در گفتوگو با کارشناس حوزه فن بیان و سخنوری مطرح شد؛
جای کتاب مهارتهای کلامی و فن بیان در مدارس ما خالیست
وحید حاجسعیدی
آموزش فن بیان، سخنوری، فنون مذاکره، نفوذپذیری بر مخاطب (هیپنوتیزم کلامی)، غلبه بر اضطراب و کمرویی، مهارتهای ارتباط مؤثر و بالاخره آموزش تفسیر زبان بدن ازجمله مهارتهایی هستند که در زندگی اجتماعی و روزمره افراد جایگاه و نقشی بسیار مهم ایفا میکنند. جالب اینکه این مهارتها تنها مختص نوجوانان و جوانان که هنوز در ابتدای مسیر زندگی هستند، نیست و حتی برای افرادیکه سالها در جامعه هستند و در مشاغل مختلف مشغولبهکار هستند نیز کاربرد دارد! هرچند در گذشته نیز چنین آموزشهایی مدنظر استادان جامعهشناس و مدرسان این حوزه بود؛ اما بعد از گسترش فضای مجازی و افزون شدن دانش و آگاهی مردم، برخی علوم و زیرشاخههای آنها بیشتر شناخته شدند و علم مهارت گفتوگو نیز یکی از این علوم است. بهمنظور آشنایی بیشتر با مهارتهای حوزه کلام و ارتباط با صدیقه شاهحسینی؛ کارشناس ارشد ادبیات فارسی و از استادان این حوزه، همکلام شدیم و از رموز و پیچوخم مهارتهای کلامی پرسیدیم. شاهحسینی از مدرسان حوزههای مختلف فن بیان و سخنوریست و تاکنون کارگاهها و ورکشاپهای متعددی برگزار کرده است و چندین داوری جشنواره های گویندگی استانی را در رزومه کاری خود دارد. او در ارائه این مهارت به خردسالان و کودکان روش ابتکاری مخصوص به خود رادارد و دراینرابطه دو کتاب نیز به چاپ رسانده است.
یادگیری فن بیان زندگی امروزی چه اثراتی دارد؟
قریببهاتفاق مردم، به ارزش فن بیان در زندگی خودشان واقف نیستند و بههمینعلت هم نیازی به یادگیری آن نمیدانند. گویا این افراد تصور میکنند که فن بیان فقط مخصوص به سخنرانان و مجریان مطرح دنیاست و بقیه مردم نیازی به یادگیری آن ندارند! اما در حقیقت اینگونه نیست و افراد میتوانند با یادگیری تکنیکهای متنوع و مهارتهای کلامی علاوهبر رشد و توسعه فردی، از این مهارتهای در موقعیت های شغلی، خانوادگی، عاطفی و مدیریتی بهنحواحسن استفاده کنند و زندگی شادتر و موفق تری را تجربه کنند. بهعنوانمثال؛ شما اگر در بیان آنچه که در فکر دارید ناتوان هستید، اگر نمیتوانید افکار و احساسات خود را بهخوبی بیان نمایید، اگر در مواقع حساس نمیتوانید بهخوبی از خود دفاع کنید، اگر از اظهارنظر در جمع واهمه دارید، اگر احساس میکنید ضعف شما در فن بیان مانع پیشرفت شغلی شما شده است، اگر هنگام یک ارائه و سخنرانی دست و پاهای شما شروع به لرزیدن میکند و همیشه از این موقعیت فراری هستید، پس با یادگیری برخی مهارتهای کلامی و روانی، علاوهبر تمرکز بیشتر در هنگام سخنرانی یا حتی گفتوگو با اطرافیان، میتوانید بدون واهمه تمام مکنونات ذهنی خود را به زبان برانید.
