آیا قیمتسازی مسکن در اقتصاد امروز معنا دارد؟
مهسا مشایخی
قیمتسازی زمانی معنا پیدا میکند که عوامل مؤثر بر قیمت از دیدگاه اقتصاد آزاد یا همان اقتصاد بازار تنها مؤلفههای اثرگذار بر تعیین قیمت کالا یا خدمات نبوده و عواملی چون عدم شفافیت، همگن نبودن اطلاعات و یا سیاستهای دستوری در تعیین قیمت کالا و خدمات نقش داشته باشند. قیمت مسکن نیز همانند دیگر کالاها در اقتصاد از این امر مستثنا نیست؛ اما در پاسخ به این سؤال که آیا امکان دستوری بودن قیمت مسکن که از نیازهای اولیه هر انسان به شمار میرود، ازسوی نهادهای مختلف امکانپذیر است یا نه ابتدا باید بدانیم قیمت مسکن متأثر از چه عواملی است. هنگامیکه صحبت از قیمت به میان میآید، اولین موضوعی که به ذهن میرسد تعادل عرضه و تقاضاست، بهنحویکه افزایش عرضه (در کنار ثبات تقاضا) موجب کاهش قیمت و افزایش تقاضا (با ثبات عرضه) باعث افزایش قیمت خواهد بود؛ اما مسئله مهم ایناستکه عرضه و تقاضا هریک متأثر از عوامل متعددی هستند که این امر بر قیمت تعادلی پیش گفته اثر خواهد داشت. حال میپردازیم به مسئله قیمت مسکن در ایران. در ادامه این یادداشت این عوامل را یکبهیک برمیشماریم. اولین مسئله تأثیرگذار بر قیمت مسکن در ایران همانند سایر کالاها و خدمات متأثر از تغییرات عرضه و تقاضاست. جمعیت رو به افزایش کشور، نیازمند سرپناه است، ازسویدیگر سازندگان تمایلی به فروش واحدهای مسکونی ساخته شده خود ندارند و چرایی این امر را باید در عامل اثرگذار دیگر بر قیمت جستوجو کرد: نگاه سرمایهگذاری به مسکن! در ایران مسکن بهعنوان یکی از گزینههای مهم برای سرمایهگذاری به شمار میرود که دلیل این امر افزایش قیمتها درطول زمان است که میتواند افراد را ترغیب به سرمایهگذاری در این کالا کند. از سویی دیگر روند تورم در ایران درگذشته باعث میشود افراد به دنبال سرمایهگذاریهایی باشند که ارزش پولشان را در قبال افزایش سطح عمومی قیمتها حفظ کند. یکی دیگر از دلایلی که مردم به مسکن با نگاه سرمایهگذاری مینگرند ایجاد درآمدی ثابت برای آنها ازطریق دریافت اجاره است. از دیگر عوامل مؤثر بر قیمت مسکن میتوان از تغییرات نرخ ارز که تعیینکننده اصلی قیمت مواد اولیه ساخت و تجهیزات ساختمانی است، نام برد. رشد یا رکود اقتصادی نیز میتواند تأثیر مستقیم بر توان خرید افراد و تقاضای مسکن داشته باشد. سیاستهای دولت درزمینهٔ مسکن همچون تسهیلات مسکن و سیاستهای تنظیم قیمت نیز میتوانند بر بهای فروش هر مترمربع مسکن تأثیرگذار باشند. عوامل جغرافیایی، شرایط تأمین مالی و نرخ سود تسهیلات بانکی و وام مسکن از دیگر عوامل مؤثر بر توانایی خرید مسکن و درنتیجه قیمت آن به شمار میروند. میخواهیم بدانیم پلتفرمهای آنلاین چگونه میتوانند بر قیمتگذاری مسکن تأثیر داشته باشند. پلتفرمهای آنلاین با در کنار هم قرار دادن عرضهکنندگان متعدد (شامل فروشندگان و دلالان) رقابتپذیری را افزایش داده و موجب شفافیت بیشتر در بازار میشوند. از سویی دسترسی به این پلتفرمها باعث میشود کاربران بتوانند با در دست داشتن دادههای متنوع به تحلیل پرداخته و تصمیمگیری نمایند. بدین ترتیب میتوان گفت پلتفرمهای آنلاین یکی از راههای کاهش هزینه، شفافسازی قیمتها و صرفهجویی در زمان خرید مسکن به شمار میروند. البته از تأثیر تورمی این پلتفرمها نمیتوان غافل شد! افزایش تقاضا و افزایش مبادلات در کنار یکدیگر میتوانند موجب افزایش تورم و شکلگیری انتظارات تورمی بشوند. باید خاطرنشان کرد همواره سودجویانی مترصد یافتن فرصتی برای بیشتر نشان دادن ارزش کالای خود هستند که پلتفرمهای آنلاین خرید مسکن در صورت عدم نظارت میتواند چنین فرصتی را برای آنها فراهم نماید. کوتاهسخن آنکه وجود پلتفرمهای خریدوفروش مسکن در قیمتگذاری مؤثر خواهند بود اما این امر بدان معنا نیست که بازار مسکن به دست فعالان این حیطه قیمتسازی میشود، وجود نظارت بر عملکرد این پلتفرمها قطعاً سازنده خواهد بود اما راهحل قیمت بالای مسکن را باید در عواملی بنیادیتر جستجو کرد. ترکیب این عوامل با یکدیگر میتواند به تغییرات متفاوت در قیمت مسکن در ایران منجر شود.
*دکترای اقتصاد و مدرس دانشگاه