کارشناس نشریه KARAR بررسی کرد؛
رؤیای «ارزانبودن هزینه زندگی در ترکیه» چگونه بر باد رفت؟
تصور «ارزانبودن هزینههای زندگی» در کشور ترکیه، مدتهاست کاملاً در هم شکسته و حالا قیمت بسیاری از اقلام ضروری زندگی روزانه، از چند کشور اروپایی نیز بالاتر است. حالا دیگر برخلاف روال ۱۰سال قبل، خبری از ارزانی در ترکیه نیست و گذشت آن دورانی که همسایههای اروپایی؛ حتی برای خرید غذا و لباس به ترکیه میرفتند. تا یکسالپیش، دههاهزارنفر از شهروندان بلغارستان، یونان و حتی شهروندانی از رومانی، برای خرید مایحتاج غذایی، پوشاک و آکسسوار و وسایل تزیینی به ترکیه میرفتند و با صرف هزینه پایین، هرآنچه را میخواستند، میخریدند؛ اما هزینههای تولید کالا در ترکیه آنقدر بالا رفته که حتی قدرت شگرف دلار و یورو در برابر لیره، بازهم یک لباس یا غذای ارزان، نصیب گردشگر اروپایی نمیکند. بهگزارش تسنیم؛ «ابراهیم قهوهچی» (از تحلیلگران اقتصادی مشهور ترکیه) در تازهترین یادداشت تحلیلیاش به بررسی اینموضوع پرداخته که «چرا ترکیه تبدیل به یک کشور گرانقیمت شد و مردم اینکشور با چه وضعیت اقتصادی بغرنجی روبرو هستند».
وقتی درباره بحران اقتصادی ترکیه صحبت میکنیم، همه قصد دارند بحث خود را از موضوع آشنا و تکراری تورم آغاز کنند؛ اما مسئله ما واقعاً فقط تورم نیست و تنها یکی از ابعاد اینمسئله را باید به تورم ربط داد. ساده بگویم: تورم چیزی است که دارای یک موج حرکتی است و بهطور منطقی، باید یک خط سیر زمانی داشته باشد و بیاید و برود. ولی ما در ترکیه با پدیده دیگری روبرو هستیم. پدیدهای که به ما میگوید: در کشورهای دیگر، تورم پس از مدتی فروکش میکند و همه چیز به یک حالت طبیعی و دارای ثبات میرسد اما در ترکیه چنین نیست و همچنان که در اخبار و آمار و اطلاعات رسانهها و فضای مجازی میبینیم: قیمت اغلب مواد غذایی در یونان، ارزانتر از نرخ مواد غذایی ترکیه است. در کشور شیک و توریستی ایتالیا، خرید لباس بهمراتب ارزانتر از ترکیه است. حتی از این دو قلم مهمتر، مسئله مسکن است. همینالان، خرید خانه در آلمان، ارزانتر از ترکیه است. حقیقتاً چرا باید چنین باشد؟ به یاد دارید تا همین دوسالپیش، دههاهزارنفر از همسایگان یونانی و بلغاری ما به شهر ادیرنه ترکیه و برخی بنادر دیگر ما میآمدند و عملاً ترکیه را به بازارروز خود تبدیل کرده بودند و حتی میوه و سبزیها را در ترکیه میخریدند و با خود میبردند؟ چه شد؟ چرا آنها به روال سابق به ترکیه نمیآمدند؟ آنها که یورو دارند و قیمت یورو در این مدت بالاتر رفته پس چرا پیدایشان نیست؟ پاسخ، ساده است: قیمت مواد غذایی، پوشاک، میوه و سبزیها و هر چیز دیگری در ترکیه آن قدر بالا رفته که خرید در اینجا برایشان مقرونبهصرفه نیست. فکرش را بکنید! حتی آن شهروند اروپایی دارای یورو نمیتواند از کشور ما خرید کند چه رسد به حالوروز خود هموطنان ما! به همین سادگی و در مدت زمانی کوتاه، ترکیه از یک کشور ارزان به کشوری بسیار گران تبدیل شده است. چرا ذکر مقایسه قیمت مواد غذایی، پوشاک و مسکن در ترکیه و اروپا مهم است؟ من میخواهم با پیشکشیدن این موضوع تورمی مهم، به شما بگویم که در ترکیه، در یک چرخه وحشتناک افتادهایم که نشان میدهد قرار نیست قیمت هیچ کالایی در این کشور پایین بیاید! ببینید! پس از کرونا و حمله روسیه به اوکراین، در بسیاری از کشورهای اروپایی، تورم روی داد و قیمت همه چیز بالا رفت. اما این فقط یک دوران موقت بود و حالا قیمت همه کالاها پایین آمده است. ولی عجیب است که در ترکیه، حتی زمانی که تورم کاهش یابد، ما همچنان در یک کشور گرانقیمت زندگی میکنیم و روزبهروز فقیرتر و نیازمندتر میشویم! میدانید که بر اساس دیدگاه تحلیلگران اقتصادی حرفهای و مستقل، بسیاری از گزارشها و ارقام مرکز ملی آمار ترکیه (TÜİK) محل اطمینان و اعتماد نیست. بااینحال، حتی همان آمار خوشبینانه که به سفارش دولت، با نهایت خوشبینی نوشته شده، نشانه این است که قیمتها تنها در عرض یک سال ۷۵.۴درصد افزایش یافته است! اولاً که همین عدد ۷۵درصد هم عدد دهشتناکی است و هیچکدام از همسایگان اروپایی ما در هیچکدام از اقلام غذایی و مسکن و بهداشت و پوشاک، حتی تورم ۲۵درصدی را تجربه نکردند. دوم اینکه ما با یک معما روبرو هستیم که به ما میگوید، در صورت بالارفتن نرخ دلار و افزایش هزینههای واردات و تولید، کالا نیز باید گرانتر شود. اما حتی در همان سهماهی که ارز در ترکیه ثابت مانده باز هم تورم ۱۰درصدی داشتیم! بله، درحالیکه افزایش نرخ ارز صفر است، افزایش قیمت سهماهه ۱۰درصد است. این عجیب نیست؟ و در دورهای که نرخ بهره به ۵۰درصد افزایش یافت. سپس بپرسیم: دلایل دیگر افزایش قیمت در ترکیه چیست؟ مسئله کجاست؟ آیا معادلات عرضه و تقاضا عوض شده است؟ بله. در پارهای موارد، تقاضا بالا رفته و یک گروه ثروتمند و رانت طلب بهوجود آمده که میتواند با احتکار و متمرکزساختن کالا در انحصار گروهی، قیمتها را بالا و بالاتر ببرد! در ترکیه امروزی، توزیع درآمد بهقدری مخدوش شده است که بسیاری از نشانههای آخرالزمان را برایمان آشکار میکند! حالا ما در ترکیهای زندگی میکنیم که در آن، ازدواج، بچهدارشدن یا شروع زندگی غیرممکن شده است. از روزی که ائتلاف سیاسی «اردوغان-باغچلی» همچون یک ائتلاف حزبی مقدس اعلام موجودیت کرده، ما سالبهسال وضعیت اقتصادی بدتری را تجربه کردهایم. در نخستین سال ائتلاف آنها یعنی در سال ۲۰۱۴، در برابر تولد سالانه یکمیلیون و ۳۰۰هزار کودک، سالانه ۴۰۰هزارنفر وفات داشتیم ولی حالا، تولد سالانه به ۹۵۰هزار رسیده و میزان مرگ هم در حد ۵۰۰هزار نفر است! به عبارتی روشن، همراهی سیاسی این دو مرد و تدابیر اقتصادی آنها، باعث کاهش میانگین تولد سالانه و افزایش میانگین مرگ شده است! متأسفانه، این ساختار سیاسی، فناوری و علم را در کشورمان نابود کرده است. به نظر میرسد تولید بهعنوان یک ارزش اقتصادی در حال رکود است و واسطهگری اوج گرفته است. ما در ترکیهای زندگی میکنیم که سیاستمداران آن، برنامه روشنی برای اداره کشور ندارند و علاوهبرآن که نرخ زادوولد پایین آمده و حتی شهرهای دارای ترکیب فرهنگی سنتی غالباً تکفرزند شدهاند، در حوزه فساد مالی هم مشکلاتمان بیشتر شده است. قبلاً در ردهبندی لیست کشورهای جهان از حیث پاکی و شفافیت مالی در رتبه ۴۰ تا ۵۰ بودیم؛ اما حالا ترکیه در ردهبندی جهانی فساد به رتبه ۱۱۵ سقوط کرده است! در شرایطی که در ائتلاف سیاسی اردوغان، از دو شعار اسلامگرایی و ملیگرایی دم میزنند، چطور ممکن است که در یک بازه ۱۰ساله، ما در زمینه فساد، بد و بدتر شویم و از پنجاه،شصت کشور دنیا عقب بیفتیم؟! به همین خاطر است که ترکیه سالبهسال کشور گرانتری شده و متخصصین و نخبگان ما درحالمهاجرت و ترک وطن هستند.