بهنظر شما مهارتهای فن بیان در کودکان به چه معناست؟
به زبان ساده فن بیان یعنی مهارت خوب صحبت کردن و این ربطی به سن و سال افراد ندارد؛ اما وقتی صحبت از فن بیان در کودکان میشود؛ یعنی کودک بتواند متناسب با سن خودش، به دور از خجالت و شرمساری، با مهارت بالا و بدون اینکه کلامش را چند بار قطع کند یا دستش را روی صورتش بگیرد، در یک جمع صحبت کند. به تعریف دیگر، کودکی که فن بیان بالایی دارد، بدون خجالت، استرس و ترس در یک جمع صحبت میکند و نحوه صحبت کردنش با ادای کامل کلمات، عبارتها، جملات و حروف همراه به دور از تکانههای عصبی نظیر دست و پا تکان دادن است. اثرات یادگیری مهارتهای سخنوری در کودکان را چگونه ارزیابی میکنید؟ هر مهارتی که کودک فرا میگیرد باعث افزایش اعتمادبهنفس و عزتنفس میشود و یادگیری مهارتهای کلامی نیز از دایره مستثنی نیستند و در گام اول به او هویت اجتماعی میدهند. در ضمن باعث میشود کودک درارتباطبا همسالان راحت تر و مطمئنتر باشد. در ضمن این مهارتها در مدرسه و سایر کلاسهای آموزشی مثل کلاسهای ورزشی، موسیقی، فرهنگی و هنری و ... به کار میآیند و بهجهت ارتباط آسانتر با مربی و سایر همکلاسیها باعث تسهیل در یادگیری سایر مهارتهای غیرکلامی میشود.
راهکارهای تقویت فن بیان در کودکان کدامند؟
قبل از اینکه به پاسخ این سوال بپردازیم باید اشاره کنم بسیاری از خانوادهها گمشدههای کودکی خود را در فرزندان خود میجویند و انتظار دارند فرزندشان از همان سنین کودکی، بهخوبی یک بزرگسال حرف بزند، درسش را در فرمت یک فرد کنکوری بخواند، تمام آداب و اصول اجتماعی را رعایت کند، ورزش مورد علاقهاش با علاقه پدرش یکسان باشد و ... درصورتیکه این چنین نیست و هر کودک دارای مختصات، استعدادها و ویژگی های منحصر به فردی است که باید آنها را شناخت و روی آنها کار کرد؛ بنابراین اگر تصور کنیم با آموزش مهارت های فن بیان کودک قادر بود مثل مجریان رادیو سخن بگوید، همین الان از خواندن ادامه این گفتوگو خودداری کنید! اما درخصوص راهکارهای تقویت مهارتهای کلامی باید گفت بهترین گزینه، ایجاد تعامل و رابطه خوب با فرزندان است. پرهیز از تخریب و بهکار بردن کلماتی مثل بیعرضه و ...، عدم مقایسه کودک با همسالان، قصه گویی و خواندن کتاب، تماشای دستهجمعی تلویزیون تا در صورت ایجاد سوال کودک از شما پرسش داشته باشد، کاستن وابستگی کودک به والدین، بازی با کودک و ... نیز در بهبود مهارتهای کلامی کودک نقش دارند. نکته مهم اینکه اگر کودکی نمیتواند کلمه یا عبارتی را درست تلفظ کند، از اجبار یا تلاش برای اصلاح آن بپرهیزید. هیچ عجلهای برای یادگیری آن واژه یا عبارت نیست و کودک به مرور از اطرافیان یا تلویزیون یا همسالان یاد میگیرد. فشار و اصرار بر یادگیری هر مطلبی نتیجه عکس دارد.
کلام آخر
اولین و مهمترین مهارتی که یک فرد رد زندگی میآموزد مهارت سخن گفتن است. دراینخصوص داستانها، احادیث، اشعار و جملات متعددی داریم و بسیاری از جنگها و درگیریهای قومی و قبیلهای و حتی خانوادگی ماحصل عدم آشنایی با مهارتهای کلامیست. ایکاش دست اندرکاران حوزه آموزشوپرورش کتابی در حوزه فن بیان و یا چندین سرفصل دراینحوزه در کتابهای درسی بچهها در مدارس و حتی دانشگاهها بگنجانند تا دانشآموزان ما قبل از ورود به جامعه، به فنون و پیشنیازهای زندگی اجتماعی آشنایی پیدا کنند و ایکاش دست اندرکاران و مسئولین امر به فعالیت این حوزه توجه ویژه داشته باشند. امید است خانوادهها نیز در آموزش برخی مهارتها به فرزندان شان حساسیت بیشتری نشان دهند و با مطالعه و یا حتی تماشای برنامهها و فایلهای آموزشی، مقدمات تربیت فرزندانی مسئولیتپذیر، قانونمند و مبادی آداب تربیت کنند تا علاوهبر داشتن آیندهای روشن، نسلی پویا و بهنجار تحویل جامعه دهیم. به امید آن روز در پناه آفریننده کلام باشید.