وزیر امور خارجه:
تهدید و فشار، مسیر مصالحه را میبندد
سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه پس از لغو سخنرانی خود در بنیاد کارنگی که قرار بود روز دوشنبه ۱ اردیبهشت بهصورت مجازی انجام شود، متن سخنرانی خود را منتشر کرد. بهگزارش ایرنا؛ در پیام وزیر امور خارجه آمده است: «زمانیکه با ارائه سخنرانی کلیدی در کنفرانس بینالمللی سیاست هستهای کارنگی موافقت کردم، ایران و ایالاتمتحده هنوز تاریخی برای دور بعدی مذاکرات که در سطح کارشناسان از چهارشنبه و در سطح عالی از روز شنبه آغاز میشود، تعیین نکرده بودند. همانطورکه در متن سخنرانی آمادهشده خود نیز تأکید کردهام، ایران اصلاً قصد ندارد درملأعام مذاکره کند. در سخنرانی خود همچنین روشن کردهام که برخی از گروههای ذینفع خاص تلاش میکنند تا با بدنامکردن مذاکرهکنندگان و ترغیب دولت ایالاتمتحده به طرح خواستههای حداکثری، روند دیپلماسی را دستکاری و از مسیر خود منحرف کنند». عراقچی همچنین تأکید کرد: «من به پرسشهای دشوار روزنامهنگاران و یا پاسخ به نگرانیهای شهروندان عادی عادت دارم؛ اما تبدیل سخنرانی به یک پرسشوپاسخ آزاد، یا آنرا مبدل به یک مذاکره عمومی میکند که من حاضر به پذیرش آن نیستم، یا آنرا برای مخاطبانی که احتمالاً بهدنبال جزئیات مذاکرات و اینکه مذاکرات به کجا میرسد هستند، ناراحتکننده میسازد. متأسفم که دعوتکنندگان من نه از این پویاییهای حساس آگاه بودند و نه به آن توجه داشتند».
در متن سخنرانی وزیر امور خارجه آمده است: «ازآنجاکه هدف از این گردهمایی بحث درباره آینده تلاشهای عدماشاعه است، اطمینان دارم که سیاستگذاران مسئول بهخوبی درک میکنند که فاصلهگرفتن از گفتوگو و حرکت بهسوی درگیری، بهمراتب بیشترازآنکه به حفظ رژیم جهانی عدماشاعه کمک کند، باعث فروپاشی آن خواهد شد. مایلم تأکید کنم که قصد ندارم در انظار عمومی وارد مذاکره شوم. تمرکز من بر تبیین ذهنیت ایران و اهدافی است که کشورم در پی دستیابی به آنهاست. بهعنوان یکی از بنیانگذاران معاهده انپیتی در دهه ۱۹۶۰، ایران همواره به اصول دسترسی همگانی به فناوری صلحآمیز هستهای و رد تسلیحات اتمی پایبند بوده است. ما تنها کشور روی زمین هستیم که براساس دلایل اخلاقی و مذهبی، مخالفت رسمی خود را با سلاحهای هستهای اعلام کرده و این مخالفت با فتوای رهبر معظم انقلاب اسلامی مبنیبر حرامبودن چنین سلاحهایی بیان شده است. ایران همچنین مدتهاست که مدافع سرسخت ایجاد منطقه عاری از سلاحهای هستهای (و اخیراً منطقه عاری از سلاحهای کشتارجمعی) در خاورمیانه بوده. درواقع، این ایده را نخستینبار در سال ۱۹۷۴ همراه با مصر مطرح کردیم. این هدف همچنان سنگبنای سیاست خارجی ماست؛ زیرا با قاطعیت معتقدیم که مسئله هستهای، موضوعی برای صلح در منطقه ما است، نه برای غرور». وی میافزاید: «با چشمپوشی از زرادخانه هستهای اسرائیل و نادیدهگرفتن امتناع آن از پیوستن به انپیتی یا پذیرش نظارت آژانس بینالمللی انرژی اتمی، کشورهای غربی