ضعف و قوت شبکه ملی اطلاعات در جنگ اخیر
یک کارشناس فضای مجازی گفت: جنگ اخیر یک نوع بوته امتحانی برای کاربری پیامرسانهای داخلی بود خوشبختانه در شرایط جنگ پایداری پیامرسانهای داخلی مثبت ارزیابی میشود. مهدی صرامی درخصوص عملکرد پیامرسانهای داخلی و شبکه ملی اطلاعات در ایام جنگ ۱۲ روزه در ایران و بااشارهبه سیاستهای کلان کشور درزمینهٔ شبکه ملی اطلاعات گفت: در سند اصلی و اولیه شبکه ملی اطلاعات، تأکید شده که وابستگی به اینترنت بینالملل باید به حداقل ضروری کاهش یابد و نسبت پهنای باند مصرفی داخلی به خارجی افزایش یابد. بهگزارش هنگامه فروغی (مهر)؛ وی افزود: اینمسئله ازمنظر الزامات پدافند غیرعامل نیز موردتوجه بوده است و خوشبختانه طی سالهای اخیر، اقدامات خوبی درراستای اجرای این سیاستها انجام شده که منجر به رشد و استقبال گستردهتر کاربران از پیامرسانهای داخلی شده است و این رشد مخاطب ایجاب میکند که منابع فنی ازجمله ظرفیتهای ذخیرهسازی نیز متناسبباآن افزایش یابد که دراینزمینه نیز تدابیری اتخاذ شده است.
وی بااشارهبه تحولات اخیر و نقش پیامرسانهای داخلی در شرایط بحرانی افزود: تحولات اخیر درواقع آزمونی جدی برای ارزیابی عملکرد این پیامرسانها بود. خوشبختانه ارزیابیها نشان میدهد که پایداری پیامرسانهای داخلی دراینشرایط مثبت و قابلقبول بوده است. بهویژه پیامرسان «ایتا» که توانست در زمان اوج مراجعه کاربران، مرجع خبری و اطلاعرسانی شود و عملکردی فراتر از انتظار از خود نشان دهد. صرامی همچنین درباره برخی اختلالات احتمالی تصریح کرد: در برخی ساعات پیک، کاربرانی که برای اولینبار قصد ثبتنام داشتند، با اختلال در دریافت پیامک فعالسازی مواجه شدند، اما کاربران قبلی که ازقبل عضو بودند، بدون مشکل خاصی به استفاده خود ادامه دادند. این درحالی است که همزمان، اختلالات جدی در پهنای باند اینترنت بینالملل گزارش میشد، اما این مشکلات تأثیر قابلتوجهی بر عملکرد پیامرسانهای داخلی نداشت. وی یکی از مزایای مهم این پیامرسانها را ذخیرهسازی اطلاعات در داخل کشور دانست و گفت: ذخیرهسازی داخلی موجب افزایش سرعت، کاهش هزینه تبادل داده، بهبود کیفیت سرویسدهی و ارتقای امنیت میشود. اینها مزایایی هستند که در شرایط خاص اخیر بهخوبی دیده شدند. این کارشناس فضای مجازی باتأکیدبر لزوم حمایت بیشتر از این خدمات گفت: لازم است منابع زیرساختی بیشتری ازجمله سرورها و ذخیرهسازها با حمایت نهادهای حاکمیتی و بهویژه دولت دراختیار پیامرسانهای داخلی قرار گیرد. اینامر به آنها کمک خواهد کرد تا بتوانند پاسخگوی بهتر و سریعتری به کاربران جدید باشند و در شرایط مشابه آینده، حتی همانمیزان اختلالات جزئی نیز کاهش یابد. صرامی همچنین موتور جستجو را یکی از سرویسهای پایه اینترنتی دانست و گفت: موتورهای جستجو نقشی کلیدی در هدایت کاربران به دیگر سرویسهای اینترنتی دارند. امروز بیشازهمیشه نیاز داریم موتورهای جستجوی داخلی را تقویت کنیم. نیازی به ایجاد موتورهای جدید نیست، بلکه باید موتورهای موجود ازنظر فنی و ازلحاظ معرفی عمومی به کاربران تقویت شوند. وی افزود: باید ظرفیت منابع ذخیرهسازی این موتورهای جستجو افزایش یابد تا بتوانند پاسخگویی سریعتری داشته باشند و با تنوعبخشی به منابع اطلاعاتی، خدمات موثقتری ارائه دهند. صرامی بااشارهبه مزیتهای اختصاصی جستجوگرهای داخلی گفت: ازآنجاکه این موتورها دادههای سایتهای داخلی را از نزدیک و با سرعت بالا جمعآوری میکنند، برتری فنی نسبت به موتورهای خارجی دارند که با تأخیر و هزینه بیشتر به این دادهها دسترسی پیدا میکنند. این مزیت میتواند بهعنوان نقطهقوتی برای رشد بیشتر آنها در فضای اینترنت ملی مطرح باشد. وی افزود: همانطورکه شهید سلیمانی فرمودند «در دل تهدیدها، فرصتهایی وجود دارد که گاهی از خود فرصتها نیز ارزشمندتر هستند»، ما نیز باید با نگاه فرصتمحور به تهدیدات، زمینه ارتقای زیرساختها و توسعه خدمات داخلی را فراهم کنیم. درصورت بهرهگیری درست از اینشرایط، حتی میتوانیم به