رشد شهرنشینی چگونه بر شاخصهای اشتغال تأثیر گذاشت؟
با وجود رشد جمعیت کشور در دودههقبل، آمارها نشان میدهد: تنها جمعیت فعال اقتصادی افزایش ۳.۷میلیوننفری داشته و نرخ مشارکت اقتصادی نیز دراینمدت ۵.۴درصد عقب رفته است؛ دراینشرایط این پرسش مطرح میشود که رشد شدید شهرنشینی چه تأثیری بر بازار اشتغال کشور داشته؟ بهگزارش مینا افشاری ترک (ایرنا)؛ بررسیهای مرکز آمار ایران حکایت از آن دارد که نرخ مشارکت اقتصادی در بازه زمانی ۱۳۸۴ تا ۱۴۰۲ برابر ۵.۴درصد کاهش یافته است؛ درحالیکه شهرنشینی شدید و کاهش جمعیت روستایی، ساختار اشتغال را دگرگون کرده است و این سؤال ایجاد میشود که آیا بهبود نرخ بیکاری درایندوره ناشی از ایجاد شغل بوده یا خروج نیروی کار از چرخه اقتصاد؟ طبق گزارش منتشرشده مرکز آمار ایران از وضعیت سکونت نیروی کار از سال ۱۳۸۴ تا سال ۱۴۰۲ بهتفکیک سالها و محل سکونت در شهر و روستا قابلمقایسه و بررسی است. آمارهای منتشرشده در همین گزارش نشان میدهد که میزان جمعیت ۱۵ساله و بیشتر کشور در سال ۱۴۰۲ به ۶۴۵۵۱۸۵۲نفر میرسد که اینرقم در سال ۱۳۸۴، ۴۹۵۲۷۳۴۰نفر بود؛ ارقامی که نشان میدهد مهاجرت به شهرها و کاهش نیروی کار روستایی ممکن است بر بخش کشاورزی و مشاغل سنتی تأثیر منفی گذاشته باشد. از میان این جمعیت ۱۵سال و بالاتر کشور، در سال ۱۳۸۴، ۳۴۳۷۰۵۳۵نفر در مناطق شهری و ۱۵۱۵۶۸۰۴نفر در مناطق روستایی زندگی میکردند درحالیکه آمار سال ۱۴۰۲ نشان میدهد، ۵۰۱۰۴۵۸۳نفر در شهرها ساکن بودهاند و ۱۴۴۴۷۲۷۰نفر در مناطق روستایی یعنی دراینبازه زمانی شهرنشینی تشدید شده است. جمعیت ۱۵ساله و بیشتر از که جمعیت در سن اشتغال را نشان میدهد از ۴۹.۵میلیوننفر در سال ۱۳۸۴ به ۶۴.۵میلیوننفر ۱۴۰۲ رسیده که رشد ۳۰.۳درصد را نشان میدهد، درهمینحال جمعیت شهری نیز ۴۵.۸درصد رشد داشته (از ۳۴.۴میلیون به ۵۰.۱میلیون)، درحالیکه جمعیت روستایی ۴.۷درصد کاهش یافته است (از ۱۵.۲ به ۱۴.۴میلیون) که باید متوجه بود مهاجرت به شهرها و کاهش نیروی کار روستایی ممکن است بر بخش کشاورزی و مشاغل سنتی تأثیر منفی گذاشته باشد. برهمیناساس نرخ مشارکت اقتصادی جمعیت ۱۵ساله و بیشتر در ۱۳۸۴، برابر ۴۶.۷درصد و در سال ۱۴۰۲ برابر، ۴۱.۳درصد ثبت شده اینارقام برای جامعه شهری بهترتیب ۴۴.۷درصد و ۴۰.۸درصد و برای جامعه روستایی بهترتیب ۵۱.۴درصد و ۴۲.۹درصد است؛ بنابراین خروج از روستاها سبب شده تا نرخ مشارکت اقتصادی دراینبخش بهشدت کاهش یابد و افت ۸.۳درصدی را تجربه کند درحالیکه درهمیندوره نرخ مشارکت اقتصادی در شهرها فقط ۳.