با استانداردهای دوگانه خود، به رژیم جهانی عدماشاعه لطمه زدهاند. اکنون سال ۲۰۲۵ است و باید این استانداردهای دوگانه پایان یابد. تلاش ایران برای بهرهبرداری صلحآمیز از انرژی هستهای، همچنین از اولویتهای بلندمدت آن درراستای اهداف توسعهای و اقتصادی کشور نشئت میگیرد. درواقع، این تلاشها از دهه ۱۹۵۰ و با کمک برنامه «اتم برای صلح» رئیسجمهور آیزنهاور آغاز شد. باتوجهبه جمعیتی که روزگاری صرفاً به صنایع بزرگ متکی بود، تنوعبخشی به منابع انرژی برای تضمین تابآوری اقتصادی و همچنین پایداری زیستمحیطی امری حیاتی است». در ادامه متن آمده است: «متأسفانه برنامه هستهای صلحآمیز ما بهدلیل برداشتهای نادرست و روایتهای دارای انگیزههای سیاسی، دچار سوءتفاهم و تحریف شده است. اینگونه روایتها باعث شکلگیری سیاستهای اشتباه و ازبینرفتن فرصتها برای دیپلماسی معنادار شده است. بااینحال، محتاطانه امیدوارم که اینروند مسموم شاید درآستانه تغییر باشد. بهنظر میرسد رئیسجمهور آمریکا از اشتباهات فاجعهبار دولتهای پیشین که تریلیونها دلار از مالیاتدهندگان آمریکایی را در منطقه ما هزینه کردند (بیآنکه دستاوردی برای ایالاتمتحده داشته باشد) آگاه است. ایران مدتهاست نشان داده که آماده است با ایالاتمتحده برپایه احترام متقابل و جایگاه برابر وارد تعامل شود. این شامل بهرسمیتشناختن حقوق ما بهعنوان یکی از امضاکنندگان پیمان عدماشاعه هستهای (NPT) نیز میشود، ازجمله حق تولید سوخت برای نیروگاههای هستهایمان. همچنین بهروشنی اعلام کردهایم که چیزی برای پنهانکردن نداریم؛ بههمیندلیل ایران (در چارچوب توافق هستهای سال ۲۰۱۵) با جامعترین رژیم بازرسی که جهان تاکنون دیده، موافقت کرد. خروج ایالاتمتحده از برجام در سال ۲۰۱۸، بهدنبال بازاعمال تحریمها، اینروند پیشرفت را مختل و اعتماد ایجادشده را تضعیف کرد؛ اما با وجود این عقبگردها، ایران باردیگر تعهد خود به دیپلماسی را بهنمایش گذاشته است. برای حرکت به جلو، باید بنیانها مستحکم باشد. هر مذاکرهای بر اصل مصالحه معقول و منصفانه بنا میشود. برخلاف ادعاهای برخی گروههای ذینفوذ خاص، ایران همواره به تعهدات خود پایبند بوده است». عراقچی در این سخنرانی تأکید میکند: «اقدامات ما گویای خود هستند: ما به تعهد خود در برجام مبنیبر عدمپیگیری تسلیحات هستهای پایبند ماندهایم و اینموضوع اخیراً بهصورت علنی توسط مدیر اطلاعات ملی ایالاتمتحده تأیید شده است. ازآنجاکه ما حتی هفتسال پس از خروج آمریکا از برجام به تعهدات خود پایبند ماندهایم، ایران قابلاعتماد است و همواره به آنچه امضا میکند پایبند خواهد ماند. کسانیکه خلاف اینرا ادعا میکنند، یا ناآگاه هستند یا عامدانه فریب میدهند. دو سوءبرداشت مهم دیگر نیز وجود دارد که باید به آنها پرداخته شود. اول، برخی گروههای ذینفوذ خاص بهطور آشکار درتلاشاند روند دیپلماسی کنونی ایران و آمریکا را تحتتأثیر قرار دهند. تلاش آنها شامل طرح ادعای جعلی است مبنیبراینکه توافق احتمالی جدید، همان