صادرکننده خدمات اینترنتی در منطقه و جهان تبدیل شویم. صرامی درپایان گفت: اجرای دقیق و باانگیزه سیاستهای شبکه ملی اطلاعات که از سالهاپیش توسط شورایعالی فضای مجازی تصویب و ابلاغ شده، نیازمند عزم جدی ازسوی مسئولان، دستگاههای اجرایی و همراهی مردم است. همچنین مدیرعامل سازمان مردمنهاد فضای مجازی پاک گفت: پیامرسانهای داخلی در ایام جنگ ۱۲ روزه اخیر بهبود داشتند اما زیرساختهای پایهای و حیاتی کشور نیازمند توجه و تقویت جدی هستند. محمدمهدی حبیبی بااشارهبه عملکرد شبکه ملی اطلاعات در ایام جنگ و قطع اینترنت بینالملل گفت: در سالهای اخیر ما بحرانهای مختلفی داشتیم که منجربهاین شد که در مواقع مختلف ما اتصال شبکه ملیمان را از شبکه بینالملل قطع کنیم بهاینترتیب تجربیات قطعی ارتباطات بینالمللی در سالهای ۹۷، ۹۸، ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ تجربه خوبی نبود و قطع ارتباط شبکه ملی از اینترنت جهانی منجر به اختلال جدی در دسترسی حتی به سرویسهای داخلی میشد. بهعنوانمثال، در مواقعی پیامک فعالسازی برخی پیامرسانها نیز بهدرستی ارسال نمیشد؛ اما در بحران اخیر، یکی از پیامرسانهای بومی توانست پاسخگوی روزانه تا ۲۸ میلیون کاربر فعال باشد که این یک پیشرفت چشمگیر است. وی بابیاناینکه رسیدن به اینسطح از خدمترسانی به کاربران، نیازمند عبور از سطوح مختلف فناوری است افزود: برای عبور از سهمیلیون کاربر به ۲۰ میلیون، فناوری متفاوتتری لازم است و پس از عبور از این آستانه، امکان سرویسدهی تا حدود ۲۰۰ میلیون کاربر با همان سطح فراهم میشود. اینکه اکنون توان پاسخگویی به بیش از ۲۰ میلیون کاربر فراهم شده، یک دستاورد بزرگ است. حبیبی به ضعف موتور جستجو اشاره کرد و ادامه داد: آنچه بهنظر نقطهضعف محسوب میشد دراینایام ۱۲ روزه جنگ، عدم آمادهسازی و حمایت لازم از سرویسهای پایه همچون موتورهای جستجو بود چراکه درچنینشرایطی، نبود موتور جستجوی ملی کارآمد بهوضوح احساس شد. این نقص ناشی از غفلت در حمایت و برنامهریزی مسئولان زیرساختی کشور است. پروژههایی مانند موتور جستجوی ملی باید باجدیت بیشتری دنبال شوند. وی بااشارهبه ساختار لایهای شبکه ملی اطلاعات تصریح کرد: زیرساختهای اصلی کشور مانند مراکز داده، ذخیرهسازی، مسیریابی (روتینگ) و کنترل ترافیک باید بهصورت مستقل، پایدار و قابلاتکا عمل کنند. درحالحاضر، دربرخیموارد خدماتی که باید زیرساختمحور باشند، وابسته به اپلیکیشنهایی هستند که اینمسئله یک ضعف جدی است. حبیبی تصریح کرد: درحالحاضر تلگرام کل فضای ذخیرهسازی فضای ابریاش را به گوگل منتقل کرده یعنی گوگل خیلی از این سرویسها را برایش انجام میدهد، اینموارد بعضاً در کشور ما هنوز دارای ضعف است اما خیلیبهتر شده مخصوصاً بعد از مراکز دادهای که راهاندازی کردند. همچنین باید گفت که در کشورهایی مانند چین، ابتدا استقلال فناوری در حوزههایی مانند موتور جستجو و پیامرسانها ایجاد شد، سپس با شرکتهای خارجی وارد مذاکره شدند بنابراین وقتی کشوری ثابت کند میتواند نیازهای دیجیتال مردم خود را بهصورت بومی تأمین کند، آنگاه حتی شرکتهای خارجی برای تعامل اقتصادی با آنکشور، آمادگی بیشتری پیدا میکنند. وی به ضعف در فرماندهی سایبری کشور در شرایط بحرانی نیز اشاره کرد و افزود: در بحرانهای جدی مانند جنگ سایبری ۱۲ روزه اخیر، مشخص نبود که مسئولیت اصلی مدیریت فضای سایبری کشور با کدام نهاد است. این بلاتکلیفی، ناشی از خلأ قانونی و ساختاری است که باید هرچهسریعتر توسط شورایعالی فضای مجازی یا مجلس شورای اسلامی برطرف شود. در بخشهایی مانند امنیت دادهها، بکاپگیری از سرورها و مقاومسازی مراکز داده، نیاز به تدابیر دقیقتر پدافند غیرعامل وجود دارد. هک اخیر بانک سپه یک هشدار جدی دراینزمینه بود. مدیرعامل فضای مجازی پاک همچنین نقش رسانهها را در فضای مجازی مهم دانست و افزود: متأسفانه برخی رسانهها درمواجههبا موضوعاتی مانند فیلترینگ، بهجای بررسی ابعاد ملی و امنیتی، رویکردهای سیاسی یا انتخاباتی را درپیش میگیرند.