آیا «بهارات» تهدیدی جدی برای آینده جهان است؟

هم‌زمان با هجدهمین اجلاس رهبران «گروه ۲۰» که در شهر دهلی‌نو برگزار شد، خبری درباره تغییر نام هند بازتاب وسیعی یافت و در تیتر یک رسانه‌های جهان قرار گرفت. این خبر وقتی رسانه‌ای شد که دعوت‌نامه‌های رسمی برای میهمانان ضیافت شام اجلاس گروه ۲۰، گمانه‌زنی‌هایی درباره تغییر نام احتمالی هندوستان مطرح کرد. در‌این‌دعوت‌نامه‌ها برای اشاره به «دراپادی مورمو» به‌جای استفاده از عنوان «رئیس‌جمهوری هندوستان» از «رئیس‌جمهوری بهارات» استفاده شده بود. سخنگوی ارشد حزب حاکم «بهاراتیا جاناتا» نیز در پست توییتری برای اشاره به‌عنوان «نارندرا مودی» از «نخست‌وزیر بهارات» استفاده کرد. سپس در پلاکارد نخست‌وزیر در افتتاحیه اجلاس سران این‌گروه، برای اشاره به کشور هند از عنوان «بهارات» یاد شد.

هند، نخستین کشوری نیست که تغییر نام داده و آخرین آن‌ها نیز نخواهد بود. دولت ملی‌گرای مودی پیش‌ازاین نیز نام چندین شهر مرتبط با دوران گورکانیان و عصر استعمار این‌کشور را تغییر داده بود. با کنکاشی در تاریخ نام ده‌ها کشور ازجمله ایران به‌چشم می‌خورد که در برهه‌ای تغییر یافته‌اند؛ بنابراین در کنار کشورمان می‌توان به تغییر نام تایلند، بنگلادش، میانمار، سری‌لانکا، هلند، ترکیه، چک، کنگو، زیمبابوه، مقدونیه شمالی و ... اشاره کرد. به‌گزارش مهر؛ مقامات هر کشوری نیز برای تغییر نام دلایل و توجیهات خود را داشته‌اند. «رجب طیب اردوغان» رئیس‌جمهوری ترکیه در سال ۲۰۲۲ به سازمان ملل اطلاع داد که کشورش از حالا در تمام زبان‌ها باید Türkiye خوانده شود و افزود؛ این کلمه، نماینده بهتری نسبت به‌نام یک «پرنده» است: Turkey در انگلیسی به‌معنای بوقلمون است! «میلوش زمان» رئیس‌جمهوری سابق چک در سال ۲۰۱۹ گفت که از «چک» استفاده می‌کنم چون از نام خشک و رسمی «جمهوری چک» قشنگ‌تر و کوتاه‌تر است. هلند در ژانویه ۲۰۲۰ تصمیم گرفت به‌جای Holland از Netherlands استفاده و آن‌را حذف کند. دولت این‌کشور اعلام کرد که نیدرلند بهتر از هلند، این‌کشور را آزاد، مدرن و جامع نشان می‌دهد. «جمهوری مقدونیه» در سال ۲۰۱۹ رسماً به «جمهوری مقدونیه شمالی» تغییر نام داد. این نام در جریان مناقشات سیاسی با یونان و برای تمییز‌دادن بین این‌کشور و منطقه شمالی یونان که «مقدونیه» نامیده می‌شود، تغییر کرد. در قانون اساسی هند در کنار نام «هند» از عنوان «بهارات» نیز استفاده‌ شده. در بحث‌های مجلس مؤسسان، بسیاری از نمایندگان به‌دنبال عنوان بهارات برای این‌کشور بودند و باعنوان هند مخالفت می‌کردند اما نهایتاً هند در کنار بهارات به‌عنوان نام این‌کشور در قانون اساسی قرار گرفت. ریشه بهارات (ازنظر لغوی به‌معنای «نگه‌دارنده») به‌ظاهر در برداشت‌های دیگر به‌معنای منطقه‌ای بالای اقیانوس و پایین کوه‌های برفی‌ست؛ ازطرفی به پادشاهی افسانه‌ای بهاراتا یا عنوان قبیله‌ای تاریخی در هند باستان بازمی‌گردد. مهاباراتا (یا مهابهاراتا؛ مها = کبیر) اثر حماسی-تاریخی هندی با قدمتی چندهزارساله