله را برایش معادل بیاوریم یا بیشتر توضیح دهیم همانطورکه هیچ کودکی دستور زبان فارسی را آموزش نمیبیند بلکه از محیط یاد میگیرد چگونه زبان فارسی را صحیح صحبت کند. یادگیری زبان انگلیسی نیز همینطور است؛ چون آموزشی در کار نیست نباید برای کودک ترجمه کنیم باید کودک به درک از صحبت برسد. مثل زبان مادری که با کودک در شرایط مختلف صحبت می کنیم تا زبان را یاد میگیرد. این مدرس زبان در پاسخ به این سوال که کودک ما که هنوز زبان مادری خود را صحبت نمیکند چطور زبان دوم را شروع کنیم، پاسخ داد: کودکان قادر هستند چندین زبان را همزمان یاد بگیرند و نیازی نیست حتماً یک زبان تکمیل شود و بعد زبان دوم را شروع کرد؛ همانطورکه بیش از نیمی از جمعیت جهان بهصورت همزمان دوزبانه شدهاند. دکتر شریعتی همچنین به ضرورت داشتن صبر و حوصله در آموزش زبان به ویژه در شیوه دو زبانگی اشاره کرد و بیان داشت: کودک نه کنکور دارد و نه قرار است همین فردا خارج از کشور برود. قرار نیست کودک به هیچکس جواب پس دهد پس او را به حال خودش رها کنید و از اطرافیان بخواهید از او سوال نپرسند و انتظار جواب نداشته باشند و او را تحتفشار نگذارند. هیچوقت نیمهکاره این متد را رها نکنید و دلسرد نشوید حداقل زمانی که کودک شما میتواند نتیجه کامل بگیرد، دوره سهساله است و این نتیجهگیری بستگی به مداومت و صبوری شما دارد و برای نتیجهگیری کامل باید صبور باشید؛ چراکه کودکان در تکلم با همدیگر متفاوت هستند و هیچ وقت کودک خود را با دیگر کودکان مقایسه نکنید توانایی هر کودک متفاوت است و با مقایسه فشار و استرس زیادی به خود و کودکتان وارد میشود که آسیبپذیر میشود. دوزبانه واقعی کسیست که در خلوت و تنهایی و بازی کردن خود شروع به انگلیسی حرف زدن میکند اگر ببیند کسی به او توجه زیادی میکند ممکن است وارد مرحله سکوت شود و جلوی پیشرفت کودک گرفته شود؛ لطفا بیتفاوت باشید که نتایج بهتر شود و کودک از مرحله در بازی انگلیسی حرف زدن وارد مرحله زندگی روزمره شود. در پایان همایش نیز برخی مادران از تجربههای خود درزمینه دوزبانگی فرزندانشان گفتند.