میز خطابه
مذاکره زیر سایه «اسنپبک»
در میانه نگرانیها درباره آینده توافق هستهای و افزایش فشارها برای فعالسازی مکانیسم بازگشت خودکار تحریم، ایران و سه کشور اروپایی عضو برجام (فرانسه، آلمان، بریتانیا) روز جمعه 3 مردادماه، دور جدیدی از رایزنیهای سیاسی را در استانبول برگزار کردند. ایننشست، نخستین مذاکره رسمی ایران و تروئیکای اروپا پس از پایان جنگ ۱۲روزه تحمیلی و تجاوز رژیم صهیونیستی به ایران بود. بهگزارش فاطمه کلانتری (ایرنا)؛ در ادامه تلاشهای دیپلماتیک برای جلوگیری از تشدید تنشها بر سر پرونده هستهای ایران، نمایندگان ارشد جمهوری اسلامی ایران و سه کشور اروپایی و اتحادیه اروپا در نشستی که در استانبول برگزار شد، به بررسی راههای احیای تعاملات، رفع بنبستها و جلوگیری از فعالسازی مکانیسم بازگشت خودکار تحریم موسوم به «اسنپبک» پرداختند. این گفتوگوها با حضور کاظم غریبآبادی، معاون حقوقی و بینالملل و مجید تختروانچی، معاون سیاسی وزارت امور خارجه ازسوی ایران و نمایندگان فرانسه، آلمان، بریتانیا و اتحادیه اروپا ازسویدیگر انجام شد. براساس گزارش منابع دیپلماتیک، دستورکار ایننشست بررسی سناریوهای احتمالی درباره آینده قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت، وضعیت فعلی همکاریهای ایران با آژانس بینالمللی انرژی اتمی، موضوعات مرتبط با سطح غنیسازی اورانیوم و نیز امکانسنجی گامهای اعتمادساز متقابل، بود. درشرایطیکه تنها چندهفته تا پایان ضربالاجل غیررسمی اروپا برای تصمیمگیری درباره بازگرداندن تحریمها طبق سازوکار «اسنپبک» باقی مانده، ایننشست بهعنوان فرصتی برای تبیین مواضع طرفین و بررسی امکان تمدید ضربالاجل یا توافق بر سر اقدامات جبرانی تلقی شد. کاظم غریبآبادی، دقایقی پس از پایان ایننشست که در سرکنسولگری ایران در استانبول برگزار شد، در حساب ایکس خود نوشت: «دکتر تختروانچی و من گفتگویی جدی، صریح و مفصل با مدیران سیاسی سه کشور اروپایی/اتحادیه اروپا داشتیم. آخرین تحولات مربوط به لغو تحریمها و موضوع هستهای موردبحثوبررسی قرار گرفت. ضمن انتقاد جدی از مواضع آنها درمورد جنگ تجاوزکارانه اخیر علیه مردم ما، مواضع اصولی خود، ازجمله درمورد مکانیسم موسوم به اسنپبک را توضیح دادیم. هردوطرف با ایدههای مشخصی به جلسه آمدند که جنبههای مختلف آن موردبررسی قرار گرفت. توافق شد که رایزنیها دراینمورد ادامه یابد». مجید تختروانچی نیز بابیاناینکه «اینجلسه در ادامه مباحث قبلی درخصوص مباحثی که هرچندوقتیکبار درباره موضوع هستهای میان ما مطرح میشود، برگزار شد»، پس از پایان نشست استانبول گفت: «اینبار، نسبت به جلسه قبل، اتفاقات مهمی دراینفاصله رخ داده بود؛ ازجمله تجاوز رژیم صهیونیستی و آمریکا علیه کشورمان. طبیعتاً دراینجلسه بهتفصیل درباره اینموضوع صحبت و مواضع خود را مطرح نمودیم. توضیح دادیم که ایناقدام رژیم و آمریکا مغایر با حقوق بینالملل بوده، با هیچیکاز معیارهای بینالمللی سازگار نیست و برخلاف منشور سازمان ملل متحد است. انتقاداتی نسبت به مواضع اینکشورها در قبال این تجاوز آشکار به ایران مطرح کردیم». معاون سیاسی وزیر امور خارجه همچنین باتأکیدبراینکه ایران مخالفت خود با فعالسازی مکانیسم بازگشت خودکار تحریم را باردیگر به کشورهای اروپایی اعلام کرده است، گفت: «مبحث دیگری که برای ما اهمیت