که برخی آن‌را شاهنامه هند می‌دانند نیز برپایه نام بهارات نام‌گذاری شده. مهم‌ترین داستان این کتاب نبرد بر سر تصاحب تاج‌وتخت بهاراتاست. تغییر اسامی البته پیش‌ازاینکه به‌اسم خود کشور برسد، بیشتر درمورد اسامی شهرها اعمال شده. دولت هند اسامی شهرهایی را که توسط مسلمانان و مغول‌ها نام‌گذاری شده بودند به نام‌هایی با ریشه‌های هندی تغییر داد. کشور هندی‌ها چندین اسم دارد که نام نخست آن همان هند است و در انگلیسی India گفته می‌شود. این نام در جهان رواج دارد و همه این‌کشور را به‌این‌نام می‌شناسند. نام دیگر این‌کشور، هندوستان است که به‌معنای سرزمین هندوهاست. سومین نام هم بهارات است که قدمت آن به 2000سال‌پیش بازمی‌گردد. بهارات درحقیقت نام سانسکریت کشور هند است. وقتی انگلیسی‌ها این‌کشور را به استعمار خود درآوردند عنوان «هند» را برای آن انتخاب کردند. هند افزون‌بر برخورداری از تاریخ تمدن چندهزارساله، امروزه با دراختیارداشتن بیشترین جمعیت و بیشترین رشد اقتصادی جهان، از قدرت‌های نوظهور محسوب می‌شود. بسیاری از کارشناسان معتقدند مسیری که چین در دودهه‌اخیر طی کرده، در آینده نه‌چندان‌دور توسط هند دنبال خواهد شد؛ موضوعاتی که باعث شده مقامات این‌کشور با حذف هرآنچه به استعمار انگلیس ارتباط می‌یابد، خود را از این تحقیر تاریخی نجات دهند. عنوان اروپایی این سرزمین (هند/India) هم طبیعتاً عنوانی بومی برای این‌کشور نیست. ازنظر هندی‌ها، تشابه نام آن‌ها با بومیان آمریکا که هندی نامیده می‌شوند اثر منفی در افکار عمومی جهان درمورد این‌کشور دارد. هندی‌خواندن بومیان آمریکا به این بازمی‌گردد که «کریستف کلمب» وقتی با قاره آمریکا مواجه شد، با‌تصور‌اینکه به هند رسیده آن‌را هند خواند. بعدها این‌مناطق هند غربی و بومیان آمریکا، هندی نامیده شدند. نامی که تاکنون نیز به این‌افراد نسبت داده می‌شود. برخی هنوزهم تصور می‌کنند سرخپوستان آمریکا ریشه هندی دارند. پس‌ازاین رویداد، سرزمین اصلی هندوستان، «هند شرقی» نام‌گذاری شد. ازاین‌رو، کمپانی تجاری انگلیس که درنهایت سراسر هند را فتح کرد، هند شرقی نامیده شده بود؛ بنابراین از نگاه هندی‌ها، علاوه‌براینکه، عنوان هند وارداتی‌ست و در هیچ منبع تاریخی فرهنگ هند، اثری از آن نیست؛ واژه‌ای تحقیرآمیز نیز هست. «هندوستان» نیز که پسوند «ستان» را به‌همراه دارد، واژه‌ای با ریشه‌های فارسی‌ست. همین پسوند در کشورهایی مانند ازبکستان، افغانستان، تاجیکستان و ... هم دیده می‌شود؛ بنابراین هندوستان واژه‌ای‌ست که ایرانی‌های باستان برای این سرزمین انتخاب کرده‌اند. ریشه هندوستان و عنوان هندی به‌اسم دره و رود «سند» برمی‌گردد که توسط ایرانی‌های باستان فتح شد و در تغییرات زبانی به‌شکل هندوستان (سرزمین هندی / هندوها) درآمد. به‌نظر می‌رسد اصلی‌ترین دلیل تغییر اسم هند به ریشه‌های استعماری اسامی هند بازمی‌گردد. این‌نوع نگاه اگرچه مخالفانی در سطوح مختلف دارد اما همواره در میان خود هندی‌ها وجود داشته و بخش مهمی از مباحث مربوط به