برجام خواهد بود. گرچه برجام، دستاورد مهمی بود، اما میخواهم کاملاً روشن کنم که بسیاری در ایران معتقدند که برجام دیگر پاسخگوی نیازهایشان نیست. آنها خواهان توافقی تازه هستند که منافع ایران را تضمین کند و درعینحال به نگرانیهای همه طرفها نیز پاسخ دهد. من هم با این خواسته موافقم. اکنون نمیتوانم بهجای رئیسجمهور ترامپ صحبت کنم؛ اما باتوجهبه اقدامات گذشتهاش، میتوان بااطمینان گفت که او نیز خواهان تکرار برجام نیست». وی میافزاید: «دوماینکه، ایران هرگز مانع همکاریهای اقتصادی و علمی با ایالاتمتحده نشده است. مانع اصلی، دولتهای پیشین آمریکا بودهاند که اغلب تحتتأثیر گروههای ذینفوذ خاص عمل میکردند. همانطورکه اخیراً در صفحات روزنامه واشنگتنپست توضیح دادم، فرصت اقتصادی هزارمیلیارد دلاری که کشور ما ارائه میدهد، میتواند بهروی شرکتهای آمریکایی باز باشد. این شامل شرکتهایی میشود که میتوانند به ما در تولید برق پاک از منابع غیرهیدروکربنی کمک کنند. ایران درحالحاضر تنها یک رآکتور فعال در نیروگاه هستهای بوشهر دارد. برنامه بلندمدت ما ساخت دستکم ۱۹ رآکتور دیگر است؛ بهاینمعناکه دههامیلیارددلار قرارداد بالقوه دردسترس قرار دارد. بازار ایران بهتنهایی آنقدر بزرگ است که بتواند صنعت هستهای درحالرکود آمریکا را احیا کند. در چشمانداز آینده، هرگونه توافقی که ممکن است حاصل شود، باید بر تضمین منافع اقتصادی ایران همراه با یک برنامه نظارتی و راستیآزمایی محکم بنا شود که درباره صلحآمیزبودن برنامه هستهای ایران اطمینان دهد. تنها چنین رویکردی میتواند ثبات و اعتماد بلندمدت را بههمراه داشته باشد. حوزه مذاکرات نیز باید مشخص باشد؛ مذاکرات باید صرفاً بر رفع تحریمها و مسئله هستهای متمرکز باشد. در منطقهای به پرآشوبی و بیثباتی منطقه ما، ایران هرگز امنیت خود را وارد مذاکره نخواهد کرد». در پایان متن آمده: «بههماناندازه مهم، احترام به گذشته تمدنی ایران و هویت فرهنگی و سیاسی آناستکه تاریخ کهن ما پدید آورده. استفاده از تهدید و فشار علیه ملت سرافراز ایران، سالهاست که ناکارآمدی خود را نشان داده و مسیر مصالحه را میبندد، نهاینکه باز کند. تعامل سازندهای که برپایه احترام متقابل و جایگاه برابر بنا شود، بسیار مؤثرتر در ایجاد اعتماد و پیشبرد گفتوگو خواهد بود. درنهایت اما نه کماهمیتتر، ایران نباید بهعنوان استثنائی در چارچوب جهانی عدماشاعه تلقی شود. بهعنوان یکی از امضاکنندگان معاهده انپیتی، ایران از همان حقوقی برخوردار است که دیگر اعضا دارند و به همان تعهدات نیز پایبند است. رعایت این اصل برابری، لازمه رسیدن به یک راهحل عادلانه و پایدار است. اگر رژیم جهانی عدماشاعه قرار است پابرجا بماند، همه طرفها بهویژه کشورهای دارای سلاح هستهای باید به تعهداتش عمل کنند. تنها ازطریق مسئولیتپذیری متقابل است که میتوانیم چالشهای فوری پیشرو را پاسخ دهیم. ایران آمادگی دارد نقش خود را در ساختن منطقهای امنتر، عاری از تهدید سلاحهای هستهای ایفا کند».