داشت، موضوع حقوق کشورمان در چارچوب انپیتی (NPT) بود؛ ازجمله درزمینه غنیسازی که از حقوق مسلم ما محسوب میشود و باید غنیسازی در داخل کشور ادامه پیدا کند. طبیعی است که موضوع رفع تحریمهای ظالمانه، نیز ازجمله مباحث مطرحشده بود و تأکید کردیم که این تحریمها باید هرچهسریعتر لغو شوند». اسماعیل بقائی سخنگوی وزارت امور خارجه ساعتی پیش از آغاز نشست استانبول گفته بود: «هیچ توجیهی برای عدمخروج موضوع هستهای ایران از دستورکار شورای امنیت در موعد مقرر وجود ندارد. ضمناینکه سه کشور اروپایی اساساً بهدلیل مواضع و عملکردهای خود در قبال تعهداتشان در برجام، هیچ اهلیت و حقی برای توسل به چنین سازوکاری ندارند. بهعبارتدیگر سه کشور اروپایی بهدلیل نقض مستمر تعهدات خود طبق برجام و موضعگیری حمایتی از حملات نظامی آمریکا و رژیم صهیونیستی علیه تأسیسات هستهای صلحآمیز ایران، آگاهانه جایگاه خود بهعنوان مشارکتکننده برجام را مخدوش کردهاند لذا دیگر صلاحیت حقوقی برای استفاده یا حتی تمدید سازوکارهای برجامی که خود ناقض آن هستند ندارند». سخنگوی وزارت امور خارجه راجع بهگزارش اخیر برخی رسانهها مبنیبر احتمال طرح تمدید قطعنامه ۲۲۳۱ ازسوی اروپا گفت: «اساساً وقتی اصل موضوع بازگرداندن تحریمها فاقد هرگونه دلیل و وجاهت قانونی و منطقی است و طرفهای اروپایی بهدلیل عملکردشان صلاحیت و مجوز چنینکاری ندارند، صحبت از تمدید قطعنامه ۲۲۳۱ را نیز مضاعف بیمعنا و بیمبنا میدانیم و با آن مخالفیم». براساس گزارش دویچهوله آلمان، گفتوگوهای ایران و سه کشور اروپایی عضو برجام و معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، در استانبول، پس از نزدیک به سهساعت بهپایان رسید. خبرنگار والاستریت ژورنال نیز پس از پایان ایندور از گفتوگوها درخصوص آنچه پشت دیوارهای دفتر دیپلماتیک جمهوری اسلامی ایران گذشته در شبکه ایکس نوشت که در جریان این مذاکرات «نه پیشرفت عمده و نه شکست خاصی» بهدست آمده. لارنس نورمن اما از ارائه «پیشنهاد مشخصی ازسوی سه کشور اروپایی» خبر داد که ناظر بر تداوم مسیر دیپلماسی است. بهگفته این خبرنگار، «ایران پیشنهاد سه کشور اروپایی درمورد عدماستفاده از مکانیسم ماشه و تأخیر در بازگشت خودکار تحریمها بهشرطیکه تهران گامهای معینی بردارد را رد نکرده است.» رویترز نیز در گزارشی باعنوان «اروپاییها درآستانه بازگشت تحریمها، تمایل ایران به مصالحه هستهای را خواهند سنجید» نوشت: در ازای این تمدید، ایران باید تعهداتی در موضوعات کلیدی ازجمله احتمال ازسرگیری مذاکرات با واشنگتن، همکاری کامل با آژانس بینالمللی انرژی اتمی و شفافسازی درباره ذخایر اورانیوم با غنای بالا ارائه دهد. برخی منابع دیگر از منابع دیپلماتیک غربی نیز پیشتر اعلام کرده بودند که تروئیکای اروپایی احتمالاً بستهای پیشنهادی شامل تعلیق ششماهه قطعنامه ۲۲۳۱ را به ایران ارائه داده. طبف گزارش رویترز از نشست استانبول، اروپاییها همچنین خواهان پاسخ ایران درباره سرنوشت حدود ۴۰۰کیلوگرم اورانیوم غنیشده با غنای نزدیک به سطح تسلیحاتی هستند که از زمان حملات ماه گذشته، مکان دقیق آن مشخص نیست. آلمان درپی برگزاری نشست تروئیکای اروپایی و ایران مدعی شد که اینکشورها آمادهاند تا بهصورت مشروط زمان فعالسازی سازوکار ازسرگیری دوباره برخی از تحریمهای ضدایرانی را عقب بیندازند.