۹درصد تنزل داشته است. البته ممکن است این کاهش نرخ مشارکت اقتصادی بهدلایل دیگری چون افزایش تحصیلات، پدیده «دلسردی از جستجوی کار» یا گسترش اقتصاد غیررسمی نیز مرتبط باشد. جمعیت فعال ۱۵ساله و بیشتر کشور در ۱۳۸۴ به ۲۲۹۴۹۲۵۸نفر و جمعیت غیرفعال درهمینسال به ۲۶۱۵۷۴۰۹نفر میرسید درحالیکه اینارقام در سال ۱۴۰۲ برای جمعیت فعال ۲۶۶۳۸۳۰۰نفر و جمعیت غیرفعال ۳۷۹۱۳۵۵۲نفر است. بررسی همین آمار نشان میدهد که جمعیت فعال جامعه شهری کشور در سال ۱۳۸۴ به ۱۵۲۲۷۳۴۲نفر و جمعیت غیرفعال شهری به ۱۸۸۴۶۲۵۷نفر میرسد، این آمار در سال ۱۴۰۲ برای جمعیت فعال شهری به ۲۰۴۴۱۹۱۰نفر و برای جمعیت غیرفعال به ۲۹۶۶۲۶۷۳نفر ثبت شده است. بررسی آمار جامعه روستایی در ۱۳۸۴، نشان میدهد درهمینسال جمعیت فعال به ۷۷۲۱۹۱۶نفر و غیرفعال به ۷۲۹۳۱۵۲نفر میرسید درحالیکه در سال ۱۴۰۲، ۶۱۹۶۳۹۰نفر در گروه جمعیت فعال و ۸۲۵۰۸۷۹نفر در جمعیت غیرفعالاند. کاهش شدید نرخ بیکاری روستایی از ۷.۲درصد به ۵.۸درصد طی ۱۸سال با وجود افزایش نزدیک به ۱۵میلیوننفری جمعیت ۱۵ساله و بیشتر کشور، بهاحتمالزیاد با کاهش فشار عرضه نیروی کار بهتبع کاهش جمعیت روستایی، میتواند رخ داده باشد. نسبت اشتغال ثبت شده برای جمعیت ۱۵ساله و بیشتر در سال ۱۳۸۴ به ۴۱.۳درصد، در جامعه شهری به ۳۸.۵ و در جامعه روستایی به ۴۷.۷درصد میرسید درحالیکه اینارقام برای سال ۱۴۰۲ درمجموع ۳۷.۹درصد، برای جامعه شهری ۳۷.۲ و روستایی ۴۰.۴درصد است. آمارها نشان میدهد که جمعیت ۱۵ساله و بیشتر شاغل کشور در سال ۱۳۸۴، ۲۰۲۹۰۴۴۸نفر بود که در سال ۱۴۰۲ به ۲۴۴۹۰۱۸۲نفر رسیده است؛ همین آمار برای جامعه شهری در سال ۱۳۸۴، ۱۳۱۲۷۹۱۱نفر و برای روستایی ۷۱۶۲۵۳۸نفر بود اما در سال ۱۴۰۲ در جامعه شهری به ۱۸۶۵۵۵۵۸نفر و روستایی ۵۸۳۴۶۲۴نفر رسیده است. نرخ بیکاری کشور در ۱۳۸۴ برابر ۱۱.۶درصد و جمعیت بیکار ۱۵ساله و بالاتر به ۲۶۵۸۸۱۰نفر میرسید که اینارقام برای سال ۱۴۰۲ در نرخ بیکاری ۸.۱درصد و به جمعیت ۲۱۴۸۱۱۹نفر جمعیت بیکار ختم شده است. جمعیت شاغل دراینبازه ۱۸ساله، ۲۰.۷درصد رشد داشته (از ۲۰.۳ به ۲۴.۵میلیون) اما این رشد کمتر از افزایش جمعیت بوده است، نرخ بیکاری از ۱۱.۶درصد به ۸.۱درصد بهبود یافته اما کاهش جمعیت فعال ممکن است در این بهبود مؤثر باشد. براساس همین آمار، نرخ بیکاری جمعیت شهری در سال ۱۳۸۴، به ۱۳.۸درصد با جمعیت بیکار ۲۰۹۹۴۳۱نفر و در سال ۱۴۰۲ به ۸.۷درصد و جمعیت بیکار به ۱۷۸۶۳۵۲نفر میرسید. نرخ بیکاری برای جمعیت روستایی در ۱۳۸۴، ۷.۲ و جمعیت بیکار ۱۵ساله و بالاتر ۵۵۹۳۷۸نفر بود که اینارقام در سال ۱۴۰۲ به ۵.۸درصد نرخ بیکاری و ۳۶۱۷۶۶نفر بیکار رسید. سهم اشتغال روستایی از کل اشتغال از ۳۵.۳درصد در ۱۳۸۴ به ۲۳.۸درصد در ۱۴۰۲ کاهش یافته؛ این تغییر نزولی نشان میدهد وابستگی اقتصاد به شهرها افزایش یافته که نیاز به سیاستهای اشتغالزایی متناسب با اقتصاد شهری را پررنگ میکند.