چشمانداز
وابستگی رشد اقتصادی به زیرساختهای دیجیتال
بیبیزهرا لعل موسوی
در جهانی که رشد اقتصادی بیشازهرزمان به زیرساختهای دیجیتال وابسته شده، ایران همچنان با معادلهای حلنشده روبهروست: ازیکسو اسناد رسمی دولت و برنامههای کلان از ضرورت گسترش اقتصاد دیجیتال میگویند و ازسویدیگر، بخشی از مهمترین پلتفرمهایی که در چنین زیستبومی نقش ستون فقرات دارند، پشت دیوار فیلترینگ باقی ماندهاند. نمونههای متعددی برای اینموضوع میتوان مثال زد؛ استمرار فیلترینگ تلگرام و اینستاگرام آنهم درشرایطیکه دولت میداند چه حجم کاربر و کسبوکارهای فعالی در این دو بستر فعالاند. این تناقض نهتنها یک بحث تکنیکی، بلکه چالش اقتصادی و اجتماعی عمیق ایجاد کرده است؛ چالشی که میلیونها کسبوکار خرد، صدها شرکت نوپا و هزاران فعال اقتصادی هرروز با آثار واقعی آن دستوپنجه نرم میکنند. چالش با فیلترشکنها، مسئله امنیت آنها بر سختافزار افراد و چشمپوشی دولت از میزان نقلوانتقالات مالی انجامشده در بسترهای فیلترشده ازیکسو، تلاشهای ناکام برای ایجاد پلتفرمهای داخلی بهعنوان جایگزینهای جدی این پلتفرمهای فیلترشده ازسوییدیگر، این پرسش را مطرح میکند که آیا واقعاً دولت آنطورکه ادعا میکند، به اقتصاد دیجیتال اهمیت میدهد؟ بهگزارش آنا؛ مرتضی شایق (کارشناس اقتصاد دیجیتال) درباره وضعیت کسبوکارها در بستر آنلاین گفت: درابتدا باید گفت اقتصاد دیجیتال یعنی بهرهبرداری از ظرفیت ارتباطات در بستر مجازی برای افزایش بهرهوری، کاهش هزینه و گسترش بازار. دولتها هم نسبت به این تعریف واقف بوده و یکسری برنامههایی را دراینمورد تدوین کردهاند؛ مثلاً سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی سهم اقتصاد دیجیتال کشور از تولید ناخالص داخلی تا پایان سال ۱۳۹۸ حدود ۶.۵درصد عنوان شد و برنامهها براینبود تا اینسهم به ۱۰درصد تا پایان سال ۱۴۰۷ برسد؛ اما آمار مرکز آمار ایران نشان میدهد اینسهم در سال ۱۴۰۰ به ۴.۷درصد و در سال ۱۴۰۲ به حدود چهاردرصد رسید. این یعنی نهتنها وضعیت روبهرشدی دراینزمینه نداشتیم بلکه افت هم کردیم. وی ادامه داد: کارشناسان دلایل مختلفی را برای موضوع عنوان میکنند و دراینمیان برخی معتقدند فیلترینگ پلتفرمهای مهم در حوزه کسبوکار آنلاین شاید سهمی درایننزول داشته باشد؛ اما بهنظرم دلایل اینموضوع چندوجهیست؛ ساختار اقتصاد دیجیتال یا در مفهوم عموم همان کسبوکارهای آنلاین تنها زمانی رشد میکند که «پلتفرمهای پایه» از شبکههای اجتماعی تا سیستمهای ارتباطی و توزیع محتوا دردسترس، پایدار و آزاد باشند. اینموضوع هم ربطی به ایران ندارد؛ در هر کشوری متناسب با شرایط و مختصات و توانمندی دیجیتال آن، باید این چرخه پایدار و باثبات باشد. وی ادامه داد: هنگامیکه بخشی از این زنجیره بهدلایل مختلف مسدود میشود، با بازاری چندپاره و فعالان اقتصادی سردرگمی مواجه میشویم. شیب رشد علاقهمندان به فعالیت در فضای دیجیتال بهویژه بعد از کرونا، همراستا با افزایش دانش دراینزمینه در بدنه عمومی جامعه فراهم نشد.