آیا فقط صاحبان سلاح هستهای غنیسازی میکنند؟
وزیر امور خارجه آمریکا خواست مشروع جمهوری اسلامی برای «غنیسازی اورانیوم بدون اهداف تسلیحاتی» را امری «بیسابقه» در جهان میخواند اما آیا ایران تنها کشوری است که بدون اهداف نظامی، خواهان استفاده از توانمندی غنیسازی است؟ بهگزارش اعظم حمیدپور (ایرنا)؛ ادعای اخیر «مارکو روبیو» وزیر خارجه آمریکا درخصوصاینکه «تحقق خواسته غنیسازی بدون اهداف نظامی، ایران را به تنها کشور فاقد سلاح هستهای در جهان تبدیل میکند که اورانیوم غنی میکند»، بازتاب و واکنشهای متعددی در پی داشته است. وزیر خارجه آمریکا درگفتوگوبا «فاکسنیوز» مدعی شده «تنها کشورهایی که خود اورانیوم را غنی میکنند، آنهایی هستند که سلاح هستهای دارند. ایران ادعا میکند که نمیخواهد به سلاح دست یابد، اما درواقع چیزی را مطالبه میکند که بیسابقه است؛ اینکه تنها کشور فاقد سلاح هستهای در جهان باشد که اورانیوم غنی میکند». روبیو گفته «اگر ایران بهدنبال یک برنامه صلحآمیز هستهای غیرنظامی است، ساخت راکتور و واردات اورانیوم غنیشده برای سوخت این راکتورها، راه مشخصیست که باید طی کند و تأکید کرده دهها کشور در جهان همین مسیر را طی میکنند». همتای ایرانی روبیو، «سید عباس عراقچی» صریحترین واکنش را به این ادعاها داشته است. وزیر امور خارجه کشورمان و رئیس تیم مذاکرهکننده با هیئت آمریکایی، تأکید کرده که «تکرار دروغ، واقعیتهای بنیادین را تغییر نمیدهد». عراقچی در صفحه شخصی خود در شبکه «ایکس» نوشت: ایران بهعنوان یکی از امضاکنندگان مؤسس معاهده انپیتی، کاملاً حق داشتن چرخه کامل سوخت هستهای را دارد. علاوهبراین، چندین عضو انپیتی وجود دارند که اورانیوم را غنیسازی میکنند درحالیکه سلاحهای هستهای را هم کاملاً رد میکنند. این باشگاه بهغیراز ایران شامل چند کشور آسیایی، اروپایی و آمریکایجنوبی نیز میشود. این اظهارات، ما را برآنداشت که به راستیآزمایی ادعای روبیو بپردازیم. آیا ایران تنها کشوری است که در پی غنیسازی است و درعینحال نمیخواهد سلاح هستهای داشته باشد؟ در وهله نخست باید گفت تولید و غنیسازی اورانیوم دو مسائله کاملاً متفاوت و مجزاست. اورانیوم فلزی معدنیست که بهطورطبیعی تنها کشورهای دارای ذخایر این فلز پرتوزا، قادر به استخراج آن هستند. کشورهای تولیدکننده اورانیوم، با صادرات آن به دیگر کشورها، نیاز جهانی به این فلز را تأمین میکنند. براساس اطلاعات منتشرشده در پایگاه «انجمن جهانی هستهای»، در ۲۰۲۲، قزاقستان، کانادا، نامیبیا، استرالیا، ازبکستان، روسیه، نیجر، چین، هند، آفریقایجنوبی، اوکراین، آمریکا، پاکستان، برزیل، ایران، چک، رومانی، فرانسه، آلمان و مالاوی بهترتیب بزرگترین تولیدکنندگان اورانیوم بودهاند. بسیاری از کاربردهای امروزی اورانیوم، در خواص منحصربهفرد هستهای آن خلاصه میشود. اصلیترین کاربرد غیرنظامی اورانیوم در بخش غیرنظامی بهعنوان سوخت نیروگاههای انرژی هستهای است. مسائله غنیسازی اورانیوم مبحثی مجزا و البته امروز موضوعی پرچالش در مناسبات جهانیست، چراکه غنیسازی بیشازحد مجاز، مصارف نظامی دارد. درحالحاضر شرکتهای «اورانو»، «روساتم» و «اورنکو» از تولیدکنندههای اصلی اورانیوم غنیشده در جهان هستند که کارخانههای بزرگ غنیسازی تجاری را در فرانسه، آلمان، هلند، بریتانیا، ایالاتمتحده و روسیه اداره میکنند. در ژاپن و برزیل هم شرکتهای چرخه سوخت داخلی، ظرفیت عرضه متوسطی را مدیریت میکنند. براساس گزارش «انجمن جهانی هستهای»، آرژانتین، هند، پاکستان، اوکراین و ایران هم دیگر کشورهایی هستند که اورانیوم غنیسازی میکنند. به اینفهرست، کشورهایی مانند استرالیا و آفریقایجنوبی را هم میتوان اضافه کرد که سالها دنبال توسعه تواناییهای خود در حوزه غنیسازی بودهاند. میان کشورهای دارای فناوری غنیسازی اورانیوم، فرانسه، آلمان، هلند و بریتانیا بهعنوان اعضای ناتو، دارای سلاح هستهای مشترک هستند. آمریکا و روسیه هم سلاح هستهای دارند. هند و پاکستان هم که در ردههای بعدی تولید اورانیوم غنیسازی شده قرار دارند از سلاح هستهای برخوردارند و جالبآنکه هرگز به پیمان منع گسترش سلاحهای هستهای یا همان انپیتی نپیوستهاند. دراینمیان، کشورهایی مانند ژاپن، برزیل، آرژانتین و اوکراین بهرغم تولید اورانیوم غنیشده، سلاح هستهای ندارند. جمهوری اسلامی ایران هم در کنار دیگر جوامع یادشده، بدون برخورداری از سلاح هستهای یا حتی قصد دستیابی به آن، به غنیسازی اورانیوم مبادرت ورزیده. ایندرحالیستکه ایران در همانسالهای ابتدایی ایجاد آژانس بینالمللی انرژی اتمی و پیمان منع گسترش سلاحهای هستهای، به این پیمان پیوست.