غزه، ایران؛ از تصور تا تصویر
برخلاف تصور بخش مهمی از مردم ایران و جهانیان، ایران در بحران غزه تصویری معقول از خویش به نمایش گذاشت. چرخش سیاسی و تصویر نمایش دادهشده توسط ایران در موضوع فلسطین اگر با تحریکات پنهان و آشکار عوامل داخلی و خارجی تغییر نکند، ناامیدی بسیاری در میان دشمنان ایران و امیدواری بزرگی میان ایران دوستان ایجاد خواهد کرد. امروز ایران از اظهارات محمود احمدینژاد مبنی بر محو اسرائیل از نقشه جغرافیایی جهان به پیشنهاد سید ابراهیم رئیسی بر لزوم برگزاری رفراندم برای تعیین سرنوشت مردم فلسطین رسیده است. پیشنهاد برگزاری رفراندم برای تعیین سرنوشت مردم فلسطین ازسوی تهران، ورود ایران از مدیریت بحران به مدیریت حل بحران است. توجه داشته باشید پیشنهاد برگزاری رفراندم ازسوی ایران اگرچه چندان قابلیت اجرایی ندارد اما بهتنهایی علامت تغییر بزرگی است. یاستهای اعلامی ایران در چهار دهه گذشته مبنی بر نابودی اسرائیل باوجود عناصری چون حماس و حزبالله تاکنون نهتنها با موفقیت همراه نبوده، بلکه میتواند با تبعات خطرناک برای ایران همراه شود. بهنظر میرسد مقامات بلندپایه ایران با مدنظر قرار دادن معادلات و صفبندیهای جهانی از یکسو و ملاحظات پیرامونی ازسویدیگر و از همه مهمتر با درک خطرات راهبردی سیاستهای گذشته برای کشور، بدین درک رسیدهاند که در شرایط خطیر فعلی بهجای نابودی اسرائیل، این کیان ایران است که با جدیترین خطر در تاریخ معاصر خود مواجه شده است و لذا با هوشیاری تغییر ریل دادهاند. ازسویدیگر توجه به واقعیتهای میدانی نشان میدهد که دیر یا زود ظهور دولت نرمال فلسطینی امری غیرقابلاجتناب برای تلآویو و قدرتهای حامی آن خواهد شد . بههرحال در عرصه کشورداری، تغییر سخت و غالباً همراه با درد است و تعبیر آن بهعنوان تحقیر، امری غیرعقلانی بوده است. در روند پذیرش تغییر بهعنوان یک ضرورت آنچه مهم است، ایناستکه تغییر را خود مدیریت کنیم و نگذاریم تغییرات را دیگرانی مدیریت کنند که هزاران مدیر و سودا در سر دارند. نمیشود برای همیشه با بحران زیست و با آن کنار آمد. برای عبور از بحران باید با درایت چارهاندیشی کرد. حکمرانی و امر کشورداری کاری بس دشوار و بعضاً همراه با تصمیمات بسیار سخت و پرهزینه است. عبور از شعار نابودی اسرائیل به شعور تعیین سرنوشت مردم فلسطین ازطریق رفراندم، تبلور عقلانیتی است که امروز به درک خطرات و ناکارآمدی شعارهای گذشته رسیده است. تاریخ نشان داده که در برخی از بزنگاهها ترک مخاصمه براساس واقعیتهای میدانی عین شجاعت و تغییری تاکتیکی بوده که خود عامل ورود به چرخه قدرت شده است. نکته آنکه مسؤولیت و اولویت اول حاکمیت در ایران رفع خطر و تأمین منافع ملی ایران و ایرانیان بوده و هست. موضوعات مربوط به سیاست خارجی نهتنها نباید عامل ایجاد خطر، بلکه باید در خدمت منافع ملی ایران باشند. سخن آخر آنکه در حقانیت فلسطینیها شک و تردیدی وجود ندارد؛ اما این نگاه نمیتواند واقعیت وجودی اسرائیل را نفی کند. ما نیاز داریم بیش از آنکه به چرایی ایجاد بحران فلسطین بپردازیم و نقش قربانی بودن فلسطینیها را پررنگتر کنیم، برای آن راهحلی را بیابیم که ظرفیت اجرایی داشته باشد. عبور فلسطین و فلسطینیها از فاز جریانی جنبشی به فاز تشکیل دولت نرمال، عامل تغییر از چرخه قربانی بودن به چرخه قدرت شدن و در بلندمدت میتواند دستآوردهای بهتری برای فلسطین و فلسطینیها بهبار آورد.
صادق ملکی/ دیپلماسی ایرانی