سال‌های ابتدایی استقلال هند را تشکیل داده است. «هاراگویند پنت» از مبارزان استقلال هند در مجلس مؤسسان که برای تدوین قانون اساسی این‌کشور تشکیل شد گفته بود: «باید بدانیم نام هند را بیگانگانی بر کشور ما نهاده‌اند که با ثروت این سرزمین وسوسه شده و آزادی ما را برای کسب ثروت کشور دزدیدند. اگر به کلمه هند بچسبیم، نشان می‌دهد از داشتن این کلمه توهین‌آمیز که به ما تحمیل شده خجالت نمی‌کشیم». دراین‌روزها نگاه بیشتر مردم، مقامات و رسانه‌های هند و جهان به یک روی سکه معطوف است که همان تقابل با استعمار تاریخی انگلیس را شامل می‌شود اما آن‌ها از روی دیگر سکه که درعین‌حال خطرناک و تهدید جدی برای صلح منطقه جنوب آسیا و شبه‌قاره هند تلقی می‌شود، غافل مانده‌اند. با این دیدگاه، دلایل دیگری هم برای تغییر نام هند به‌چشم می‌خورد و این‌موضوع ریشه در ناسیونالیسم هندی دارد. برخلاف نام هند که به جغرافیای تجزیه‌شده هند (پس از جدایی پاکستان، بنگلادش، سریلانکا، میانمار و ...) اشاره می‌کند، بهارات نامی برای سراسر جغرافیای هند بزرگ است که همه شبه‌قاره هند را دربرمی‌گیرد. از نگاه ناظران، برای برخی جوامع کوچک‌تر، حرکت‌های ناسیونالیستی در هند می‌تواند به‌معنای تلاش آن برای ایجاد هژمونی در آسیای جنوبی و سلطه بر جوامع ضعیف‌تر باشد. این‌مسئله به نگرانی از مفهوم «آخاند بهارات» (Akhand bharat = هند بزرگ یا تجزیه‌نشده) اشاره دارد که سال‌هاست ازسوی ملی‌گرایان هندی مطرح می‌شود؛ ایده‌ای که به‌دنبال اتحاد دوباره همه کشورهای حوزه هند بزرگ است. درظاهر، گاندی نیز با این استدلال که تجزیه هند، راه انگلیس برای حکومت بر هند بوده، از این ایده حمایت کرده است. به‌گزارش نشریه آمریکایی «فارن‌پالیسی»؛ رؤیای «هند تجزیه‌نشده» که همه جغرافیای سابق هند را دربرمی‌گیرد، فقط به‌معنای وحدت فرهنگی نیست و ممکن است به رویکردهای تهاجمی هند منتهی شود. اگرچه ادغام کشورهای همسایه در هند امری دورازانتظار به‌نظر می‌رسد؛ بااین‌حال احتمالاً هند درصدد نفوذ فرهنگی و سلطه سیاسی در کشورهای آسیای جنوبی برآید و احتمال تشدید اسلام‌هراسی در هند بیش‌ازپیش محتمل خواهد بود. طبق گزارش «اسلام‌هراسی در عصر دیجیتال» که توسط «شورای اسلامی ویکتوریا» (ICV) منتشر شد؛ هند، آمریکا و انگلیس به‌ترتیب بیشترین محتوای ضداسلامی را در توئیتر تولید می‌کنند. این سه کشور طی یک‌دوره سه‌ساله، ۸۶‌درصد محتوای ضداسلامی توئیتر را به‌اشتراک گذاشته‌اند. هند تنها ۵.۷۵‌درصد از کاربران جهانی توئیتر را داراست اما ۵۵‌درصد از تمام توییت‌های ضد مسلمانان را به‌خود اختصاص داده. آن‌ها دست‌کم سه‌میلیون و ۷۵۹‌هزار و ۱۸۰ پست اسلام‌هراسانه بین ۲۸ اوت ۲۰۱۹ (۶ شهریور ۱۳۹۸) تا ۲۷ اوت ۲۰۲۱ (۵ شهریور ۱۴۰۰) انتشار داده‌اند؛ بنابراین انتظار می‌رود که بعد از تغییر رسمی نام «هند» به «بهارات» این روی سکه نیز موردتوجه قرار گیرد تا ضمن جلوگیری از رشد ناسیونالیست هندی و تشدید اسلام‌هراسی، صلح و امنیت در منطقه جنوب آسیا نیز به‌خطر نیفتد.